Eigen kracht, eigen regie en zelfredzaamheid

 Zorg voor onafhankelijke en deskundige cliëntondersteuning, die met de cliënt en zijn netwerk de mogelijkheden om in
eigen kracht te blijven onderzoekt en stimuleert.
 Wijs op de mogelijkheden van domotica, electronische hulp-
middelen in huis. Deze kunnen bijdragen aan het langer zelfstandig en veilig op zichzelf blijven wonen.
 Stimuleer en financier nieuwe initiatieven op het gebied
van zorg. Dit kan zowel de professionele als vrijwillige zorg betreffen. Ondersteun ook burgerinitiatieven die gericht zijn op het in eigen kracht komen en blijven.
Deze adviezen zijn gebaseerd op de inbreng van cliënten, mantelzorgers en
belangenbehartigers tijdens de Zorgvragerstafels van Zorgbelang Zuid-Holland.
Deze folder is mede mogelijk
gemaakt met steun van de
provincie Zuid-Holland.
T (088) 929 40 00
E [email protected]
W www.zorgbelang-zuidholland.nl
Eigen kracht, eigen regie en zelfredzaamheid
Aandachtspunten
Adviezen hoe om te gaan met ‘eigen kracht'
Er wordt veel gesproken over en gewerkt vanuit de gedachte van
een overgang van een verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. De overheid trekt zicht terug en doet een groter beroep op
eigen kracht en ondersteuning vanuit de omgeving. Door de huidige decentralisaties van delen van de zorg begint duidelijk te worden
wat dit voor mensen betekent.
Bij deze veranderingen wordt vaak gesproken over ‘eigen kracht’,
‘eigen regie’ en ‘zelfredzaamheid’. Maar wat betekenen deze
termen? Ze lijken verschillend te worden gebruikt en dat kan
verwarrend werken.
Het werken ‘op eigen kracht’ vergt een ommekeer in het denken van
de zorgvrager en zijn netwerk. Maar ook de gemeente zal op een
andere manier met de burger moeten omgaan. Hierna geven we
enkele adviezen aan deze groepen.
Daarom geven we in deze folder een toelichting op deze begrippen.
Daarnaast worden aanbevelingen en adviezen gegeven voor de
cliënt, de mantelzorger en de gemeente over hoe om te gaan
met eigen kracht.
Het is anders als er iets meer ingrijpends aan de hand is: een
ziekenhuisopname, als mensen door hun leeftijd niet meer voor
zichzelf kunnen zorgen, bij lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen. Dan wordt de zorg vanuit de omgeving zwaarder en kan er hulp van buiten nodig zijn. Die hulp is heel verschillend: hulp in de huishouding, bij de dagelijkse persoonlijke
verzorging, bij dagelijkse taken voor iemand met een verstandelijke beperking of psychiatrische achtergrond, administratie voor
iemand die slechtziend is, vervoer, enzovoort.
Eigen kracht
De term ‘eigen kracht’ wordt veelvuldig en in allerlei situaties gebruikt zonder eenduidige definitie. Maar wanneer de term ‘eigen
kracht’ in alle eenvoud wordt bezien komt het neer op ‘eigen kunnen’: dat wat iemand zelf kan. Dit kan wijzen op iemand alleen,
maar ook op een persoon in relatie tot zijn omgeving. Wat kan
iemand zelf of samen met zijn omgeving bedenken als oplossing
van problemen en situaties waarin hij verkeert? En wat kan
iemand dan zelf of samen met zijn omgeving doen?
 Denk mee over je mogelijkheden, maar ook over je grenzen.
 Geef duidelijk aan wat het netwerk is, maar ook wat de
kracht, kwaliteit en grenzen van dit netwerk zijn.
 Geef het bijtijds aan als (een deel van) het netwerk wegvalt
en daarmee ook (een deel van) de zorg.
De mantelzorger
Uitleg van begrippen
In beginsel wil iedereen voor zichzelf en zijn of haar dierbaren zorgen
en de meeste mensen kunnen dit ook. Zij hebben hierbij geen andere
hulp nodig dan die ze altijd gewend zijn. Het spreekt vanzelf dat men
zorgt voor een partner, ouder of kind als die ziek is.
De zorgvrager
Eigen regie
Eigen regie betekent dat iemand zijn leven zelf bepaalt en zelf
beslissingen neemt. Dit betekent niet dat iemand ook alles zelf
moet - kunnen - doen. Iemand die bijvoorbeeld zwaar gehandicapt is of oud, en zichzelf niet meer kan aankleden, kan wel zelf
beslissen wat hij aan wil, door wie hij wordt aangekleed en hoe
laat. Het gaat hier om het zelf bepalen, niet om zelf doen.
Zelfredzaamheid
Zelfredzaamheid is het vermogen om zelf voorzieningen te
treffen die deelname aan het normale maatschappelijke verkeer
mogelijk maken. Het is wat anders dan eigen verantwoordelijkheid en betekent ook niet dat iemand alles zelf doet. Het gaat om
wat iemand (nog) kan. Dit kan ook inhouden dat iemand inziet
dat het niet meer lukt en hulp kan vragen.
Netwerk en mantelzorg
Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een chronisch
zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of
ander familielid, vriend of kennis. Een netwerk omvat meer; dit is
het geheel aan contacten rond een zorgvrager dat op enigerlei
wijze kan bijdragen aan de zorg.
 Geef je grenzen aan; zorg voor de medemens moet niet ten
koste gaan van eigen gezondheid, participatie en regie.
 Maak binnen het netwerk goede afspraken wie wat wanneer
doet; daardoor houd je het (samen) langer vol.
Voor gemeenten en belangenbehartigers
Omgang met de cliënt
 Een beroep doen op eigen kracht is niet ‘regel het zelf maar’,
maar samen met de cliënt in kaart brengen wat zijn moge-
lijkheden en die van zijn netwerk zijn. Daarna volgt pas het
gesprek hoe hij deze mogelijkheden kan benutten.
 Geef de cliënt zeggenschap, maak hem mondig. Dit is een
voorwaarde om in eigen kracht te kunnen komen.
Het keukentafelgesprek
De gespreksvoerder van een keukentafelgesprek moet de volgende kwaliteiten hebben om cliënten te kunnen helpen hun eigen mogelijkheden en die van hun netwerk te benutten:
 Hij moet kunnen uitleggen wat er van de cliënt en zijn net-
werk wordt verwacht om in eigen kracht te komen.
 Hij kan signalen van overbelasting herkennen.
 Hij heeft kennis van doelgroepen, hun specifieke problema-
tiek, hun beperkingen en mogelijkheden en wat zij nodig hebben om in eigen kracht te komen.
 Hij is in staat om de mantelzorger/familie op een construc tieve manier bij het gesprek te betrekken.
De inzet van het netwerk
 Onderzoek zorgvuldig de mogelijkheden en onmogelijkheden
van het netwerk van de cliënt; neem dit als uitgangspunt
voor het vaststellen van wat het netwerk kan doen.
 Onderken dat netwerken kwetsbaar zijn. Een verandering bin-
nen het netwerk kan grote gevolgen hebben voor de zorg aan de cliënt. Steeds zal nagegaan moeten worden of het netwerk nog kan voldoen aan de zorgvraag van de cliënt.
 Overvraag mantelzorgers niet dusdanig, dat het ten koste gaat
van hun eigen participatie en regie.
 Onderken dat mantelzorgers vaak al heel lang zorgen en pas
een beroep doen op de gemeente als het niet meer gaat. Een
beroep doen op eigen kracht is dan misplaatst.
 Respecteer dat kinderen niet altijd kunnen en willen helpen.
 Realiseer je dat relaties binnen het netwerk onder druk komen
te staan door een beroep op hen.
 Onderken waar de grens ligt tussen wat het netwerk kan doen
en wat door professionals gedaan moet worden.
Ondersteuning van het netwerk
 Zorg voor voldoende financiële middelen voor professionali-
sering en ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers.
 Bied de mogelijkheid van respijtzorg.
 Bied mantelzorgondersteuning.
 Bied een financiële tegemoetkoming aan mantelzorgers
(bijvoorbeeld via het persoonsgebonden budget), zodat
ze de zorg kunnen blijven verlenen.

Toon waardering voor de mantelzorger, bijvoorbeeld in
de vorm van een mantelzorgcompliment.
Zorgaanbod
 Zorg voor een goed en divers aanbod aan dagbesteding.
Goede dagbesteding ondersteunt de cliënt en het netwerk
om in eigen kracht te blijven. Het is een wapen tegen
eenzaamheid, geeft structuur, zingeving en ontlast
mantelzorgers.
 Zorg moet maatwerk zijn en blijven. Maatwerk in de zorg
betekent niet ‘overnemen van de zorg’, maar ‘aanvullen
van zorg’ daar waar de cliënt en zijn netwerk het niet
meer kunnen.