Het grootste spektakel ter wereld. Bewijs voor evolutie. Richar

Titelenauteur
Hetgrootstespektakelterwereld.
Bewijsvoorevolutie.
RichardDawkins
2009
Engelsorigineel:TheGreatestShow
onEarth:Theevidenceforevolution.
Inhoud
InzeerbevattelijkebewoordingenlegtbioloogRichard
Dawkins(inEngelanduitgeroepentotmeestinvloedrijke
denkervan2013)uithoedemechanismenvanevolutiein
elkaarzitten.Hetwordtzeldentechnischendeillustraties
inhetboekzijnprachtig.Dawkinsgeeftaanhoewe
evolutierechtonderonzeogenkunnenwaarnemen,
ondermeerdoorveredelingvanplantenendierenenhet
‘wonder’vanhetontstaanvaneenmensinnegenmaanden.
Denatuuralsontwerper.
GeorgeC.Williams
1996
Engelsorigineel:Planandpurposein
nature.
Hetboekbeschrijfthoeevolutie‘levendewezens
ontwerpt’.
DiversesubtheorieënvanDarwinkomeninditboekaan
bod.Eenvoorbeeldisseksueleselectie(dezeverklaart
waaromookmensenmannennaarstatusstreven).Watis
degenetischecode,watzijnallelenenbasen?Waaromis
evolutienietmogelijkzondergenetischevariatie?Waarom
zijneicellenenzaadcellenzobelangrijkenwatishetnut
vanouderworden?Ookverrassendezakenkomenaanbod,
zoalswaaromonzeangstvoorvreemdetalenengebruiken
een‘adaptatie’is.
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
Ditboekreiktdenoodzakelijkevoorkennisaanomoverte
stappennaardebevindingenuitdehardstedomeinenvan
depsychologie:evolutionairepsychologie,cognitieve
psychologie,gedragsgenetica.Wiedeprincipesvan
evolutie(natuurlijkeselectie,genetischedrift…)kenten
begrijpttraptnietzosnelindevalwaarinvelesociale
wetenschappersenlekentrappen:menzoektoorzakenvan
onsgedragopdeverkeerdeplaatsendenktdatallesis
aangeleerd.
Linkmetonswerkveld:Demechanismendieweerfdenvan
onzevooroudersspelennogsteedseenrolinons
functionerenthuisenophetwerk.Hoemeerwede
menselijkenatuurkennen,hoegroterdekansdatwehem
ingoedebankenkunnenleiden(‘cultuur’).
DezelfdeargumentatiealsbijDawkins’boek.Hetboekjeis
echterkleinenbeslaatslechts200blz.Wieafgeschrikt
wordtdoorhetvolumevanDawkins'boekdoetergoedaan
ditboektelezen.Hetboekiszeerheldergeschreven
(vertaald).
Titelenauteur
Darwin’sdangerousidea:evolution
andthemeaningsoflife.
DanielDennett
1996
WhyEvolutionisTrue.
JerryCoyne
2010
Eenkindheeftvelemoeders–Hoe
evolutieonssociaalheeftgemaakt.
SarahBlafferHrdy
2009
Engelsorigineel:Mothersand
Others.Theevolutionaryoriginsof
mutualunderstanding.
Inhoud
Dezeberoemdefilosooflegtopeenheeleigenmaar
aangenamemanieruitwathetfundamentuitmaaktvan
Darwinstheorie,dietotophedennogsteedsovereind
staatalseenstevighuis.Inhetboekwordt‘descentwith
modificiation’heelduidelijk.
Ondanksonzeschoolseopleidingtwijfelentochnogheel
watmensenaanevolutie.DebewijzendieCoyneinzijn
boekuiteenzetzijnoverweldigend.ZolegtCoyneookuit
datergeen‘missinglinks’tussengeëvolueerdesoorten
bestaan(wevindenzenietallemaal–ofnogniet)endatwe
alsmaarmeerfossielenvindendieaantonendatevolutie
eengeleidelijkprocesis.Hijlegtuithoedegeologische
evolutievandeaardehandinhandgaatmetdeevolutie
vanhetlevenenhoeafgezonderdegeografischegebieden
huneigentypischelevensvormenontwikkelen.
Levensvormenpassenzichmetnameaandeomgevingaan
enallenunoglevendesoortenzijnduserggoedaangepast
(survivalofthefittest–totheenvironment).
Dezeauteurbehoorttothetmultidisciplinaireenselecte
kransjevanonderzoekersvanhetCenterforEvolutionary
Psychology.Alsantropologeleverdezijbijzondere
bijdragendieaantoondendathetklassiekefeminismede
balmissloeg.
Inditboeklegtzeuitwaaronzedrangtotsamenwerking
vandaankomt,toontzeaandatmensen(netalssommige
anderesoorten)aangedeeldezorgvoorkinderen
(gedeeldebroedzorg)doenenwaaromvrouwen(jawel)
meergeneigdzijnomvoorkinderentezorgendanmannen.
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
Hetboekbehoorttotdevoorkeurliteratuurvanheelwat
mensen,inclusiefmensenzoalsRichardDawkins,David
BussendichterbijhuisprofessorfilosofieJohan
Braeckman.Deredenenomdittelezenzijndezelfdealsde
vorige.
Heelwatmensenbeschouwenditboekalshetbeste
(neutrale)overzichtvandewetenschappelijkebewijzen
voorevolutie.Wiegelovigisengevoeligvoorwatmenzegt
overhetgeloof,laatbesthetboekvanDawkinslinksliggen
envindtinditboekeenneutraleomschrijvingzonderte
provoceren.
NetzoalsRidleyverklaartHrdyhoeevolutieonssociaal
maakteenwaaromsamenwerkingonszoveelvoordelen
biedt.
Link:hetboekgeefteennuchterekijkopeenbelangrijke
kwestie:mannenenvrouwenenhunkinderen.Hoe
moedersvroegerkindenwerkcombineerdenbijvoorbeeld.
Zieookonzevisieopmannenenvrouwenophetwerk.Wij
staanvoorgelijkheidvankeuzeenvoorhetbenuttenvan
decomplementariteitvanmannenenvrouwen.
Titelenauteur
Darwinendeevolutietheorie
JohanBraeckman
2010
Hetonbeschrevenblad.Overde
ontkenningvaneenaangeboren
menselijkenatuur.
StevenPinker
2003
(Engelsorigineel:Theblankslate.
Themoderndenialofhuman
nature.)
BriljantCognitiveBehavioural
Therapy.
StephenBriers
Inhoud
“In4hoorcolleges,goedvoor4uurluisterplezier,schetst
JohanBraeckman,
professorfilosofieaandeUniversiteitGent,decomplexiteit
enwetenschappelijkerijkdomvandeevolutietheorieen
belichthijhetonwaarschijnlijkebelangervanvoorde
manierwaaropwevandaag
naardewereldkijken.”(citaatvanJurgenSlembrouck)
http://www.johanbraeckman.be/documents/boeken&cds/
recensie_cd‐box_Darwin_Slembrouck.pdf
StevenPinkerisindepsychologieondertussenwellicht
uitgegroeidtotéénvandemeestgerespecteerde
psychologen,samenmetmensenzoalsDanielKahneman.
StevenPinkerdocumenteerdenietalleenoverduidelijkdat
demensovereenaangeborenmechanismebeschiktom
taalteverwervenendatheelwatgrammaticaleregels
universeelzijn,ongeachttaalencultuur,hijlegtinditboek
opverschillendemanierenuitwaaromwijinderdaad
geenonbeschrevenbladzijn.
Hijlegtuitwaaromwezoveelangsthebbendatweeen
menselijkenatuurhebbenenmindermaakbaarzijndanwe
zoudenwillen.
Ditboeklaatziendatpsychotherapiehelemaalnietzo
geheimzinnighoefttezijn.Hetboekgaatuitvande
leertheorie(daarvaltwatopaantedingen,demensleert
nietalleendoorconditionering)enlaatzienhoemen
verschillendeemotiesopeenanderemanier(‘meteen
anderprotocol’)aanpakt.
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
Wielievernietleest,komtmetdezehoorcolleges,
uitgegevendoorHomeAcademyNederlandalbehoorlijk
veromdeevolutietheorietebegrijpen.
Jekandecd’sindeautobeluisteren.
www.home‐academy.nl
Ditwerkisvandehandvaneenvande5meest
invloedrijkepsychologen.Bekijkenkelevanzijnfilmpjes
viaYoutubeenuweetmeteenwaaromwePinkerzoeen
ongelooflijkewetenschapperenvertellervinden
(bijvoorbeeld:‘languageasawindowintohumannature’
viaRSAanimate).
Link:Demechanismendieweerfdenvanonzevoorouders
spelennogsteedseenrolinonsfunctionerenthuisenop
hetwerk.Hetboekverschaftopnieuweenkijkopde
vergissingenuitdesocialewetenschappen(voornamelijk
antropologieensocialepsychologie)enmoetdelezermeer
wapenentegendatsoortfouten.
Hetiseenheeldunboekdateengebaldoverzichtgeeftvan
demeestgebruiktetechniekenincognitieve
gedragstherapie(CGT),demethodediehetmeest
wetenschappelijkwerdonderzochtendievoortalvan
problemensuperieurisaananderetherapievormen.
Link:PerCocoachtopeenaantaldomeinenzoalsangsten
boosheid/dominantieengebruikthierbijprotocollenuitde
CGT.
Titelenauteur
TheOriginsofVirtue:human
instinctsandtheevolutionof
cooperation.
MattRidley
1996
DeBrilvanDarwin.(1)
Debreinmachine(2)
Declubvanik(3)
MarkNelissen
Inhoud
Dezeauteurneemtonsmeeopeenzoektochtnaaronze
wortelsvoorsamenwerkingenaltruïsme.Altruïsme
versusegoïsmewaswellichtdegrootsteparadoxwaar
Darwinmeeworstelde.Bovendienwordenwevaak
voorgehoudendat‘beschavingmaareendunlaagjeis’en
datdaaronderHetBeestschuilgaat.Maarhoeheeftdemens
danzolangkunnenoverleven?Ridleyvat30jaar
onderzoeksameninditboekendoetditopeenheldereen
onderhoudendemanier.Inclusievefitness,parent‐
offspringconflict(alindebaarmoeder!),kosten‐baten
analyses….Zepasserenallemaalderevueopeen
begrijpelijkemanier.Ridleyputdaarbijuitheelwat
verschillendedisciplines:neurobiologie(enwat
breindefectendoen),cognitievepsychologie(onsbrein
oordeeltbeteroversocialekwestiesdanbijvoorbeeld
cijferkwesties)enookdespeltheorie.Ridleygaatgeleidelijk
overnaardemanierwaaropdemensnuingroepleeft
(oorlog,handel,overheid,politie…).
Maghetookeensvaneigenbodemzijna.u.b.?Professor
gedragsbiologieMarkNelissen(UniversiteitAntwerpen)
neemtonsopeenbijzonderaangenameenhelderemanier
meeoverwatDarwinismebetekentvoordemens.Hoe
heeftevolutieonsgekneed?Waarvoordienendieemoties?
Isjaloeziewelnuttig?Waaromdominerenmannengraag
vrouwenalswenietopletten?Watkunnenweertegen
doen?
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
Hetboekwordtbeschouwdalseenklassiekerinzijn
domein.
Link1:inhetinterpersoonlijkcircumplexvormendeze
tweeelementenuitdeparadoxdetweeassenvanhet
circumplex:agency/socialedominantie(individueel
belang)encommunion/verbondenheid(altruïsme).
Link2:netzoalsMarkNelissenlegtdezeauteuruithoe
genenbepaaldekaraktertrekkenengedragverklaren,
inhetbijzonderdusaltruïsme,empathie,moraliteiten
samenwerking.BijPerCoerkennenwedeinvloedvan
genen.Wespiegelijkenklantenendeelnemersgeen
onmogelijkeveranderingenvoor:zohoudenweer
rekeningmeedatpersoonlijkheidstrekkenbijnaniet
beïnvloedbaarzijnengedraginbeperktematekanworden
bijgestuurd(opvoorwaardedatbewezenwerkzame
methodenwordengebruikt).
WiemindergraaginhetEngelsleestzalaandezeauteur
heelwathebben.Inelkvandezedrieboekenhoudtde
auteureenhelderbetoogzonderteverzandenin
wetenschappelijkeverwijzingenenjargon.Wiemeer
bronverwijzingen(naaronderzoek)wil,vindhierzijn
gadingniet,maarumagonsvertrouwenalsweubeloven
datzijnboeksteuntopheeldegelijkwetenschappelijk
onderzoek.Deprofessorgedragsbiologieheeftnamelijkals
missiehetvoordeleekverstaanbaartemakenenhet
waardevollewerkvanDarwinaaniedereenbekendte
maken!
Titelenauteur
Wijzijnonsbrein:vanbaarmoeder
totAlzheimer
DickSwaab
2011
Whyeverybody(else)isahypocrite
(RobKurzban)
2010
Onsfeilbaredenken.Thinking,fast
andslow.
DanielKahneman
2011
Inhoud
Hersenonderzoeker,artsenneurobioloogDickSwaab
neemtjein21kortestukjesmeeineentochtdoorheenons
meestwonderlijkeorgaan,hetbrein.Hoeonsbreinenonze
persoonlijkheidzichvormentijdensonsverblijfinde
baarmoeder,hoepuberteitinelkaarzit,watdefunctievan
hormonenis,watverslavingenmetjedoen,watdeoorzaak
vantalvanhersenziektenis,hoeonsmoreelbesef
evolueerdeenwerktenz.Allemaalstukvoorstukzeer
boeiend.
DitboekvanevolutionairpsycholoogKurzbaniseen
uitermategrappigmaardaaromnietminderinteressanten
accuraatboekoverdemanierwaaroponsbreinwerkt.
Hijlegtopeenknappemanieruitdatonsbreinmodulairis:
hetbestaatuit‘gespecialiseerdefunctionelenetwerken’en
elkvandiefunctiesvanonsbreinkanweleensinconflict
komenmetanderebreinmodules.Ditverklaartmeteen
waaromwenietaltijdconsequentzijnendus…hypocriet
zijn.
Kahnemandeelt(uitpedagogischeredenen)onsbreinin
tweesystemenin.Ditisduseenminderaccurateopdeling
daninKurzbansboek,maarhetvolstaatomuitteleggen
hoeweinhetdagelijkselevenonderhevigzijnaanallerlei
vormenvanfouteninonzebeoordeling.
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
OokwiealsprofessionalinHumanResourcesbezigis
radenwijaanditboektelezenomdatindezewereldnogal
watbroodje‐aapverhalenoverhersenenderondedoen.
Hijlegtookeenbelangrijkebasisvooronsdenkenover
man‐vrouwverschillen.Hetinspireerdeonstothetinzicht
datmannenenvrouwennietgelijkzijn,maargelijkwaardig.
Enwelkevoordelencomplementariteitbenuttenkan
opleveren!
Derecenteinzichtenvanonsbreinalseen‘Zwitsers
zakmes’wordenopeenovertuigendemaniergebracht.
Lichterverteerbaardan‘TheAdaptedMind’.
Kahnemanwordtgerekendtotdetop5vande
psychologen.StevenPinkernoemthemzelfsde
belangrijkstepsycholoog.HijleverdesamenmetAmos
Tverskyeenenormebijdragewaarbijwerdaangetoonddat
wehelemaalnietzorationeelzijnalswewelzoudenwillen
denken.
Link:hethelptonsbewustzijnvandevelevormenvanbias
dieleidentotfouteconclusiesendruktonsmetonzeneus
opdefeiten:waaromwemoetenkritischzijnenvooronze
kennisbeteropdewetenschappelijkemethode
vertrouwen.
Titelenauteur
Thefollyoffools.Thelogicofdeceipt
andself‐deceptioninHumanLife.
RobertTrivers
2011
Heerlijkoneerlijk.Hoeweallemaal
liegen,metnametegenonszelf.
DanAriely
2012
Engelsorigineel:The(honest)truth
aboutdishonesty:howwelieto
everyone–especiallyourselves.
Inhoud
Demenstrachtzichnaaranderentoeheelvaakvanzijn
bestekanttelatenzien.Maardezemisleidingvananderen
isnietaltijdeenbewustproces.Integendeel,Triverslegtuit
hoeweflinkaanzelfbedrogdoenenwelkevoordelendit
heeft.Hijlegtuitdatbedrogindenatuurnormaalis.
Maar…elkvoordeelheeftzijnnadeelendiekomeninhet
boekookuitgebreidaanbod.Vooralindemodernewereld
kanditergproblematischzijn,getuigede
gevalbeschrijvingenwaarbijzelfbedrogbijpilotenleidde
totcatastrofesofzelfbedrogleiddetotoorlog.
Genietookvandeveleaangenamethema’szoalsonze
voorkeurvooronzeeigeninitialen,onzevatbaarheidvoor
manipulatieenbedriegers,deproblemenmet
leugendetectortestsenzovoort.
Voorwieernahetvorigeboeknogaantwijfelde:100%
eerlijkiswellichtniemand.Arielylaatzienhoecontext
onzematevaneerlijkheidkanbeïnvloeden.Straffenom
eerlijkertezijnwerkenblijkbaarniet,maarerbestaan
slimmemanierenommenseneerlijkertelatenzijn
(bijvoorbeeldbijhetinvullenvanhunbelastingen).
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
RobertTriversbehoorttotdetop5vanevolutiebiologen.
Hijheeftheelwatzakenontdektenbeschreven:
wederkerigaltruïsme,ouderlijkeinvestering,‘parent‐
offspringconflict’enuiteraardzelfdeceptie.Hetboeklevert
eenenormbelangrijkebijdrageomonzepsychologiebeter
tedoorgrondenenmaaktkomafmeteenaantalduidelijke
verkeerdetheorieënuitdesocialepsychologie(diejammer
genoegnogsteedswordenonderwezen).
DanArielyishoogleraarpsychologieengedragseconomie.
Link:erzijneenaantalinteressantelessentetrekkenhoe
wemensenophetwerkeerlijkerkunnenmaken–vaak
doorbijnakinderlijkeenvoudigeoplossingen.
Deenigebedenkingdiebijditboekjemoetgemaakt
wordenisdathijsomsopbasisvanéénbeperkt
experimentzwareconclusiestrekt.Heelvermakelijk,vaak
waar,maarvergteenkritischelezerdiezichbewustisvan
hetfeitdatéénonderzoekgeenbetrouwbaarbewijs
oplevert.
Titelenauteur
RondCommunicatie.Demensals
sociaaldier.
PatrickVermeren
2013
Inhoud
Veelmensenkenneninmeerof(meestal)minderemate‘de
roosvanLeary’.Ditmodelomschrijfthetmenselijk
‘interpersoonlijk’gedragsrepertoire.Vaakwijken
trainersenpopulaireauteursechterverafvande
wetenschappelijkebevindingenenmakenzeer‘huneigen
ding’van,bouwenzezelf‘gedragstesten’en
RondLeiderschap.Debrugtussen
wetenschapenpraktijk.
PatrickVermeren
2009
Hethoofddoelvanditboekisdewetenschappelijke
bevindingeninzakeleiderschapsamentebrengeninéén
boekendelinkmetdepraktijkteleggen.Hetboekiszowel:
 Eenhandboek(methandigekortekaderstukjesin
demarge)
 Eenboekdatviaredeneringenenlogische
gevolgtrekkingentotaanbevelingenkomt
 Eenboekdatzowelvanopafstandkijktnaarde
theoriealsheelwatheelconcreteaanbevelingenen
voorbeeldenbevat.Hetboekisopgevatalseen
‘trechtervorm’:vanheelbredebeschouwingennaar
ergspecifieketoepassingen.
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
Hoemensenzichonderlinggedragenthuisenophetwerk
endeverschillendevormenvancommunicatieworden
hierintoegelicht.Hetboekiseensamenvattingvanheel
wat‘moeilijker’boekenenlaatheelgoedzienwaarom
PerCoalgeruimetijdvoorhetinterpersoonlijkcircumplex
koos.
Hetboekbehandeltinhoofdstuk3heelwatthema’sdiein
deboekenhiervooraanbodkwamen:evolutionaire
psychologie,hetevenwichttussenegoïsme/sociale
dominantieenaltruïsme/verbondenheid,demodulariteit
vanhetbreinenz.
Hetboekbehandelthetthemaleiderschapvanuithet
interpersoonlijkcircumplex.PerCowaseralséénvande
eerstenbijomtelatenonderzoekenofleiderschapookniet
ineeninterpersoonlijkcircumplexkanwordengevat.
Link:hetboekvormtvoorvelescholenenbedrijveneen
handleidingvoorleiderschap.Hetwordtvooralals
‘naslagwerk’gebruiktomzakenoptezoeken.
OokverscheneninhetFrans:LeCercleduLeadership.Le
lienentrelapratiqueetlascience.
Inmaart2014verschijntdeEngelsevertalingenderde
editie(update):AroundLeadership.Bridgingthescience‐
practitionergap.
Titelenauteur
TheAdaptedMind–Evolutionary
PsychologyandtheGenerationof
Culture
Barkow,Tooby&Cosmides(en
gastauteurs)
1992
Inhoud
Ditwerkbetekendeeenbomindewereldvande
psychologischewetenschappen.Ooknunogzijndeze
inzichtennietverteerdenismaareenminderheidvan
psychologen,antropologenenanderewetenschappersmee
metdezeanalyses.Hetboeklegthaarfijnuitwaaromde
meestepsychologischeonderzoeksbevindingenfout
gaan.Zevertrekkennamelijkvaneenverschrikkelijkfoute
assumptie:datwealsonbeschrevenblad,zonderenige
instincten(integenstellingtotanderedieren)zouden
geborenwordenendatonsbreinalleskanaanleren.Het
boektoondetoenalaanhoeonsbreingrotendeels
‘voorgeprogrammeerd’is,metmodulesvoorvisuele
verwerking,voortaalverwerving,voor
zwangerschapsmisselijkheidenz.
Diverseauteursdedenhunbestomeenintellectueel
hoogstaande(maartochbegrijpbare)analysetemaken
vanhetverkeerdepaddatheelwat
menswetenschappersbewandel(d)en.
Zeslagendaarmetbrioin!
Waaromzouuditlezen? Watisdelink?
DitboekbelichaamtwatDarwinvoorspelde:ooitzullen
psychologenberoepdoenopbiologieomdemenste
begrijpen.
Ditboekisgeeneenvoudigeliteratuurenzoudenwe
eventueelbijdeliteratuurvoor‘vergevorderden’kunnen
plaatsen.Tochradenwijuaanuhierdesnoods‘danmaar
doorteworstelen’.Wegevenutweehoofdredenen:
1. Alsuditboekgeduldigleest,danhebtuuwkritisch
denkvermogenzekeraangescherptenzalhetu
opvallenhoeveelonzinerindepersverschijnten
hoeweinigonderbouwduitsprakenoverdemens
vaakzijn.
2. Hetiseenechtemustomdemenstekunnen
bekijkenvanuiteenbrederkader.3,5miljardjaar
evolutie(waarvan2miljoenjaaralsmensachtige)
zorgdeervoordatweeenbreinhebbendat
aangepastisaan…deSavanneenhetlevenals
jager(man)–verzamelaar.Evolutiekanimmers
niet‘vooruit’zienendushebbenwijgeenbreindat
aangepastisaanderazendsnelleveranderingendie
wezelfbewerkstelligden.Delaatste100jaar
ontwikkeldeonzemaatschappijzichextreemsnel–
evolutionaireprocessenkondenonsniethelpen,
want(menselijke)evolutiekostonsletterlijk
honderdengeneraties.Daardoorbezittenwijnu
nogsteedseenbreindateenaantalinstincten
herbergtdieinbeschaafdelandennietnuttigmeer
zijn,ofonsniethelpeninbepaaldeaspectenvanhet
moderneleven(bijvoorbeeldkunnenwijgoedde
snelheidvaneenvoorwerpdatmennaaronsgooit
‘berekenen’enonzehandgepastsluiten–maarwe
kunnennietdebeursbewegingenvoorspellen).
Link:Demechanismendieweerfdenvanonzevoorouders
spelennogsteedseenrolinonsfunctionerenthuisenop
hetwerk.
Eenvoorbeeldvanhetbrederkaderdatevolutionaire
psychologie(EP)onsbiedt:integenstellingtotveel
motivatietheorieënhoudtEPwelrekeningmet
fundamentelemenselijkedrijfveren(ofdoenalsofzeniet
bestaan)zoalsonzeaangeborendrangomteconcurreren,
voornamelijkomstatus–onzeaangeborenbehoefteombij
eengroeptehoreneneengerespecteerdgroepslidtezijn,
onzebehoefteaancontroleenvoorspelbaarheidenz.