Inhoud - Wolters Kluwer

Inhoud
VOORWOORD
V
LIJST VAN AFKORTINGEN
1
1.1
1.2
2
2.1
2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5
2.3
2.3.1
2.3.2
INLEIDING
Onrechtmatige daad in groepsverband
Art. 6:166 BW
CAUSAAL VERBAND
Algemeen
Causaal verband bij art. 6:166 BW
Tweeledige causaliteit
Falen condicio sine qua non-test
Psychisch causaal verband
Aansprakelijkheid losgekoppeld van causaal verband
Zelfstandige betekenis van art. 6:166 BW
Toerekening van de schade als gevolg van de gebeurtenis
waarop de aansprakelijkheid berust
Ieder gelijkelijk aansprakelijk voor de gehele schade
Uitzondering op de regel
3
DE AARD VAN DE ONRECHTMATIGE DAAD IN GROEPSVERBAND,
MET VERGELIJKING VAN FRANS EN DUITS RECHT
3.1
Mededaderschap, alternatieve veroorzaking, onrechtmatige
daad in groepsverband en anonimiteit
Mededaderschap
Alternatieve veroorzaking
Onrechtmatige daad in groepsverband
Aansprakelijkheid alleen voor schade door eigen
onrechtmatig gedrag
Aard en functie van causaal verband
Frans recht
Faute collective
Garde en commun
Duits recht
3.1.1
3.1.2
3.1.3
3.1.4
3.1.5
3.2
3.2.1
3.2.2
3.3
XI
1
1
3
7
7
9
9
10
13
15
16
17
17
21
23
23
24
24
25
26
28
30
31
35
38
VIII
Inhoud
4
EÉN VAN TOT EEN GROEP BEHORENDE PERSONEN BRENGT
ONRECHTMATIG SCHADE TOE
4.1
4.2
Onrechtmatig toebrengen van schade
Combinatie van art. 6:166 BW met andere (risico)
aansprakelijkheden
Ontbreken van onrechtmatigheid
Schuld en toerekenbaarheid
Natuurlijke personen en rechtspersonen
Aansprakelijkheid jegens buitenstaanders en mededeelnemers
4.2.1
4.3
4.4
4.5
5
GEDRAGINGEN IN GROEPSVERBAND, WAARVAN DE KANS OP HET
ALDUS TOEBRENGEN VAN SCHADE DE DEELNEMERS HAD
BEHOREN TE WEERHOUDEN
5.1
5.2
5.2.1
5.2.2
Inleiding
Oplossing van diverse problemen
Medeveroorzaking en mogelijke veroorzaking niet vereist
Verband tussen groepsoptreden en schade; afgrenzing kring
van aansprakelijke personen
Onrechtmatigheid
Oplossing
De onderlinge verhouding van de in art. 6:166 BW
gebruikte begrippen
Gedragingen waarvan de kans op het aldus toebrengen van
schade de deelnemers had behoren te weerhouden
Gedragingen in groepsverband
Zich niet onttrekken aan de groep
Groepsverband
Combinatie van objectieve en subjectieve factoren
Objectieve bijdrage
Subjectieve verbondenheid
Bewuste samenhang
Wederzijdse beïnvloeding
Subjectieve motieven
Bewustzijn
Minimumaantal personen
Recapitulatie
5.2.3
5.2.4
5.3
5.3.1
5.3.2
5.3.3
5.4
5.4.1
5.4.2
5.4.3
5.4.4
5.4.5
5.4.6
5.4.7
5.4.8
5.4.9
6
6.1
6.2
6.3
6.4
6.4.1
6.4.2
6.5
ONRECHTMATIGHEID
De strekking van de norm
Twee onrechtmatigheden
Bereik van de norm en soorten gedragingen die
daaronder vallen
Typische gevaren van optreden in groepsverband:
psychische sfeer en getal
Psychische sfeer
Aantal deelnemers
Factoren die de onrechtmatigheid bepalen
45
45
49
55
56
59
60
63
63
64
64
64
65
66
67
68
69
70
74
75
76
78
82
85
85
86
87
87
89
89
95
101
104
105
108
111
Inhoud
7
7.1
7.1.1
7.1.2
7.1.3
7.1.4
7.1.5
7.1.6
7.1.7
7.2
7.3
7.3.1
7.3.2
7.3.3
7.4
7.4.1
7.4.2
IX
BIJZONDERE PROBLEMEN
De kans op het aldus toebrengen van schade:
voorzienbaarheid en exces
Aldus
Voorzienbaarheid
Individueel subjectieve en collectief objectieve benadering
Exces en onzorgvuldigheid
Exces
Nadere concretisering aan de hand van de casus
Temporeel probleem
Gelijksoortigheid
Eenheid van tijd en plaats
Eenheid van tijd en plaats en massaal turbulent
groepsoptreden
Enige temporele problemen; Fortwirkung
Combinatie van art. 6:166 BW en art. 6:99 BW
Deelneming: psychische ondersteuning en passieve
deelneming
Algemeen
Passieve deelneming en enkele aanwezigheid
8
OVERIGE VEREISTEN VOOR AANSPRAKELIJKHEID; REGRES EN
VERHAAL
8.1
8.1.1
8.1.2
8.1.3
8.2
8.3
8.3.1
8.3.2
8.4.1
8.4.2
8.4.3
8.5
8.6
Toerekenbaarheid
Schuld en risico
Kinderen jonger dan veertien jaar
Geestelijke of lichamelijke tekortkoming; jeugdige leeftijd
Stelplicht en bewijslast
Hoofdelijkheid en regres
Bepaling aandeel onderlinge bijdrage
Dagvaarding van alle deelnemers of vaststelling wie
tot de kring van aansprakelijke personen behoren niet nodig
Afwikkeling regres
Regres en matiging
Verhaal: verzekering, matiging en schadevergoeding
anders dan in geld
Aansprakelijkheidsverzekering
Matiging
Schadevergoeding anders dan in geld
Verbodsacties
Tijdelijke regeling verhaalsrechten
9
9.1
9.1.1
9.1.2
9.2
9.2.1
Inleiding; demonstraties en collectieve acties bij staking
Demonstraties
Collectieve acties
Internet
DDoS
8.3.3
8.3.4
8.4
ENKELE BIJZONDERE TOEPASSINGEN
115
115
116
116
117
120
121
123
125
126
130
132
137
138
140
140
143
147
147
147
150
152
153
155
157
157
162
163
164
164
167
170
172
174
179
179
179
183
186
187
X
9.2.2
9.2.3
9.2.4
9.3
9.4
9.5
Inhoud
Spamming
Uitlatingen/meningen/publicaties
Inbreuk op intellectuele-eigendomsrechten
Mededinging
Industry wide liability; aansprakelijkheid naar rato van
marktaandeel; Des
Collectieve verantwoordelijkheid bij milieuvervuiling
188
188
189
190
192
204
Lijst van aangehaalde literatuur
209
Rechtspraakregister
215
Trefwoordenregister
219