Vervolg 18de en 19de eeuw

Nederlandse literatuur
…in de achttiende en negentiende eeuw
De 18de eeuw
Historische context
Vrijheidsoorlog
in Amerika
Engeland
met haar
koloniën
REVOLUTIE!!!
In 1799 grijp ik de
macht: Napoleon
Bonaparte. De Revolutie
is dan voorbij!
Franse
Revolutie
Historische context
Pruikentijd
Machtstrijd in de Republiek. 3 partijen:
1. De stadhouder en zijn aanhang
2. De regenten
3. De patriotten (wilden meer invloed
voor de burgerij!)
In economisch opzicht ging de
Republiek in de 18de eeuw ook
achteruit: de Industriele
Revolutie liet in de Nederlanden
op zich wachten (de rijke
regenten investeerden niet, maar
rentenierden…)
Eind 18de eeuw: Frankrijk valt de
Republiek binnen en sticht de Bataafse
Republiek.
Culturele context
Ik ben Immanuel Kant, een
Wat kan
Watikmoet
filosoof. Twee vragen
weten?
ik
doen?
stonden
voor
mij centraal:
KENNIS
Via zintuiglijke
waarneming = ervaring
Bijv. Tijd, Ruimte &
Causaliteit
Via RATIO
WAARHEID
Culturele context
Verlichting
Vanuit de burgerij
Kern: zelfstandig, kritisch denken:
rationeel zijn en op basis daarvan
handelen
KENNIS BEVORDERT DEUGD
Onderwijs en verspreiding van
kennis als belangrijk middel
tegen vooroordelen.
Culturele context
Ratio en kennis moesten ervoor zorgen dat mensen (van
de burgerij) mondig gemaakt werden!
Montesquieu hier: ik pleitte voor
verdraagzaamheid en
godsdienstvrijheid.
Ik ben J.J. Rousseau. Ik vind
dat de mens vervreemd is
van zichzelf en misvormd
door de maatschappij. Terug
naar zijn oorsprong!!! Door
goede opvoeding.
Culturele context
Kunstenaar als opvoeder en opinievormer
pruiken
Kapotte
pijpen en
drankflessen
Dus
waarschijnlijk:
regenten
Drankmisbruik,
dronkenschap:
sluit ratio uit!!
Is dus slecht!
Culturele context
renaissance
classicisme
Het classicisme wordt in de 18de eeuw
aangepast aan de opvattingen van de burgerij:
nadruk op eenvoud, zakelijkheid, regelmaat etc.
16/17 eeuw;
vooral voor
“geleerden”
Voorzetting van
renaissancegedachte,
eind 17de
eeuw/midden 18de
eeuw…
Literaire ontwikkelingen
BURGERIJ
SCHRIJVERS ZIJN OPVOEDERS EN
OPNIEVORMERS
Vervolg
de
18
en
de
19
eeuw
18de eeuwse literaire ontwikkelingen
Verschillende genres komen in de 18de eeuw opzetten…
Classicistisch toneel
Deugdzaamheid
bevorderen
Logisch en waarschijnlijk,
beschaafd en fatsoenlijk
Spectatoriale Tijdschriften
Opinievormend en kennis
verspreidend
Naar Engels voorbeeld in Nederland:
De Hollansche Spectator
Kinderliteratuur
Kinderen opvoeden;
kinderen zelf leren
nadenken
Kinderen in de hoofdrol (ikfiguur), voor kinderen
bedoeld (deugden etc.)
Literaire ontwikkelingen
Ik ben Pieter Langendijk en
schreef classicistisch komedie.
Naar voorbeeld van Franse
classicistisch toneel. Het stuk
bevat wel duidelijk een les voor
de burgerij (Het wederzijdse
huwelijksbedrog)
De opvattingen van de
verlichting worden
gepropageerd: deugd,
redelijkheid, tolerantie etc.
Kritiek op ondeugden.
Ik ben Justus van Effen.
Ik richtte naar Engels
voorbeeld een
spectatoriaal tijdschrift
op in Nederland: De
Hollandsche Spectator
Vervolg
de
18
en
de
19
eeuw
18de eeuwse literaire ontwikkelingen
Imaginaire reisverhalen
De roman
Maatschappijkritiek
leveren
Zelfbespiegeling, innerlijk leven en
analyse van eigen gedrag.
Veel aandacht voor psychologische verdieping
van personages. Tegen zedelijk en moraal
verval: de zedenroman (opvoedkundige
adviezen)
Vooral gericht op gevoelens: de sentimentele
roman
Reis naar een denkbeeldig land.
Spiegeling. Politiek.
De negentiende eeuw
De historische context
Nationalisme
Imperialisme
Na overheersing, streven naar
eenwording. Leidde ook tot interesse
in verleden van eigen volk en
volkskarakter.
Nationale Eenheid; vaderlandsliefde
Europese landen streefden naar
gebieds- en machtsuitbreiding in de
koloniën. Economisch motief.
De negentiende eeuw
De historische context
Kapitalisme
Grote
De
eeuw van de burgerij
RIJK
Steden
Grote
groepen
gaan
anoniem op
in massa
De negentiende eeuw
De historische context
Versterkt
nationalisme in
Geindustrialiseerde
Emancipatie op Nederland
samenlevig met grote
allerlei gebieden verstedelijking:
(geloof, feminisme)
Situatie inindividualisme
Nederland door
anonimiteit in stad
1848: Onafhankelijkheid België
Nieuwe grondwet van Thorbecke: Nederland
wordt parlementaire democratie
De negentiende eeuw
Cultuur en
wetenschap
Economie is bepalend voor het gehele
leven. Kapitalisme vervreemdt de mens van
zichzelf, anderen en zijn arbeid.
Er is een tweedeling in de maatschappij:
- Loonarbeiders (het proletariaat)
- De bourgeoisie (het kapitaal)
Het evenwicht tussen de twee groepen
moest goed bewaakt blijven.
De negentiende eeuw
Cultuur en
wetenschap
Comte: positivisme. Het
feitelijke is dat wat men
kan waarnemen of door
experimenten bewijzen
Friedrich Nietzsche: reageert op de crisis en
de vervreemding.
Alle zekerheden moeten vernietigd worden,
pas dan kan de mens weer tot zichzelf komen.
Waarheden zijn illusies waarvan mensen
vergeten zijn dat het illusies zijn.
De Uebermensch: een mens die volledig
ontdaan is van conventies en gegeven
waarden: een radicale afwending van alle
bestaande waarden en omverwerping van alle
vooroordelen  een niet van zichzelf
vervreemd mens!
De negentiende eeuw
Cultuur en
wetenschap
Wetenschap in de negentiende
eeuw: geloof in vooruitgang.
 vb. De evolutietheorie
The Origins of the Species (1859)
Vooruitgang op het gebied van
biologie. Ook hier op zoek naar
wetmatigheden.