EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN MDK – MDT

EXAMENSTOFBESCHRIJVING
MEDISCHE VAKKEN
MDK – MDT - MDC
© Copyright Stichting BCE
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
INHOUDSOPGAVE
KENMERKEN LEVENDE STOF .............................................................................................................................2
CELLEN EN WEEFSELS ........................................................................................................................................2
ONCOLOGIE ...........................................................................................................................................................3
SKELET, SPIEREN EN GEWRICHTEN .................................................................................................................3
SKELET EN GEWRICHTEN ...................................................................................................................................3
SPIERSTELSEL ......................................................................................................................................................4
PATHOLOGIE van de BOTTEN..............................................................................................................................4
PATHOLOGIE van de GEWRICHTEN....................................................................................................................5
PATHOLOGIE van de SPIEREN.............................................................................................................................5
HET ADEMHALINGSSTELSEL ..............................................................................................................................5
PATHOLOGIE van de LUCHTWEGEN en LONGEN .............................................................................................6
BLOED EN LYMFATISCH SYSTEEM ....................................................................................................................7
PATHOLOGIE BLOED EN LYMFATISCH SYSTEEM............................................................................................7
HART EN VAATSTELSEL.......................................................................................................................................8
PATHOLOGIE HART EN VATEN ...........................................................................................................................8
SPIJSVERTERING................................................................................................................................................10
TRACTUS DIGESTIVUS .......................................................................................................................................10
PATHOLOGIE TRACTUS DIGESTIVUS ..............................................................................................................11
TRACTUS URO-GENITALIS.................................................................................................................................12
NIEREN .................................................................................................................................................................12
URINEWEGEN ......................................................................................................................................................13
MANNELIJKE GESLACHTSORGANEN ...............................................................................................................13
PATHOLOGIE NIEREN, URINEWEGEN EN MANNELIJKE GESLACHTSORGANEN.......................................13
VROUWELIJKE GESLACHTSORGANEN EN VOORTPLANTING ALGEMEEN.................................................14
OBSTETRIE ..........................................................................................................................................................14
PATHOLOGIE VERLOSKUNDE ...........................................................................................................................15
GYNAECOLOGIE..................................................................................................................................................15
HORMONALE STELSEL.......................................................................................................................................16
HYPOFYSE ...........................................................................................................................................................16
SCHILDKLIER = GL.THYREOIDEA......................................................................................................................16
BIJSCHILDKLIEREN = GL.PARATHYREOIDEAE ...............................................................................................16
BIJNIEREN = GL.SUPRARENALES.....................................................................................................................17
ENDOCRIENE DELEN VAN ANDERE ORGANEN..............................................................................................17
PATHOLOGIE ENDOCRIENE SYSTEEM ............................................................................................................17
ZINTUIGEN ...........................................................................................................................................................18
ELEKTROMAGNETISCHE RECEPTOREN .........................................................................................................19
DE HUID, DERMATOLOGIE EN GESLACHTSZIEKTEN (S.O.A.) ......................................................................20
HET ZENUWSTELSEL..........................................................................................................................................21
NEUROLOGIE.......................................................................................................................................................22
PSYCHOPATHOLOGIE, PSYCHIATRIE ..............................................................................................................23
INDELING PSYCHISCHE ZIEKTEN .....................................................................................................................25
KINDER- EN JEUGDPSYCHIATRIE.....................................................................................................................26
GENEESMIDDELENLEER....................................................................................................................................26
LABORATORIUMONDERZOEK ...........................................................................................................................27
ADVIESBOEKENLIJST .........................................................................................................................................27
© Copyright Stichting BCE
1
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Onderstaande begrippen en omschrijvingen bevatten de examenstofomschrijving van de examenvakken
"medische kennis" en "medische terminologie".
Bron: "Medisch handboek voor de secretaresse" - A. Biewinga
KENMERKEN LEVENDE STOF
Adaptatie, reacties op prikkels, voortplanting, verrichten van arbeid.
Hiërarchische opbouw van het organisme: cel, weefsel, orgaan, orgaanstelsel, organisme. Onderlinge
samenhang en coördinatie van functies van verschillende organen en orgaanstelsels.
Indeling menselijk lichaam: hoofd, hals, romp, ledematen.
Begrip: Anatomie, Fysiologie.
CELLEN EN WEEFSELS
BEGRIP:
Cel is kleinste levende bouwsteen van een organisme.
Bouw en functie van een cel: kern met chromosomen, genen, DNA voor regulatie stofwisseling en celdeling;
cytoplasma en haar samenstelling, functie o.i.v. enzymen: energie- en eiwitproductie; celmembraam, semipermeabel; leefmilieu = milieu interne van de cel.
CELDELING:
Begrip meiose en mitose, aantal chromosomen, geslachtsbepaling.
ERFELIJKHEID:
Begrip recessiviteit en dominantie. Ook geslachtsgebonden (=X)-gebonden recessiviteit. Kans op Expressie van
erfelijke eigenschappen. Verschil aangeboren en erfelijke eigenschappen. Afwijkingen in chromosomenpatroon:
Syndroom van Down, trisomie.
BEGRIP EIWITSPECIFICITEIT:
Belangrijk voor afweer, ontstekingen, allergie en afstotingsreacties.
WEEFSELLEER = Histologie
DEK- en KLIERWEEFSEL:
Algemene kenmerken: cellen vormen aaneengesloten laag, geen bloedvaatjes tussen de cellen, daarom
voeding vanuit onderliggende laag bindweefsel. Plaats: huid, slijmvliezen, binnenbekleding maagdarmkanaal,
luchtwegen, urinewegen, buik- en borstholte, klieren. Functie: begrenzing, resorptie en secretie (interne en
externe).
STEUNWEEFSEL:
Algemeen kenmerk: los celverband met tussenstof (in de matrix). Soorten steunweefsel: bindweefsel,
kraakbeen en bot. Verschillen in tussenstof, vezels, bouw, functie, bloedvoorziening en plaats.
SPIERWEEFSEL:
Algemeen kenmerk: langgerekte cellen met contractiele myofibrillen.
Soorten spierweefsel en de kenmerken van deze soorten spierweefsel, ook verschillende innervatie.
ZENUWWEEFSEL:
Algemeen kenmerk: cellichamen met sterk vertakte uitlopers.
Begrip: neuronen/zenuwcellen met dendrieten en neurieten. Myelineschede en eindboompjes/synaps. Neurogliacellen.
AFWIJKINGEN in cel- en weefselgroei: agenesie, atrofie, hypertrofie, hyperplasie, hypotrofie, hypoplasie,
metaplasie, dysplasie, anaplasie.
© Copyright Stichting BCE
2
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
ONCOLOGIE
Begrip. Onderscheid benigne-maligne: verschil in groeiwijze (expansief, infiltratief, begrensd), soorten (lipomen,
fibromen, myomen, adenomen, poliepen, lymfomen, carcinomen, sarcomen), verschijnselen (druk op omgeving,
verhoogde klierfunctie, bloeding, pijn, algemene intoxicatie, anemie, cachexie, functiestoornis orgaan),
complicaties (bloeding, necrose, hematogene en Iymfogene metastasering, locale recidieven),
onderzoekmethoden, (röntgenfoto, (Iymf)angiografie, MRI en CT-scanning, endoscopie met biopsie van
weefsel), stagering (T,N,M, systeem) en behandeling chirurgisch, radiotherapeutisch, cytostatica, hormonaal).
Bekende oorzaken carcinomen, multicausaliteit. Begrip maligne degeneratie.
Onderscheid locaal beginnende maligne tumoren en gegeneraliseerde maligniteiten, zoals: begrip: leukemie,
ziekte van Hodgkin en ziekte van Kahler (vele plaatselijke woekeringen van abnormale plasmacellen in
beenmerg en skelet).
Cyste: met vocht gevuld, scherp begrensd gezwel, verschijnselen afhankelijk van plaats en grootte, meestal
benigne, soms maligne degeneratie.
SKELET, SPIEREN EN GEWRICHTEN
TOPOGRAFIE:
Begrip onderlinge ligging van structuren en organen.
Lichaamswand met wervelkolom, ribben, bekken, schedel als skelet en weke delen skeletspieren en
bindweefsel. Gelaagde structuur: huid, subcutis, fascie, spieren en botten. Bouw lieskanaal/canalis inguinalis.
Lichaamsholten: ruimten omgeven door lichaamswand, o.a. de sereuze holten met weivlies bekleed
(mesotheel, pleura-, pericard- en peritoneumholte), de bindweefselruimten, (hals, mediastinum en
extraperitoneale ruimte) en in de lichaamswand uitgespaarde ruimten: hersenschedel en wervelkanaal.
Borstholte/Thorax: inhoud en begrenzing.
Buik- en bekkenholte: peritoneale ruimte - inhoud en begrenzing; extra-peritoneale ruimte (inhoud en ligging van
retro-, sub- en preperitoneaal liggende organen).
STATlEK EN DYNAMIEK van het lichaam:
Statische richtingaanduidingen: ventraal, frontaal, dorsaal, lateraal, mediaal, centraal, perifeer, proximaal,
distaal craniaal, caudaal, superficialis, profunda.
Dynamische richtingaanduiding: flexie, extensie, abductie, adductie, endorotatie, exorotatie, pronatie, supinatie,
oppositie, eversie, inversie.
SKELET EN GEWRICHTEN
Algemeen
Functie: vorm, steun lichaam, bescherming organen, aanhechtingsmogelijkheid spieren,
bewegingsmogelijkheid. Soorten beenderen (plat-, pijp- en onregelmatige beenderen). Ontwikkeling bot uit
kraakbeen en bindweefsel. Verbeningskernen. Bouw van het bot: periost, compacta, spongiosa met rood
beenmerg, mergholte, diafyse, epifyse, epifysairschijf. Groei van bot: lengtegroei (epifysairschijf), diktegroei
(periost). Herstel van bot: Begrip: callusvorming vanuit periost. Soorten botverbindingen: naadverbindingen
(schedel), kraakbeenverbindingen (symfyse), synoviale gewrichten. Algemene bouw synoviaal gewricht:
gewrichtskapsel, synoviaal vlies, synovia, gewrichtsholte, ligamenten, botuiteinden met hyalien kraakbeen.
Bijzondere structuren: menisci artculares, bursae, peesscheden. Indeling gewrichten naar beweeglijkheid:
kogel-, rol-, scharnier-, zadel- en strafgewricht.
BOTTEN = OSSA van de romp: ook Latijnse benaming botten.
Wervels: soorten, opbouw en hoeveelheid (ook tussenwervelschijf). Begrip kyfose, lordose, scoliose.
Borstkas/Thorax: sternum, ribben, thoracale wervels.
Bekken: Twee heupbeenderen (bestaand uit: darmbeen, schaambeen, zitbeen en het acetabulum bevattend),
heiligbeen, staartbeen. Kleine en grote bekken. Verbindingen: Sacro-iliacaal gewrichten en symfyse.
BOTTEN van de extremiteiten: ook Latijnse benaming.
Schoudergordel bestaand uit clavicula, scapula met schoudergewricht. Bekkengordel met heupbeen en
acetabulum.
© Copyright Stichting BCE
3
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
De arm: humerus, elleboogsgewricht, ulna, radius, polsgewricht, ossa carpalia (de handwortel, met o.a. os
naviculare), ossa metacarpalia en de phalanxen.
Het been: femur met kop en hals, trochanters, kniegewricht met menisci en patelIa, tibia, fibula, enkelgewricht,
ossa tarsalia (o.a. talus, calcaneus), ossa metatarsalia, phalanxen. tenen: digiti pedes.
BOTTEN VAN DE SCHEDEL. Ook Latijnse benaming.
Hersenschedel met schedeldak bestaand uit: os frontale, parietale, occipitale en temporale.
De schedelbasis, die talrijke openingen voor belangrijke zenuwen en bloedvaten heeft, bestaat uit: os frontale,
zeefplaat (os ethmoïdale), os sfenoïdale (met sella turcica, die hypofyse bevat), os temporale met rotsbeen en
mastoïd, os occipitale (met achterhoofdsknobbels, die articuleren met de atlas).
Aangezichtsschedel: os frontale, os ethmoïdale, septum nasi, neusbeen, jukboog van os zygomaticum en deel
os temporale, maxilla, palatum dure, mandibula, traanbeen. Bouw orbita en neusbijholten.
Ontwikkeling van de schedel uit vliezen, eerst open schedelnaden en fontanellen, die moulage bij de partus
mogelijk maken.
SPIERSTELSEL
Algemeen
Functies: bouwelement lichaamswand, beweging en fixatie.
Eigenschappen: begrip: tonus (rustspanning), hypertrofie, atrofie, atonie (bij denervering), tetanie, hypertonie
(spasticiteit), spasmen.
Bouw van de spier: spiervezel, met myofibrillen, spierbundel, spier, spierfascie, pees.
Aanhechtingsmogelijkheden: direct aan bot, via pees aan bot, aan peesplaat (buikwand), in de huid (mimische
spieren).
Begrippen: contractie met spierverkorting (beweging), zonder spierverkorting (fixatie of drukverhoging bijv.
buikwand), synergisten, antagonisten.
SPIERGROEPEN Musculus = spier
Rompwandspieren: begrenzing lichaamsholten samen met skelet.
Borstwandspieren: min. intercostales; Functie: ademhalingsspier.
Buikwandspieren: rechte en schuine spieren: m. rectus abdominus, buitenste en binnenste buikspier, dwarse
buikspier, bevestigd aan: rectusschede met Iinea alba (van ribben naar symfyse), liesband/ligamentum
inguinale met lieskanaal/canalis inguinalis, ribben en wervel uitsteeksels, os ileum. Functies: buikpers,
buikademhaling en bescherming buikorganen.
Rugspieren: korte en lange. Functie: beweging en fixatie wervelkolom.
Diafragma met openingen voor: benoemen. Functie: Ademhalingsspier en scheidingswand borst en buikholte.
Bekkenbodemspieren: sfincters en doorgangen. Functie: onderste begrenzing bekkenbuikholte.
Extremiteitsspieren.
Schoudergordel: bedekken borstwand. o.a. m. pectoralis.
Armspieren: flexoren o.a. m. biceps brachii; extensoren o.a. m. triceps.
Bekkengordelspieren: o.a. grote bilspier, m. gluteus maximus.
Beenspieren: flexoren o.a. m. biceps femoris; extensoren o.a. m. quadriceps femoris.
Hoofd-halsspieren: m. sterno-cleido-mastoïdeus.
Aangezichtsspieren: kauw- en mimische spieren.
PATHOLOGIE van de BOTTEN
Begrip: osteoporose, osteomalacie, osteomyelitis.
Fracturen: onderscheid spontane en traumatische fracturen; open en gesloten, enkelvoudig en
verbrijzelingsfractuur.
Vormen van fracturen: o.a. fissuur, greenstick, impressie, compressie, vermoeidheidsfractuur. Behandeling door
repositie, immobilisatie. Genezing via callusvorming. Tumoren: Begrip: exostose, sarcoom, ziekte van Kahler,
leukemie, botmetastasen.
© Copyright Stichting BCE
4
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
PATHOLOGIE van de GEWRICHTEN
Begrip: Reumatoïde artritis (mogelijk auto-immuunziekte), juveniele R.A., HL A-B 27 antigeen, arteriitis
temporalis, arthrosis deformans, ziekte van Bechterew (spondylitis ankylopoetica, sacro-iliitis), ankylosis, acuut
rheuma (abnormale immuunreactie na streptococcen infectie), jicht (abnormale stofwisseling urinezuur),
distorsie, luxatie (congenitaal of na trauma).
Vormafwijkingen in de wervelkolom: Begrippen: kyfose, gibbus, M. Scheuermann, hyperlordose, scoliose met of
zonder torsie.
Diverse begrippen: bursitis (bursa = slijmbeurs), tendinitis, tendo-vaginitis, ganglion, periarthritis
humeroscapularis (PAHS), epicondylitis lateralis, spondylolyse, spondylolisthesis, spondylose, spondylodese,
congenitale heupdysplasie, deformiteit, meniscusletsels, amputatie, exarticulatie, arthroscopie, meniscectomie,
osteotomie, arthrodese, orthese, prothese, arthroplastiek (protheses bijv. heupkop-kom, knie), braces ter
correctie van scoliosis, (Südeck's) dystrofie, ziekte van Perthes.
PATHOLOGIE van de SPIEREN
Begrip: myalgie, lumbago, fysiotherapie, Caesar en Mensendieck therapie, revalidatie en ergotherapie. ADL
(Activiteiten Dagelijks Leven) Score. dermatomyositis, polymyalgia rheumatica, fibromyalgie.
HET ADEMHALINGSSTELSEL
Begrip ademhaling: uitwisseling van zuurstof tegen koolzuurgas. Ademhaling op twee niveaus:
1 tussen buitenlucht en individu;
2 tussen weefselvocht en cel (celademhaling).
Begrippen: inspiratie en expiratie; Doel: verversing van de alveolaire lucht.
Functies ademhalingsstelsel:
1 opneming zuurstof uit de omgeving in het bloed;
2 uitscheiding koolzuurgas uit bloed naar de omgeving.
LUCHTWEGEN
Neusholte: Ligging en begrenzing: voorste en achterste neusopeningen, septum nasi, zijwand met
neusvleugels, neusschelpen (conchae), dak (zeefplaat-os ethmoïdalis), bodem (palatum durum).
Bekleding neusholte:
1 trilhaarepitheel met slijmcellen, waaronder een dicht bloedvatennet (functie: verwarming, bevochtiging, en
zuivering ademlucht van stof en bacteriën);
2 reukepitheel (functie: reuk).
Neusbijholten, sinussen: sinus maxillares, frontales, ethmoïdales, sfenoïdale. De bekleding hiervan is hetzelfde
als van de neus en doorlopend vanuit de neusholte.
Keelholte, farynx: zie spijsverteringsorganen.
Strottenhoofd, larynx: Ligging: in hals voor de slokdarm. Bouw: Tongbeen (hyoïd of os hyoideum), strotklepje
(epiglottis), schild-, ring- en beker- kraakbeentjes, plicae vocales, de stembanden, (kraakbeenstuk = cartilago),
stemspleet (glottis).
Functie: stemvorming en afsluitmechanismen zoals:
1 slikreflex om voedsel en luchtweg te scheiden;
2 hoestreflex. Innervatie: nervus recurrens een zijtak van de nervus vagus, de tiende hersenzenuw.
Luchtpijp, trachea.
Ligging: in hals: voor de slokdarm; in de thorax: in het mediastinum voor de slokdarm. Vertakt zich in twee grote
takken, de hoofdbronchiën bij de bifurcatie (splitsing). De wand van de trachea en grote bronchiën bevat
kraakbeenringen.
Bronchiën: vertakken zich in steeds kleinere takken vergelijkbaar met de takken van een boom in de longen. De
wand ervan bevat trilhaarepitheel evenals de trachea en kraakbeen.
© Copyright Stichting BCE
5
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Bronchioli: nog kleinere zijtakjes van de bronchiën, die geen kraakbeen meer bevatten, die de luchtwegen
openhouden, maar wel glad spierweefsel. Deze monden uit in de Longblaasjes, alveoli: bestaand uit een dun
laagje plaveiselepitheel met er omheen een dun laagje elastisch bindweefsel vol met haarvaten (capillairen).
Hier vindt uitwisseling van zuurstof, koolzuurgas en waterdamp plaats tussen de lucht en het bloed.
Begrip ademhalingsoppervlak: Het totale oppervlak, waar gasuitwisseling kan plaatsvinden van alle
longblaasjes bij elkaar.
Longen, pulmones.
Bouw en begrenzing: thoraxwand, diafragma, mediastinum en halsgebied (longtop). Hilus: in- en uittredeplaats
van bloedvaten, zenuwen, bronchiën en lymfevaten. Hier veel lymfeklieren. Verdeling long om de
bronchustakken been in kwabben (Iobuslobi) en segmenten. Dubbele bloedvoorziening:
1 de kleine circulatie, die zorgt voor de gaswisseling;
2 zijtakken uit de aorta descendens, de art. bronchiales: die zorgen voor de "voeding" van de bronchiën en
het weefsel er omheen.
Pleurae, longvliezen: weivlies (mesotheel), bestaand uit pleura parietalis (thoraxwand, diafragma, mediastinum
bekledend) en pleura visceralis, longweefsel bekledend. Hiertussen pleuraholte, die een vacuüm is, een dun
laagje vloeistof bevat. Functie: aanzuigende werking bij inspiratie.
Ademhalingsbewegingen d.m.v. ademhalingsspieren:
1 de tussenribspieren;
2 diafragma:
3 hulpademhalingsspieren (hals- en schoudergordelspieren).
Mechanisme inspiratie: spieractie, gevolg vergroting thoraxruimte, meegaan van de pleurabladen en longen,
vergroting alveolaire ruimte, luchtstroom van buiten naar binnen.
Mechanisme expiratie: spierrelaxatie, verkleining thorax, terugveren longen t.g.v. elasticiteit, verkleining
alveolaire ruimte, luchtstroom van binnen naar buiten. Regulatie ademhaling via ademhalingscentrum in
verlengde merg. Normaal ademhalingsritme is automatisme.
Ademhalingscentrum wordt gestimuleerd door:
1 toename koolzuurgas en andere zuren in bloed;
2 sterke daling van het zuurstofgehalte.
PATHOLOGIE van de LUCHTWEGEN en LONGEN
Ziekten van de K.N.O. heelkunde.
Begrippen: angina tonsillaris, tonsillitis. Verwekker, meestal streptokok, complicaties: peritonsillair abces, zelden
acute glomerulonefritis, acuut rheuma (abnormale immuunreacties), endocarditis, myocarditis. Bij frequente
recidieven, complicaties: tonsillectomie, adenotomie, ATE. Mononucleosis infectiosa (ziekte van Pfeiffer),
influenza.
Laryngitis, tracheïtis, pseudo-croup, larynxcarcinoom, larynxextirpatie, laryngectomie, tracheotomie,
tracheostoma, laryngoscopie.
Septumcorrectie, septumresectie, poliepextractie, sinusdrainages, bijv. operatie van Caldwell-Luc, coagulatie
(van vaten bij ernstige epistaxis), tamponade.
Longpathologie. Begrippen: Onderzoek, d.m.v. percussie en auscultatie: (hyper)sonore, gedempte, verkorte en
tympanitische percussie, rhonchi, crepiteren, pleurawrijven, vesiculair en bronchiaal ademgeruis, COPD =
CARA = bronchitis + emfyseem, astma, acute en chronische bronchitis, emfyseem, status astmaticus, allergie,
hyperreactiviteit, longfunctie-onderzoek (spirometrie), o.a. vitale capaciteit, I-seconde waarde=1 FEV en peakflow onderzoek, bloedgasanalyse, Bronchopneumonie, pneumonie, aspiratiepneumonie (coma, andere
neurologische ziektebeelden!), bronchiëctasieën, dyspnoe, cyanose, sputum (purulent, sanguinolent),
sputumcytologie, sputumkweek, bronchoscopie en biopsie, bronchografie, X-Thorax, CT-scan onderzoek,
mediastinoscopie, pleurapunctie, pleuritis, haemoptysis, haemoptoë, pneumoconiosen (silicose, anthracose,
asbestose), cystic fibrosis, tuberculose (Mantoux reactie), pyothorax, empyeem, hydrothorax, haematothorax,
pneumothorax, atelectase, bullae van het longweefsel, pneumectomie, lobectomie, bronchuscarcinoom,
longembolie, longinfarct.
© Copyright Stichting BCE
6
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
BLOED EN LYMFATISCH SYSTEEM
Algemeen: Begrip en doel circulatie.
BLOED
Bloedvolume. Functies: transport (zuurstof, voedingsstof, afvalstof, hormonen, vitaminen, warmte), Afweer,
Regulatie (warmte, zuurgraad, zoutbalans), Bloedstelping. Samenstelling bloed: plasma met water, zouten,
plasma-eiwitten (albumine en gamma-globulinen; fibrinogeen) en passagaire stoffen. Begrip: serum.
Bloedcellen:
1 Erythrocyten: kernloos, haemoglobine bevattend, aanmaak rode beenmerg, afbraak vnl. de milt, omzetting
haemoglobine in galkleurstof, bilirubine. Voorlopers erythrocyt: erythroblast, reticulocyt.
Functie erythrocyten.
2 Leucocyten: Begrip differentiatie: eosinofiele, basofiele, neutrofiele granulocyten, monocyten, lymfocyten,
plasmacellen. Functie leuco's (fagocytose, anti-stof productie). Voorlopers rode beenmerg "blasten".
Begrip: antigeen.
3 Thrombocyten: Functie plaatjes. Bloedstelping t.g.v. vaatcontractie en bloedstolling. Factoren uit plaatjes:
trombokinase + factoren uit plasma (protrombine, fibrinogeen, andere stollingsfactoren en calcium)
veroorzaken stollingsreactie, die trombusvorming geeft, die korst vormt in wond.
WEEFSELVOCHT
Begrip: interne milieu. Ontstaanswijze (filtratie bloedplasma, door semi-permeabele wand haarvaten en afgifte
van stoffen door de cellen zelf). Samenstelling: klein-moleculaire stoffen, geen plasma-eiwitten, wel wat
leucocyten. Circulatie weefselvocht. Functie weefselvocht.
LYMFESTELSEL
Bestaand uit Iymfe,-vaatstelsel, knopen en andere organen met aanverwante bouw en functie.
Functie: transport en afweer.
Lymfvaten: begrip en bouw lymfvat. Lymfe: ontstaanswijze (opneming weefselvocht in Iymfcapillairen).
Samenstelling (is gelijk aan het weefselvocht uit gebied waaruit de lymfe afkomstig is, bijv. uit darmen vetrijk =
chyl, plus lymfocyten uit Iymfknopen)
Begrip: ductus thoracicus (borstbuis), regionale lymfklieren.
Lymfatische organen: Algemene bouw: Basisweefsel (reticulair bindweefsel) met in de tussenstof Iymffollikels
en veel losse lymfocyten. Functie: fagocytose door cellen van het reticulaire bindweefsel en vorming van
lymfocyten, die antistoffen kunnen produceren in de Iymfollikels. Organen o.a.: tonsillen, plaques van Peyer,
thymus en Iien (=milt, ook belangrijk bij afbraak ery's).
R.E.S. Reticulo Endotheliale Systeem
INFECTIES EN AFWEER
Begrip: besmetting, infectie, afweer, ontsteking (rubor, calor, dolor, tumor), actieve en passieve immuniteit,
vaccinatie, tetanus en tetanuspreventie.
Mogelijke afwijkingen in het bloed: leucopenie, leucocytose, granulopenie, trombocytopenie, trombocytose.
Infectie, waarbij erythrocyt zelf ook afgebroken wordt: MALARIA. Oorzaak parasiet, die via speeksel mug in
beetwond terecht komt en van daaruit zich verspreid. Parasiet vermenigvuldigt zich vooral in lever, ery's en milt.
Verschijnsel: koortsaanvallen op gezette tijden. Soorten malaria: o.a. malaria tropica. Profylaxe voor reizigers
erg belangrijk.
PATHOLOGIE BLOED EN LYMFATISCH SYSTEEM
Anemie: begrip hypochrome, microcytaire, normocytaire, macrocytaire, pemicieuze, haemolytische anemie.
Oorzaken.
Begrip: polycythemia vera.
Stollingsstoornissen: Haemofilie A, B, erfelijkheid ervan, gevolgen. Trombocytopenie o.a. t.g.v. medicijnen.
Begrip: haemorrhagische diathese.
© Copyright Stichting BCE
7
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Veneuze trombose: oorzaak: vaatwandbeschadiging (sclerose, ontsteking, trauma, aanvretend carcinoom) +
andere factoren (adipositas, trage bloedstroom bijv. immobiliteit, hormonen). Begrippen: ulcus cruris, decubitus,
tromboflebitis, flebografie, embolie.
Arteriële trombose: oorzaak: atherosclerose, atheromatose. Complicaties: embolie, dreigend gangreen.
Therapie: anticoagulantia en operatie.
Leukemie: begrip acute en chronische lymfatische en myeloïde leukemie, blasten, cytostatica, exacerbaties,
remissies, beenmergtransplantatie. Gevolgen: ernstige anemie, ernstig verzwakte afweer tegen infecties,
sepsis, gestoorde stolling.
Milt: ruptuur, splenectomie.
AIDS: zie ook SOA: sexueel overdraagbare aandoeningen. Afweer tegen infecties is ernstig gestoord.
Oedemen: Begrip. Oorzaken: hypoproteïnaemie, decompensatio cordis, verstoringen zoutbalans (nierlijden),
ernstig leverlijden, locaal bij obstructie van lymfvaten of slechte afvoer van de venen (varices).
Ziekte van Hodgkin: begrip.
Pathologische cellen in het BLOED: blasten, plasmacellen en reticulocyten.
HART EN VAATSTELSEL
Ligging hart. Bouw: linker en rechter helft met septum cordis. Atrium en ventrikels, kleppen met namen in
Latijn/Nederlands. Lagen van het hart: epi, myo- en endocard. Bouw hartzakje pericard, papillairspieren en
chordae tendineae, namen Ned/Latijn van grote vaten van en naar het hart. Art. coronariae, sinus coronarius.
Prikkelgeleidingssysteem van het hart en de locatie hiervan: sinusknoop, AV-knoop, bundel van His, Li- en Re
bundeltak, Purkinjevezels.
Functie hart: Pompwerking. Begrippen: systole, diastole, slagvolume, hartfrequentie, hartminuutvolume, le en
2e harttoon, puntstoot (ictus cordis).
Begrippen: grote en kleine circulatie. Algemene bouw venen en arteriën, arteriolen, capillairen, anastomosen,
poortadersysteem, collateralen, eindarteriëen, bloeddruk, systolische en diastolische druk, centraal veneuze
druk CVD.
Foetale circulatie: placentacirculatie en kortsluiting longcirculatie door foramen ovale en ductus Botalli.
Electrocardiografie: Begrip afleidingen: I, II, III, AVR, AVL, AVF, V1 t/m V6.
P, Q, R, Sen T- toppen, QRS complex, de- en repolarisatie, ST-depressie of elevatie. AV-blok, hartassen.
PATHOLOGIE HART EN VATEN
Hartklepafwijkingen: mitralis-stenose en insufficiëntie, aortastenose en insufficiëntie. Oorzaken: acuut rheuma,
bacteriële infecties (sepsis lenta, endocarditis lenta), arteriosclerose (alle ziekten, die het endocard kunnen
beschadigen). Klepafwijkingen veroorzaken souffles, die bij auscultatie te horen zijn. Gevaar: decompensatio
cordis. Bij beschadigingen endocard bestaat kans op (micro-)emboliën. Therapie: Operatie: kunstklep
(prothese), anticoagulantia om emboliën te voorkomen.
Afwijkingen pericard: pericarditis sicca, pericarditis exsudativa.
Afwijkingen myocard: Myocarditis, Myodegeneratie: vnl. door coronairsclerose.
Ritmestoornissen: sinusbradycardie, sinustachycardie (hyperthyreoïdie), atriumfibrilleren (irregulaire, inaequale
pols), extrasystolie, atrium, -of ventrikel flutter (= fladderen), ventrikelfibrilleren, asystolie. Therapie:
medicamenteus, bij ventrikelfibilleren defibrillatie, bij atriumfibrilleren sores ook cardioversie. Bij asystolie
hartmassage en "pace-maker". Bij AV-blok meestal ook pace-maker.
© Copyright Stichting BCE
8
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Afwijkingen coronairvaten: coronaire insufficiëntie: angina pectoris. Oorzaken: vaatspasmen en atherosclerose.
Verschijnselen: angina pectoris d'effort (bij inspanning, emoties, overgang kou-warmte, grote maaltijd),
uitstraling pijn naar hals, armen etc., soms aritmie. Anamnese hierbij erg belangrijk!
Bij coronaire afsluiting: hartinfarct.
Myocardinfarct: oorzaak atherosclerose, meestal met trombose. Verschijnselen: Pijn, retrosternaal met
uitstraling naar armen, hals, rug, bovenbuik, niet voldoende reagerend op rust of vaatverwijdende medicijnen,
die enkele dagen kan duren, gevoel van doodsangst, hypotensie evt. zelfs shock. Diagnostiek: ECG, lab.
onderzoek, hartcatheterisatie, angiografie, echo-onderzoek, scintigrafie. Complicaties: ernstige
ritmestoornissen, zoals ventrikelfibrilleren, decompensatio cordis, hartruptuur (aneurysma) met harttamponade,
emboliën. Therapie: monitorbewaking, medicatie, rust, dieet, "bypass"chirurgie. "Dotteren" = PTCA = percutane
transluminale coronair angioplastiek.
Decompensatio cordis: begrip.
Links decompensatie: oorzaken: hypertensie, myodegeneratie, hartklepafwijkingen. Verschijnselen:
Acuut: astma cardiale: plotseling hevig dyspnoïsch, longoedeem. Chronisch: dyspnoe d'effort, lichte hoest,
lichte cyanose. Tevens vaak cerebrale insufficiëntie, psychische onrust (bij bejaarden vaak een eerste
symptoom).
Rechts decompensatie: oorzaken: coronairsclerose, lang bestaande links decompensatie, zeer slechte longen
(vermindering bloeddoorstroming long t.g.v. bijv. ernstig longemfyseem), myocarditis. Verschijnselen: oedeem
aan de laagste plaatsen van het lichaam, gestuwde halsvenen (CVD verhoogd), gestuwde, vergrote lever,
dyspnoe.
Links + rechts decompensatie: meestal eerst links vervolgens rechts, soms tegelijkertijd. Bij coronairsclerose,
hyperthyreoïdie, myocarditis. Therapie: medicatie (o.a. diuretica), natriumbeperkt dieet, indien mogelijk de
oorzaak aanpakken (bijv. klepprothese).
Atheromatose, arteriosclerose: begrippen.
Risicofactoren: Oorzaken: adipositas, diabetes mellitus, hypertensie, roken, weinig beweging, stress, erfelijke
aanleg, verhoogd serum-cholesterol gehalte. Therapie: oorzaken aanpakken, door dieet, leefregels en evt.
medicijnen. Complicaties: trombose, ernstige stenose of zelfs afsluiting van arteriën, C.V.A.-apoplexie,
hartinfarct, mesenteriaaltrombose, claudicatio intermittens). Therapie: bij stenose of aneurysma van aorta of
grote bekkenarteriën: kunststof vaatprothesen (Teflon).
Aneurysma: begrip. Oorzaken: meestal atherosclerose, soms lues, soms congenitale vaatafwijking bijv. bij de
hersenvaten.
Afwijkingen veneuze vaten: veneuze trombose, varices, tromboflebitis.
Hypertensie: begrip. Vormen: essentieel, renaal, hormonaal, vasculair of arteriosclerotisch. Verschijnselen:
soms helemaal geen, soms hoofdpijn, duizeligheid, moeheid. Therapie: dieet, medicatie (antihypertensiva).
Complicaties: hypertensie bevordert arteriosclerose, decompensatio cordis, apoplexie, nierinsufficiëntie.
Hypotensie: begrip. Meestal orthostatische hypotensie, door reflex nervus vagus, sores bijwerking van
medicijnen. Verschijnselen: duizeligheid, syncope (= collaps = flauw vallen). Therapie meestal niet nodig, meer
beweging.
Shock: begrip. Indeling:
1 door groot vocht- of bloedverlies;
2 toxische shock;
3 neurogene shock;
4 cardiale shock;
5 anafylactische shock.
Verschijnselen: snelle pols en ademhaling, zeer lage tensie, koud, klam, bleek, angstig, dorst, vermindering
bewustzijn, oligurie, anurie. Meestal reversibel met therapie, soms irreversibel. Therapie: infusie, transfusie,
medicatie.
© Copyright Stichting BCE
9
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Aangeboren hart- en vaatafwijkingen: begrip. Verschijnselen:
1 afw. in of van de bloedstroom: "shunt", stenose, cyanose, vorming collateralen;
2 afw. van het hart: hypertrofie van bepaalde delen, die extra arbeid moeten verrichten, decompensatie
3 afw. van de longen: sneller infecties, te veel bloed of te weinig in de longen. Gevolg: moe, slecht drinken,
slechte groei, dyspnoe (sores alleen bij inspanning), bleke/grauwe kleur.
Atrium en ventrikel septum defect, mitralis-, aorta-, pulmonalis-klep stenose, open ductus Botalli, coarctatio
aortae, Trilogie- en tetralogie van Fallot.
Therapie: operatief, medicamenteus.
SPIJSVERTERING
STOFWISSELING
Begrip: Uitwisseling van stoffen op twee niveaus: tussen individu en omgeving; tussen cellen van het organisme
en het weefselvocht. Tussen extern en intern milieu.
1
2
3
4
Opneming: opbouwstoffen en brandstoffen;
Distributie door de bloedsomloop van bouwstoffen, afvalstoffen en brandstoffen;
Verwerking in de cellen, verbranding voor productie van opbouw nieuw cytoplasma, warmte en arbeid, bijv.
beweging;
Uitscheiding van eindproducten van de stofwisseling.
SPIJSVERTERING
Spijsverteringsorganen nodig voor:
1 opneming van voedsel;
2 ontleding ervan door enzymen;
3 opneming in het bloed.
Noodzakelijke voedingsbestanddelen:
Water: nodig als bestanddeel protoplasma van de cel, oplosmiddel van zouten, glucose; transportmiddel bloed,
lymfe); regulator lichaamstemperatuur.
Koolhydraten: belangrijkste energiebron; ontleding door amylasen uit mondholte, pancreas en dunne darm. Bij
de verbranding ervan ontstaat energie, waardoor CO2 en H2O vrijkomen
Vetten: belangrijke energiebron, bouwstof protoplasma; oplosmiddel voor Vit A, D, E en K. Ontleding: mulgering
van vet door gal, splitsing vet door lipasen uit pancreas en dunne darm tot glycerol en vetzuren. Resorptie in
bloed en lymfe (chyl). Verwerking: opbouw tot menselijk vet.
Eiwitten: nodig als bouwstof voor protoplasma, bloed, eiwitten en klierproducten, bijv. enzymen. Ontleding tot
aminozuren m.b.v. proteïnasen uit de maag, pancreas en dunne darm. Resorptie in het bloed. Verwerking:
opbouw tot menselijk eiwit, afbraak in lever tot ureum. In natuurlijke eiwitten: ca. 20 verschillende aminozuren,
waarvan een aantal essentiële aminozuren.
Mineralen: Bestanddelen van lichaamsvloeistof: Na, K, C1, Ph, als opgeloste zouten. Als bouwstof voor o.a. bot
(Ca), Hb (Fe), thyroxine (I), enzymen bijv. Cu.
Vitaminen: In zeer kleine hoeveelheden werkzaam, onontbeerlijk voor diverse enzymsystemen in de cel.
Soorten en hun belangrijkste functies. A, B, B12, foliumzuur, C, D, K .
TRACTUS DIGESTIVUS
Systeem nodig voor:
1 Bewerking van genuttigd voedsel, zodat de lichaamscellen het kunnen gebruiken.
2 Afvoeren van nutteloze voedseldelen en enkele andere stoffen, die het lichaam niet kan gebruiken.
MONDHOLTE
Cavum oris. Begrenzing: wangen met kauwspieren, mondbodemspieren, lippen, palatum molle en durum,
pharynxbogen met tonsillen, overgang naar de keelholte. Parodontium, gingiva, alveolus.
© Copyright Stichting BCE
10
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Gebit: opbouw van de elementen tandbeen: kroon met email bekleed, hals, een of meer wortels met cement
bekleed, tandholte, wortelkanaal met pulpa. Formule melk en blijvend gebit. Dentes insicivi, dens caninus,
dentes premolares, dentes molares. Functie.
Glandulae salivares: gl. parotis, gl. sublingualis, gl. submandibularis. Functie: amylase
Tong: verbonden aan mandibula en tongbeen.
Pharynx: te verdelen in naso-, oro-, en laryngo-pharynx. Epiglottis scheiding tussen pharynx en larynx.
Oesophagus: ligging en functie (voortgeleiding bolus door peristaltische bewegingen).
Gaster: ligging. Functie: menging voedsel met maagsap, transport voedsel naar duodenum. Samenstelling
maagsap: water, zoutzuur, pepsine, intrinsic factor, nodig voor Vit B12 opname, mucus. Delen van de maag:
cardia, antrum, corpus, fundus en pylorus (sluitspier).
Dunne darm: delen: duodenum, jejunum, ileum. Papil van Vater. Sterk geplooid slijmvlies, villi met uitgebreid
capillair en lymfe netwerk voor resorptie stoffen.
In slijmvlies klieren, die darmsap produceren. Samenstelling darmsap: water, mucus, amylasen, lipasen,
proteïnasen. Peyerse plaques in wand. Bloedafvoer: poortader.
Dikke darm: ligging. Delen: coecum met appendix, colon ascendens, transversum, descendens, sigmoïd. Nodig
voor: resorptie water en zouten, verder transport onverteerbare delen, Vit K productie.
Rectum met anus: ligging kleine bekken: defaecatie, faeces.
Peritoneum: ligging. Mesenterium met mesenteriale vaten.
Hepar/Lever: ligging. Functie:
1 productie gal;
2 opslag glucose in vorm van glycogeen, zonodig afbraak van glycogeen (glycolyse) en glu-co-neo-genese;
3 opslag Vit. A, D, E, K en B12 en ijzer;
4 productie bloedeiwitten, bijv. fibrinogeen, protrombine voor de stolling;
5 afbraak giftige stoffen uit tr. digestivus, vorming van ureum uit ammoniak;
6 nodig bij afbraak oude erythrocyten (bilirubine productie).
Galblaas en galwegen: ligging en onderdelen met benamingen (ook Latijn) Functie.
Pancreas: ligging. Functie:
1 productie pancreassap met enzymen o.a. trypsine en bicarbonaat, lipase, amylase (exocriene secretie);
2 productie insuline en glucagon, door groepen cellen, de eilandjes van Langerhans (endocriene secretie).
PATHOLOGIE TRACTUS DIGESTIVUS
Mondholte: hazelip, palatumspleet, cariës, stomatitis, gingivitis, parodontitis, parotitis (epidemica),
parotidectomie, spruw, foetor ex ore, glossitis.
Oesophagus: atresie, oesofagitis (reflux, regurgitatie), oesophaguscarcinoom, varices bij levercirrose (compl.
bloeding), oesophagoscopie.
Maag: gastritis, (gastroscopie), hiatus hernia (melaena, haematemesis), hypertrofische pylorusstenose,
pylorospasmus (cong. afw. zuigelingen - gevolg maagretentie), rumineren, dyspepsie, ructus, anorexia
(nervosa), boulimia, dehydratie (verminderde huidturgor), ulcus ventriculi, pylori en duodeni, (melaena,
haematemesis, antacida, zuurproductie-remmende middelen), stenose t.g.v. ulcus, maagcatheter, neussonde,
maagperforatie (acute buik), maagcarcinoom (achylie), maagresectie (BI, BII), vagotomie, dumpingsyndroom.
Darmen: colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, beklemde breuk (hernia inguinalis, femoralis, umbilicalis, cicatricalis,
abdominalis), reponibele (reponeerbare) breuk, herniotomie, hernia-plastiek, coeliakie, obstructie ileus,
paralytische ileus, (ileus bij volvulus, invaginatie, strangulatie), infecties door tyfus, paratyfus, dysenterie,
parasitaire en virale infecties, I.B.S. (Irritable Bowel Syndrome, Irritable Colon, spastisch colon) obstipatie,
laxantia, dyspepsie, carentiedieet, diarree, flatulentie, borborygmi, steatorroe, proctitis, diverticulosis,
© Copyright Stichting BCE
11
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
diverticulitis, kolieken, faecaal braken, tenesmi, appendicitis (acuta, perforata, chronisch recidiverend),
subphrenisch abces, Douglas abces, appendiculair infiltraat, coloncarcinoom, rectumcarcinoom, rectaal toucher
(R.T.), colonscopie, inloopfoto, insufflatie, clysma, rectoscopie, laparoscopie, laparotomie, darmresectie,
hemicolectomie, sigmoïdresectie, anus praetematuralis, stoma, fissura ani, peri-anaal abces, haemorrhoïden,
haemorrhoidectomie, pruritus.
Peritoneum: peritonitis, peritoneale prikkeling, défense musculaire, peritonitis carcinomatosa, ascites.
Lever: hepatitis infectiosa epicdemica (Hep. A), serumhepatitis (Hep. B), (Hep. C, D en E), toxische hepatitis
(alcohol, medicijnen, toxische stoffen), icterus, hyperbilirubinaemie, foto-therapie, wisseltransfusie, kern-icterus,
haemolytische icterus, cholestase, cirrhose, levermetastasen, echo-onderzoek.
Galwegen en galblaas: cholelithiasis (kolieken, cholestase, cholecystitis, ruptuur, cholangitis), carcinoom
galblaas en galwegen, cholecystectomie, cholelithotripsie, cholangiografie, E.R.C.P. (Endoscopische
Retrograde cholangio-pancreaticografie), concrement, galdrainage, echo-onderzoek.
Pancreas: cystic fibrose (pancreasfibrose, mucoviscidosis = aangeboren ziekte), pancreatitis, pancreas kop
carcinoom (staart ca), diabetes mellitus, pancreasresectie.
TRACTUS URO-GENITALIS
Uit te scheiden producten:
1 eindproducten van de stofwisseling;
2 andere overbodige stoffen.
Uitscheidingsorganen:
Nieren: water en overbodige stoffen; longen: water en koolzuurgas; lever: gal kleurstoffen; huid: water en
zouten.
Doel uitscheiding: constant houden van het interne milieu.
NIEREN
Ligging: retroperitoneaal, bdz. in de lendenstreek.
Bloedvoorziening: art. renalis. Afvoer: venae renalis, vena cava inferior. Macroscopische bouw: kapsel, schors
(cortex), mergpyramiden met papillen. Nierbekken met nierkelkjes.
Microscopische bouw: Nefron: kleinste functionele eenheid van de nier: afferent vat in schors, glomerulus
(eerste haarvatennet in schors), efferent vat in de schors, kapsel van Bowman, tubulus contortus I in schors, lis
van Henle, grotendeels in merg, tubulus contortus II, in schors, verzamelbuis in merg, tweede haarvatennet in
schors en merg.
Functies van het nefron:
A. Constant houden van het waterige, inwendige milieu door:
1
2
regulatie vocht en zoutgehalte;
afvoer overbodige stoffen uit het bloed.
B. Regulatie bloeddruk (renine-aldosteron-systeem).
Functies van de verschillende onderdelen van het nefron:
1
2
3
Filtratie: in glomerulus, kapsel van Bowman, door filtratiedruk. Begrip filtraat: primaire of voor-urine:
samenstelling en totale hoeveelheid.
Terugresorptie: in de tubuli: a. constant b.v. glucose met drempelwaarde; b. variabel: b.v. water en zout
o.i.v. hormonen A.D.H. (uit hypofyse-achterkwab), en aldosteron (bijnierschors).
Excretie: o.a. van röntgencontrastvloeistof. (I.V.P.)
Urine: Begrip: diurese, hoeveelheid urine, samenstelling (water, overbodige stoffen bijv. ureum), sediment.
© Copyright Stichting BCE
12
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
URINEWEGEN
Ureters: ligging: retro-en sub-peritoneaal. Bouw: glad spierweefsel en overgangsepitheel. Peristaltisch transport
urine. Uitmonding ureters.
Blaas: Ligging preperitoneaal, Bouw: glad spierweefsel, overgangsepitheel, bouw blaasdriehoek (trigonum
vesicae). Functie: reservoir, mictie-reflex.
Urethra: bij de man. verloop: sluitspier. relatie tot de prostaat. Idem bij de vrouw: sluitspier. verloop, uitmonding.
MANNELIJKE GESLACHTSORGANEN
Functies:
1 productie spermatozoën, voor de voortplanting en het transport van de zaadcellen naar buiten toe in zo
optimaal mogelijke conditie om bevruchting van een eicel mogelijk te maken;
2 productie geslachtshormoon, testosteron.
Testis: ligging in scrotum, bouw: tubulus seminiferus - zaadcelproductie (o.i.v. F.S.H.), hier tussen in groepjes
kliercellen voor de hormoonproductie (o.i.v. Luteïniserend Hormoon). Androgeen testosteron: werking:
algemene metabole in het lichaam, bevordering mannelijke secundaire geslachtskenmerken, remming L.H.productie van de hypofyse.
Indalingsmechanisme in embryonale periode van de teelballen via lieskanaal.
Epididymis: ligging en functie.
Ductus deferens: ligging, verloop en functie.
Zaadblaasjes (vesiculae seminales): ligging en functie.
Prostaat: Ligging, bouw (3 kwabben met klierweefsel en stevig kapsel), functie.
Penis: Bouw: urethra met 3 zwellichamen, glans/eikel met voorhuid/praeputium.
Functies: urinelozing, copulatieorgaan.
Begrippen erectie, ejaculatie.
Sperma: samenstelling: zaadvloeistof, spermatozoën.
Vorm zaadcel: kop, hals, staart. Beweeglijkheid.
Vruchtbaarheid: afhankelijk van levensduur in de vrouwelijke geslachtsorganen en het aantal goed beweeglijke
(normaal gebouwde) spermatozoën per cm3 van het ejaculaat.
PATHOLOGIE NIEREN, URINEWEGEN EN MANNELIJKE GESLACHTSORGANEN
Aangeboren: Cystenieren. Vesico-ureterale reflux, phimosis, cryptorchisme, hydrocele, retractiele testes.
Azoöspermie.
Traumata: niercontusie, urethraruptuur, blaasruptuur.
Enuresis nocturna et diurna, incontinentie.
Glomerulonefritis: allergische reactie na streptokokken infectie elders in het lichaam. Verschijnselen:
hypertensie, oedeem, afw. in de urine, verminderde nierfunctie (oligurie) en sores nierinsufficiëntie.
Verschijnselen nierinsufficiëntie: t.g.v. verminderde nierdoorbloeding: oligurie (anurie), braken, sufheid,
hypertensie, spierkrampen, foetor ex ore, uremie, jeuk, uiteindelijk coma (uremisch coma). Therapie: causaal,
dieet, haemodialyse.
Pyelonefritis: t.g.v. afvoerbelemmeringen en infecties elders in de urinewegen. Nefrotisch syndroom: begrip.
Oorzaken: bij ieder vorm van nefritis, chronische ontstekingen, intoxicaties en onbekende oorzaken.
Verschijnselen: eerst normale tensie, sterk oedeem (hypoalbuminemisch oedeem), forse albuminurie, laag
eiwitgehalte bloed (hypoalbuminemie).
Niertuberculose, niercarcinoom (Grawitz-tumor), niersarcoom (Wilms tumor) Onderzoek: arteriogram, CT scanning, Echo-onderzoek.
Cystitis: verschijnselen: pollakisurie, strangurie, dysurie, tenesmi, koorts, urineafwijkingen (haematurie,
albuminurie, leucocyturie, bacteriurie), urinekweek, Balanitis. Pyelitis, urethritis (etterig écoulement bij SOA).
© Copyright Stichting BCE
13
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Urolithiasis: lokalisatie: pyelum, ureter, blaas. Verschijnselen: kolieken, haematurie, acute retentie. Intra-veneus
Pyelogram. Soms: hypercalciurie, hyperoxalurie. Complicaties: hydronefrose, pyonefrose. Therapie: operatie,
medicijnen, Iithotripsie.
Poliepen urinewegen: kunnen maligne ontaarden. Onderzoek I.V.P., cystoscopie, cytologisch onderzoek,
Blaascarcinoom.
Prostatitis, prostaathypertrofie (benigne)- T.U.R. (trans urethrale resectie), prostaatcarcinoom.
Andere operatieve ingrepen: nefropexie, nefrostomie, nefrectomie, ureterectomie, poliepextractie,
elektrocoagulatie, radiumimplantatie, blaasresectie, prostatectomie, vasectomie, circumcisie, lithotomie,
cystolithotomie, trans abdominale prostaatresectie, transperineale prostaatresectie, peritoneaal dialyse,
niertransplantatie, orchidoplastiek, orchidectomie.
VROUWELIJKE GESLACHTSORGANEN EN VOORTPLANTING ALGEMEEN
Inleiding: Algemene functie mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen; reduktiedeling en bevruchting.
Geslachtskenmerken: primaire en secundaire kenmerken.
Levensfasen: Vrouw: puberteit (menarche), geslachtsrijpe leeftijd, climacterium, menopauze, postmenopauze.
Man: puberteit, geslachtsrijpe leeftijd, climacterium.
OVARIUM: Ligging, bouw (cortex en merglaag). Functies: ontwikkeling eicel (primordiale follikel, Graafse
follikel), ovulatie, ontstaan en verdwijnen van corpus luteum, dit alles o.i.v. F.S.H. en L.H. (hypofysehormonen),
productie van hormonen door ovarium (oestrogene stoffen. progesteron). Werking oestrogeen: brengt
endometrium in proliferatiefase, bevordert ontwikkeling vrouwelijke secundaire geslachtskenmerken, remming
F.S.H. productie, bevordert L.H. productie. Werking progesteron: tot stand brengen secretiefase endometrium,
remming L.H. productie. Ovariële cyclus (folliculaire fase, ovulatie, luteale fase).
TUBA UTERINA/SALPINX: Ligging (in adnex, net als ovarium). Onderdelen: o.a. de fimbriae. Functie:
opvangen eicel door fimbriae en transport door tuba naar uteris.
UTERUS: Ligging t.o.v. peritoneum, excavatio vesico-uterina en recto-uterina (cavum Douglasi), fixatie m.b.v.
ligamenten. Onderdelen: fundus, corpus, cervix met portio vaginalis, cervixkanaal met slijmprop, ostium interne
en externe. Opbouw wand: endometrium, myometrium en perimetrium (= peritoneum). Cyclische veranderingen
o.i.v. hormonen in endometrium: proliferatiefase, secretiefase en menstruatiefase.
Functie: bescherming en ontwikkeling van de vrucht. (nidatie van de zygote).
VAGINA: Milieu: zuur als bescherming tegen infecties. Functie: vrouwelijk copulatieorgaan, deel weke
baringskanaaI.
VULVA: Delen: Labia majora, minora, clitoris, vestibulum, uitwendige urethramond, klieren van Bartholini,
hymen, mons veneris.
PERINEUM: Ligging.
ANTICONCEPTIE:
Periodieke onthouding (kalendermethode, basale temperatuur methode), coitus interruptus, condoom (zowel
voor man als vrouw evt. in combinatie met spermacide pasta), pessarium occlusivum, I.U.D., anticonceptie-pil,
Morning-after pill, sterilisatie bij man en vrouw (vasectomie en laparoscopische tuba coagulatie of
onderbinding), abortus arte provocatus.
OBSTETRIE
Anatomie
Het benige baringskanaal: kleine bekken, bekkeningang (bovenrand schaambeen, Iinea innominata,
promontorium); bekkenholte gevormd door: heiligbeen, staartbeen, schaambeen. Bekkenuitgang:
schaambeenboog, zitbeenknobbels, uiteinde staartbeen. Het weke baringskanaal: onderste uterussegment
(o.u.s.), schede, bekkenbodem, perineum.
Ontwikkeling: nidatie, placentatie, zwangerschapsverschijnselen (subjectief, objectief).
© Copyright Stichting BCE
14
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Prenatale zorg: primi (multi) gravida, para, Anamnese, alg. Iich. onderzoek, fundusstand bepalen, grootte foetus
bepalen, ligging en indaling foetus, auscultatie, tensiemeting, gewichtsbepaling, onderzoek op oedemen,
urineonderzoek (albumine, reduktie), bloedonderzoek (luesserologie, rubellaserologie, Hb, bloedgroep en
rhesusfactoren, rhesussensibilisatie), evt. bekkenonderzoek. Berekening geboortedatum (á terme datum)
(Doppler onderzoek, cardio tocografie = C.T.G.). Op indicatie: echoscopie, amnioscopie, amnionpunctie,
chorionbiopsie, I.V.F. (In Vitro Fertilisatie = reageerbuisbevruchting) .
DE PARTUS: Ligging: normaal achterhoofdsligging met achterhoofd voor. Verschijnselen aanvang van de
partus. Ontsluitingstijdperk, (breken van de vliezen), uitdrijvingstijdperk (vorm schedel kind; moulage, caput
succedaneum).
Spildraai, insnijden, staan en doorsnijden van het achterhoofd. Nageboortetijdperk. APGAR-score.
PATHOLOGIE VERLOSKUNDE
Begrippen behorend bij.
Afwijkingen zwangerschap: Abortus (imminens, provocatus, compleet en incompleet), "missed abortion",
habituele abortus, partus immaturus, partus praematurus, partus dysmaturus, partus serotinus,
molazwangerschap, hyperemesis gravidarum, hypertensie, toxicose (verschijnselen!), pre-eclampsie,
eclampsie, zwangerschapsdiabetes, extra-uterine graviditeit (E.U.G.), polyhydramnion, positieve en negatieve
dyscongruentie, pyelitis gravidarum, placenta praevia, solutio placentae, meerlingzwangerschap (gemelli).
Afwijkingen partus: Liggingsafwijking kind: kruinligging, voorhoofdsligging, aangezichtsligging, stuit (volkomen,
onvolkomen), dwarsligging. Rupturen, 1e, 2e en 3e graads of totaal ruptuur, episiotomie, schouderdystocie,
forcipale extractie, vacuümextractie, sectio caesarea, versie en extractie, fluxus post partum, asfyxie
(meconiumhoudend vruchtwater), vastzittende placenta (manuele placentaverwijdering), uitgezakte navelstreng
bij gebroken vliezen.
Afwijkingen puerperium: endometritis (gestoorde lochia), mastitis, tromboflebitis, trombose, kraambedpsychose,
post partum depressie (meestal pas later).
GYNAECOLOGIE
Gynaecologische klachten:
1 pijn, soms zelfs acute buik;
2 menstruatiestoornissen: o.a. pubertas praecox, primaire en secundaire amenorroe, oligomenorroe, hypo- en
hypermenorroe, metrorragie, dysmenorroe, menorragie, climacteriële klachten, anovulatoire cycli
(infertiliteit);
3 vaginale afscheiding (fluor vaginalis), fysiologisch, pathologisch bij infecties (o.a. S.O.A., candida), tumoren,
mechanische iritaties;
4 urgentie incontinentie (urge);
5 stress incontinentie;
6 dyspareunie (o.a. seniele vaginitis, t.g.v. atrofie slijmvlies);
7 hirsutismus;
8 sexuologische problematiek, o.a. vaginisme.
Onderzoeksmethoden: Inspectie genitalia, speculum-onderzoek, cervix-smear (cervixcytologie PAP), onderzoek
fluor (kweek), vaginaal toucher (V.T.). Overige: cervixslijmonderzoek, post coitumtest, microcurettage,
curettage, tubatest, hystero-salpingogram, laparoscopie, echografie.
Aangeboren afwijkingen o.a. afgesloten hymen met haematocolpos, dubbele uterus.
Liggingsafwijkmg: retroflexie (normaal: anteversie en anteflexie), geeft als regel geen problemen.
Ontstekingen: vulvitis, vaginitis (colpitis), cervicitis, endometritis, salpingitis, adnexitis.
P.I.D. (Pelvic Inflammatory Disease, meestal door SOA).
Tumoren: poliep cervix, myomen, endometriose (chocolade-cyste), cervix-carcinoom, endometriumcarcinoom,
ovarium tumoren (vele soorten).
© Copyright Stichting BCE
15
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Verzakkingen: oorzaken. Begrippen: descensus, prolaps, rectocèle, urethrocèle, cystocèle, totale prolaps van
de uterus.
Infertiliteit:
1 oorzaak man: azoöspermie, abnormale spermacellen;
2 oorzaak vrouw: taai cervixslijm, hormonale stoornissen, uterus myomatosus, anovulatoire cycli t.g.v. diverse
ziekten;
3 subfertiliteit bij man en vrouw beide gecombineerd.
Operaties: proefexcisies, biopten conisatie cervix, curettage, prolaps-operaties, uterusextirpatie (hysterectomie),
myoomenucleatie, adnexextirpatie, adhesiolyse, salpingolysis, salpingoneostomie, salpingostomie, operatie
i.v.m. cervixinsufficiëntie, radicale operaties i.v.m. carcinomen van vulva, vagina, cervix, uterus en ovarium.
HORMONALE STELSEL
Begrip: het stelsel bestaat uit de endocriene klieren, endocriene delen van andere organen en hun hormonen.
Begrip hormoon: producten van endocrien klierweefsel, die via het bloed vervoerd worden naar specifiek
gevoelige weefsels. Functie: regulatie van bepaalde orgaanfuncties.
Besturing klieren:
1 door zenuwstelsel;
2 door hypofyse (en de hypothalamus);
3 de bloedspiegel van het betreffende hormoon beïnvloedt op zijn beurt weer de hypofyseactiviteit, hierdoor
ontstaat een soort evenwicht.
HYPOFYSE
Ligging: Sella turcica, verbinding hypothalamus, ligging t.o.v. chiasma opticum. Bouw: voor- en achterkwab met
hypofysesteel.
Functie: productie hormonen, gereguleerd door hypothalamus (Releasing Factors = R.F.).
Hormonen uit de achterkwab.
1 Vasopressine = A.D.H.; bevordert terugresorptie van water uit niertubuli.
2 Oxytocine; werking uteruscontracties en melkejectie uit mammae.
Hormonen uit de voorkwab.
1 Groeihormoon; werking stimulatie lichaamsgroei.
2 T.S.H. = Thyreoïd Stimulerend Hormoon; bevordering groei en secretie schildklier.
3 A.C.T.H. = Adreno Cortico Trope Hormoon; bevordering groei en secretie bijnierschors.
4 F.S.H.= Follikel Stimulerend Hormoon; bij de vrouw: bevordering rijping en secretie van de follikels in het
ovarium. Bij de man: bevordering vorming van spermatozoën in de testes.
5 L.H. = Luteïniserend Hormoon; Bij de vrouw: bevordering van de ovulatie en van de ontwikkeling en secretie
van het corpus luteum. Bij de man: bevordering testosteron secretie in de testes.
6 Prolactine. Handhaving van corpus luteum en zijn secretie in begin zwangerschap; stimulatie van de
melksecretie.
SCHILDKLIER = GL.THYREOIDEA
Ligging: t.o.v. trachea. Bouw: kwabben met follikels.
Functie: productie thyroxine o.i.v. T.S.H. en een minimale hoeveelheid calcitonine. Werking thyroxine: stimulatie
stofwisseling (verhoging basaalmetabolisme), remming T.S.H.-productie in hypofyse voorkwab.
BIJSCHILDKLIEREN = GL.PARATHYREOIDEAE
Ligging t.o.v. de schildklier. Meestal 4 stuks.
Functie: productie van parathormoon (en iets calcitonine).
Werking parathormoon: verhoging calciumspiegel in het bloed, verlaging fosfaatspiegel in bloed. Calcitonine
zou tegenovergesteld werken.
© Copyright Stichting BCE
16
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
BIJNIEREN = GL.SUPRARENALES
Ligging t.o.v. de nieren. Bouw: schors (cortex) en merg (myelum).
Functie schors productie o.i.v. A.C.T.H.:
1 glucocorticoïden (hydrocortison, cortisol) bevordert aangepaste afweer tegen stress, door: eiwitafbraak in de
weefsels, stijging bloedsuikergehalte, remming ontstekingsreacties, remming A.C.T.H. productie van de
hypofyse;
2 androgenen (mannelijke hormonen) en oestrogenen (zowel bij de man als de vrouw). Werking: ontwikkeling
van de geslachtsorganen, primaire geslachtskenmerken (m.n. in de pre-puberteit);
3 mineralocorticoïden: aldosteron. Werking: bevordering terugresorptie van water en natrium (Na) in de nier
(bloeddruk stijgt) bevordering uitscheiding van kalium (K). (Behalve het A.C.T.H. stimuleert ook het hormoon
renine uit de nier de productie van aldosteron).
Functie merg: productie o.i.v. sympatisch zenuwstelsel van adrenaline (ook een stress-hormoon als cortisol).
Werking: stijging bloedsuiker (afbraak glycogeen uit lever), stimulatie hart (stijging bloeddruk), verwijding
bloedvaten in de skeletspieren, vernauwing bloedvaten inwendige organen, stimulatie zenuwstelsel, imiteert
werking van het sympatische zenuwstelsel.
ENDOCRIENE DELEN VAN ANDERE ORGANEN
EILANDJES VAN LANGERHANS:
Ligging in alvleesklier. Functie: insuline en glucagon productie.
Werking insuline: daling van bloedsuikergehalte, door doorlaatbaarheid celwand te stimuleren, zodat de cellen
glucose kunnen benutten voor hun stofwisseling, lever, spiercellen, vetcellen. o.a. in lever, spiercellen en
vetcellen. Werking glucagon: stijging bloedsuikergehalte.
ENDOCRIEN WEEFSEL IN DE NIEREN
Groepjes cellen in wand van de efferente slagadertjes produceren renine: werking bloeddrukstijging door
vaatvernauwing.
WEEFSELHORMONEN
Gastrine: uit antrum van maag stimuleert maagsapproductie. Secretine: uit darm stimuleert o.a.
pancressecretie.
PATHOLOGIE ENDOCRIENE SYSTEEM
Pathologie ontstaat voornamelijk door hypofunctie of hyperfunctie (te weinig of te veel hormoonproductie).
Hypofunctie ontstaat in het algemeen door: ontsteking, tumor, atrofie. Hyperfunctie ontstaat in het algemeen
door: tumor, hypertrofie en sores ontsteking.
HYPOFYSE
Acromegalie: teveel groeihormoonproductie bij volwassenen, door adenoom van de hypofyse. De acra
(uiteinden van het lichaam) groeien uit: grote handen, voeten, kin, tong, oogkassen, visusstoornissen.
Gigantisme: teveel groeihormoon voor de puberteit (epifysairschijven nog niet verdwenen).
Dwerggroei: kan door te weinig groeihormoon worden veroorzaakt.
Diabetes insipidus: te weinig anti diuretisch hormoon productie, met als gevolg erg veel plassen (polyurie) en
dorst. Substitutietherapie.
Uitval van een van de Stimulerende hormonen van de hypofyse, geeft verminderde productie van het
bijbehorende hormoon. Substitutietherapie.
SCHILDKLIER
Hypothyreoïdie: te weinig schildklierhormoonproductie. Vertraagde stofwisseling, psychische traagheid,
kouwelijkheid, gewichtstoename, lagere stem, myxoedeem. Hyperthyreoïdie: teveel thyroxine. Tachycardie,
gejaagdheid, transpireren, vermagering, diarree, psychische stoornissen, verhoogde stofwisseling. Vaak ook
struma en exophthalmus. Andere benamingen: thyreotoxicose, ziekte van (Morbus) Basedow, Graves.
© Copyright Stichting BCE
17
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Therapie: behandeling met schildklierhormoonremmers, radioactief jodium, operatie, vervolgens
substitutietherapie.
Struma: vergrote schildklier. Kan euthyreoïdie, hypothyreoïdie of hyperthyreoïdie zijn. Soms bij jodium tekort.
BIJSCHILDKLIEREN
Hypoparathyreoïdie: te laag calciumgehalte bloed veroorzaakt tetanie, krampen. Hyperparathyreoidie: te hoog
calciumgehalte bloed.
BIJNIEREN
Ziekte van Addison: te weinig bijnierschorshormoon, met name cortison.
Ziekte van Cushing: teveel cortison, t.g.v adenoom in bijnierschors of hypofyse.
EILANDJES VAN LANGERHANS
Diabetes mellitus: tekort insuline, meestal door erfelijke factoren veroorzaakt. Verschijnselen: Polyurie,
polydipsie, vermagering, jeuk, verhoogde kans infecties, hyperglycaemie, acetonemie, glucosurie, acetonurie.
(Kussmaul ademhaling), coma.
Twee vormen: Jeugddiabetes, Diabetes type I, totaal geen insulineproductie; Ouderdomsdiabetes. diabetes
type II, (relatief) te weinig insulineproductie. (Vaak bij obesitas).
Complicaties: huidinfecties. infecties urinewegen en geslachtsorganen, impotentie, steriliteit. Afwijkingen aan de
bloedvaten: arteriosclerose en hypertensie (met alle gevolgen van dien), micro-angiopathie (gevolgen:
retinopathie, nefropathie, neuropathie, gangreen handen, voeten, placenta afwijkingen), cataract. acidose met
evt. zelfs coma. hypoglycaemie t.g.v. dieetfouten, teveel insuline. Therapie: bij Type I dieet en insuline; bij
Type II dieet, vermageren, sores medicijnen en/of insuline.
ZINTUIGEN
ALGEMEEN
Functie: opvangen informatie uit de buitenwereld en opvangen informatie uit het eigen lichaam.
Soorten zintuigcellen:
1 chemoreceptoren: gevoelig voor chemische stoffen;
2 thermoreceptoren: gevoelig voor temperatuurverschillen;
3 mechanoreceptoren: gevoelig voor mechanische prikkels;
4 elektromagnetische receptoren: gevoelig voor licht.
CHEMORECEPTOREN
Reuk: Ligging reukslijmvlies. Innervatie: 1e hersenzenuw, Nervus Olfactorius door zeefplaat.
Smaak: Ligging smaakpapillen.
Zuurgraadreceptoren: in wand aorta en halsslagaders t.b.v. de ademhaling.
THERMORECEPTOREN
In de huid: warmte en koude zintuigcellen.
In hypothalamus: centrum voor lichaamstemperatuurregulatie.
MECHANORECEPTOREN
In de huid: zintuigcellen, voor tastzin, drukzin en pijnzin.
In inwendige organen: zintuigcellen in gewrichten, pezen en spieren: gevoelig voor stand, spiertonus etc.
Pijnzintuigcellen (ook gevoelig voor chemische stoffen).
In wand bloedvaten: bloeddrukregulatie.
HET GEHOORORGAAN
Ligging: in het rotsbeen. Het orgaan bestaat uit 3 onderdelen:
1 uitwendige oor: geluidopvangende gedeelte met oorschelp, uitwendige gehoorgang met cerumenklieren en
het trommelvlies;
© Copyright Stichting BCE
18
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
2
middenoor: geluidgeleidende gedeelte met de trommelholte, waarin de gehoorbeentjes (malleus, incus en
stapes) en het ovale venster (foramen ovale). Deze holte staat in verbinding met de neus-keelholte via de
tuba Eustachii (functie: constant houden van de luchtdruk in het middenoor) en de mastoïdcellen;
3 binnenoor: geluidwaarnemende gedeelte. Labyrinth, gevuld met vloeistof, bestaat uit 3 delen, de cochlea
(slakkenhuis, dat gehoorzintuigcellen bevat), de semicirculaire kanalen (evenwichtsorgaan) en het
vestibulum, dat cochlea en evenwichtsorgaan met elkaar verbindt. In slakkenhuisgang bevindt zich het
Orgaan van Corti, het eigenlijke gehoorzintuig.
Werking trillingsoverdracht van trommelvlies, via beentjes op vloeistof in cochlea, dat membraan in orgaan van
Corti in trilling brengt. Innervatie: achtste hersenzenuw. nervus (vestibulo-)cochlearis.
HET EVENWICHTSORGAAN
Ligging: in het Labyrinth tezamen met het slakkenhuis in het rotsbeen.
Bestaand uit Labyrinth met sacculus, utriculus en de drie half cirkelvormige kanalen (gevuld met vloeistof en
evenwichtssteentjes; Functie: waarnemen zwaartekracht, lineaire versnellingen en draaibewegingen) Innervatie:
nervus vestibulo-cochlearis.
De bepaling en handhaving van ons evenwicht is een samenspel van:
1 evenwichtsorgaan;
2 gezichtsorgaan;
3 de spier- en gewrichtszin.
PATHOLOGIE GEHOOR EN EVENWICHTSORGAAN
Infecties: otitis externa, otitis media (serosa, purulenta), mastoïditis, tubair catarre. Begrippen: tympanogram.
cholesteatoom, oortoilet, audiogram, geleidingsstoornis, perceptiestoornis, radicaalholte, tinnitus, otalgie,
otorroe, tympanorrhexie, trommelvliesperforatie, myringotomie, tympanotomie, paracentese, otosclerose,
vertigo, Proef van Romberg, ziekte van Ménière.
ELEKTROMAGNETISCHE RECEPTOREN
HET VISUELE STELSEL
Bestaand uit het oog, de nervus opticus (tweede hersenzenuw) en de visuele schors. (een deel van de cortex
van de grote hersenen, dat de visuele prikkels bewust waarneemt).
Functies:
1 beeldvorming: het gezichtsveld;
2 (bewuste) waarneming van het beeld;
3 stereoscopisch zien (diepte).
HET OOG
Ligging: in oogkassen met steunvet.
Bouwen functie: sclera met cornea, chorioidea met iris en pupil, pupilreflex, retina met pigmentlaag en
zintuigcellen (kegeltjes: kleuren zien en staafjes: donker-adaptatie, gele vlek en blinde vlek (papil)). Oogkamers:
voorste en achterste oogkamer met kamervocht. (kanaaltje van Schlemm).
Lens: ligging, vorm, kapsel met lensbanden, accommodatie-mechanisme.
Corpus vitreum; innervatie van het oog: nervus opticus, chiasma opticum. Hulporganen van het oog: oogleden.
met ooglidspieren, conjunctiva. Oogspieren: functie bewegingen van de oogbol. Begrip nystagmus.
Ligging: traanklieren en traankanaal, verloop en uitmonding.
PATHOLOGIE VAN HET OOG
Refractiestoornissen: myopie, hypermetropie, presbyopie, astigmatisme.
Cataract. Glaucoom: therapie: iridectomie, iridodialysis, oogdruppels.
Strabismus divergens en convergens, orthopthie, amblyopie.
Andere begrippen oogheelkunde: Conjunctivitis. ablatio retinae (laser-coagulatie), enucleatie, irido-cyclitis, iritis,
scleritis, cornea-erosie, keratitis. afakie, amaurosis fugax, blefaritis. dacryocystitis. ectropion, entropion,
exophthalmus, herpes zoster ophthalmicus, miosis, mydriasis, neuritis optica. funduscopie, ptosis,
xanthelasmata.
© Copyright Stichting BCE
19
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
DE HUID, DERMATOLOGIE EN GESLACHTSZIEKTEN (S.O.A.)
DE HUID
Bouw: opperhuid (epidermis) met matrix (kiem laag) met pigmentcellen en de hoornlaag. Lederhuid (dermis of
corium): vascularisatie epidermis en innervatie zintuigcellen voor gevoel. Subcutis.
Algemene functies:
1 Bescherming (mechanisch, fysisch, chemisch);
2 Warmteregulatie (zweetsecretie, bloeddoorstroming en warmte-isolatie);
3 Uitscheiding (zweetsecretie);
4 Zintuigfunctie.
Bijzondere vormsels van de huid:
Haren (haarfollikel), nagels, zweetklieren, talgklieren, cerumenklieren, melkklieren (de mammae).
Bouw mammae: klierweefsel, melkgangen met glad spierweefsel, steunweefsel (bindweefsel en vetweefsel),
tepel met kringspier en tepelhof. Functies: melkproductie en melkejectie.
Pathologie mammae: mastitis met of zonder abces, benigne tumoren (cyste, fibroom, adenoom, mastopathie),
maligne tumoren (tumor van Paget, carcinoom), mammografie, ablatio en amputatio mammae.
Mammaplastieken.
DERMATOLOGIE
Begrip: allergie, sensibilisatie, desensibilisatie.
Directe allergische reacties: astma, hooikoorts (allergische rhinitis; rhinitis vaso-motorica), urticaria (netelroos).
Anafylaxie, o.m. serumziekte en toxicodermie.
Uitgestelde allergische reacties: b.v. afstotingsreacties, contacteczeem.
Begrippen: efflorescenties (determinant); eruptie: inspectie van de huidvlek (macula); pukkel zonder pus
(papel); idem met pus (pustula); blaasje (vesikel); blaar (bulla); schilfer (squama); erosie; zweer (ulcus); korst
(crusta); knobbel (nodus); roodheid (erythema).
Soorten aandoeningen:
1 exanthemen
2 eczemen: contacteczeem en constitutioneel = atopisch eczeem
3 bacteriële aandoeningen: impetigo, folliculitis, erysipelas, furunkels, carbunkels
4 virale infecties: herpes zoster, herpes simplex, wratten (verrucae).
5 schimmelinfecties: onychomycosis, trichomycosis, trichofytie, dermatomycosis
6 bloedvatafwijkingen in de huid: haemangioom, purpura, haematoom
7 tumoren: basale cellen carcinoom (basalioom), spino-cellulair carcinoom
8 pigmentafwijkingen: vitiligo, naevus pigmentosum, maligne melanoma
9 kinderziekten met huidverschijnselen: rubella, varicella, morbilli, scarlatina
10 parasitaire aandoeningen: o.a. scabies (schurft)
11 overige aandoeningen: ulcus cruris, psoriasis, decubitus, maceratie, urticaria, acne, seborroe, erythema
nodosum, alopecia.
SOA = SEXUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN
GONORROE
Bacterie: gonococ. Verschijnselen: man: urethritis; vrouw: geen klachten of fluor, irritatie urethra. Onderzoek:
kweek van écoulement, pus. Therapie: antibiotica. Complicaties: arthritis, man: prostatitis, epididymitis, proctitis;
vrouw: P.I.D., steriliteit, proctitis.
LUES/SYFILIS
Bacterie: Spirocheet (T.pallidum). Luesstadium I: primair complex, Lues II, Lues III orgaan- en vaatlues,
neurolues met tabes dorsalis en dementia paralytica.
Therapie: antibiotica.
Congenitale lues. (Luesreacties tijdens graviditeit!)
Herpes genitalis
Chlamydia infectie.
A.I.D.S.: = Acquired Immuno Deficiency Syndrome.
Aangetaste T -lymfocyten, waardoor sterk gedaalde afweer en opportunistische infecties en Kaposi-sarcoom.
Virus: H.I.V., sero-positiviteit.
Risicogroepen: homosexuelen (vooral bij promiscuïteit), intra-veneuze druggebruikers, haemofiIie-patiënten.
© Copyright Stichting BCE
20
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
HET ZENUWSTELSEL
ALGEMEEN
Functies: registreren, verwerken, genereren en reageren van/op prikkels; psychische activiteiten (bewustzijn,
herinneren, denken, voelen, willen); coördinatie van functies (van orgaansystemen binnen het lichaam).
Structuren binnen het zenuwstelsel: zenuwweefsel; soorten zenuwcellen (sensibele, schakel en motorische
neuronen); synaps; grijze stof (cellichamen en dendrieten); witte stof (neurieten); bouw van een zenuw;
ganglion (verzameling zenuwcellen buiten het centrale zenuwstelsel).
INDELING ZENUWSTELSEL
Onderscheid naar bouw en ligging: C.Z.S. (centrale zenuwstelsel) met grote hersenen (cerebrum);
tussenhersenen (diëencephalon); medulla oblongata; cerebellum en medulla spinalis. Perifere zenuwstelsel:
12 paar hersenzenuwen: 32 paar ruggemergzenuwen; sympathische grensstreng.
Onderscheid naar functie:
Animale, willekeurige zenuwstelsel met een afferent (sensibel en sensorisch) en efferent (motorisch) deel.
Onwillekeurige (autonome of vegetatieve) zenuwstelsel met een sympathisch (afferent en efferent) en
parasympathisch (afferent en efferent) deel.
GROTE HERSENEN
Bouw: 2 hemisferen met hersenkwabben (frontaalkwab, parietaalkwab, temporaalkwab en occipitaalkwab).
Hersenschors (cortex) met grijze stof met schorsvelden: o.a. sensibele, gezichts, gehoor, motorische schors.
Verbindingen: tussen beide hemisferen de Balk en tussen cortex en ruggenmerg gekruiste banen. Binnenin
witte stof.
TUSSENHERSENEN (DIENCEPHALON)
Hierin bevindt zich de thalamus (grootste sensibele schakelcentrum) en de hypothalamus (besturing endocriene
systeem; verbinding met hypofyse, releasing factors).
HERSENSTAM
Bestaat uit: mesencephalon (middenhersenen); de pons; en het verlengde merg. Geleidt prikkels van hogere
delen van de hersenen naar het ruggenmerg en andersom. Bevat centra o.a. voor bloeddruk en
ademhalingsregulatie. Oorsprongplaats van de hersenzenuwen: N.1 N.Olfactorius; N.II N.Opticus; N.III; IV; VI
alle drie voor innervatie oogspieren; N.V N. Trigeminus: sensibele zenuw gelaat; N.VII N. Facialis: motorische
zenuw van het hoofd; N.VIII N.Cochleo-vestibularis; N.X N.Vagus: grote parasympathische zenuw.
CEREBELLUM
Bouw: 2 hemisferen met schors en merg; heeft verbindingen met grote hersenen, hersenstam en ruggenmerg.
Functie: coördinatie van lichaamshouding en beweging.
RUGGENMERG
Bouw: witte stof aan de oppervlakte met sensibele en motorische banen. In centrum grijze stof met sensibele
achterhoorn en motorische voorhoorn. Segmentale bouw: 32 paar ruggenmergszenuwen met sensibele,
motorische vezels en vaak ook autonome vezels; caudaal eindigt het ruggenmerg in de cauda equina. Een
vlechtwerk van zenuwvezels buiten het ruggenmerg, waar vezels van verschillende niveaus uit het ruggenmerg
zich kunnen bundelen noemen we een plexus, o.a. plexus brachialis, lumbosacralis.
Begrip: reflex, reflexboog en peesreflex. (Kniepeesreflex, achillespeesreflex)
AUTONOME ZENUWSTELSEL
Algemene functie: regeling van: orgaanstofwisseling, lichaamstemperatuur, bloeddruk, seksualiteit, slaap.
Te verdelen in:
Sympathisch systeem: oorsprong (thoracale ruggenmerg) en perifeer deel (ganglia met onderlinge
verbindingen, de grensstreng), vezels naar organen.
Functies: lichaam in staat van paraatheid brengen (bij stress) o.a. stimulatie van de hartactie, ademhaling,
spiertonus en hersenactiviteit. Remming van de spijsvertering.
© Copyright Stichting BCE
21
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Parasympathisch systeem: oorsprong (verlengde merg en sacrale ruggenmerg) en perifeer deel (nervus vagus,
sacrale zenuwen, ganglia in of bij de organen).
Functies: Vegetatief: het instandhouden van het organisme, b.v. stimulatie spijsvertering. Remming hartactie,
spiertonus etc. (Tegenovergesteld werkend aan het sympathisch systeem).
HERSENVLIEZEN
Pia mater/zachte hersenvlies:
1 vaatvlies van de hersenen;
2 in de plexus chorioideus vormt het Iiquor cerebro-spinalis.
Arachnoidea/spinnewebsvlies: in de subarachnoidale (lumbaalpuncties), ruimte liquor. Bouw: dura zak.
Dura mater/harde hersenvlies: in de schedel verkleefd met periost; in de wervelkolom vrij van de wand.
Epidurale ruimte: ruimte tussen dura en periost schedel of wervels.
Hersenvocht/Liquor cerebro-spinalis.
Ligging van de ventrikels. Vorming Iiquor in ventrikels in plexus chorioideus. Liquorcirculatie: van zijventrikels
via foramina naar derde ventrikel, aquaduct naar vierde ventrikel, via openingen in dak 4e ventrikel naar
subarachnoidale ruimte. Afvoer naar aders in dura mater (dura sinus).
Bloedvoorziening van de hersenen:
1 Art. carotis/halsslagaders beiderzijds;
2 Wervelslagaders/art. vertebralis beiderzijds;
3 Takken van 1. en 2. vormen een cirkel van slagaders, de Ring van Willis. Kleinere slagadertjes
(vertakkingen) verlopen in de pia mater.
Aderlijke afvoer: bloed sinus in de dura, die uitmonden in de halsaders.
NEUROLOGIE
NEUROLOGISCHE VERSCHIJNSELEN
Begrip: Motorische stoornissen: parese, paralyse, hemiplegie, paraplegie. Sensibele stoornissen: analgesie,
paraesthesie. Reflexstoornissen (hyperreflexie, areflexie). Tremor, ataxie, afasie, dysarthrie, neuralgieën
(neuritis. polyneuropathie), stoornissen van de zintuigen, chorea.
NEUROLOGISCHE AANDOENINGEN
Ontstekingen.
Meningitis. oorzaken: bacterie, virus, intoxicatie. Verschijnselen: hoge koorts, nekstijfheid, hoofdpijn, braken,
liquorafwijkingen. (Lumbaalpunctie)
Encefalitis: Oorzaak meestal virus, soms bacterie of intoxicatie. Verschijnselen: sufheid, hoofdpijn en
afwijkingen in de motoriek en sensibiliteit.
Neuritis: Oorzaken: Vit. B1 tekort, intoxicatie. Verschijnselen: perifere motorische en sensibele stoornissen.
Diagnostiek: o.a. E.M.G. = Elektro myografie. Poliomyelitis: virusziekte. Besmetting via voedsel en faeces.
Preventie door vaccinatie. Verschijnselen: koorts, verlammingen en spieratrofie. Rabies: virale infectie,
besmetting door beet van ziek dier (hond, vos).
Vaatstoornissen:
C.V.A. = Cerebro Vasculair Accident
Meestal intracerebraal door arteriosclerose. Onderscheid: hersentrombose, hersenembolie, hersenbloeding (=
apoplexie, bij verworven of congenitaal aneurysma), T.I.A. (Transient Ischaemie Attack). Verschijnselen:
uitvalsverschijnselen (motorisch, sensibel, stoornissen in waarneming van de zintuigen, spraakstoornissen),
bewustzijnsstoornissen. Stoornis afhankelijk van getroffen hersen deel (Denk aan de kruising van de
zenuwbanen!).
C.V.A. door extracerebrale stenose van de hersenarteriën is ook mogelijk.
Therapie is voornamelijk ondersteunend: (voor veel ernstige neurologische ziektebeelden trouwens) d.w.z.
revalidatie, oefentherapie (Mensendieck, Caesar), fysiotherapie, ergotherapie, logopedie (zo nodig),
aanpassingen thuis om A.D.L. (Activiteiten Dagelijks Leven, de fysieke onafhankelijkheid) mogelijk te maken.
© Copyright Stichting BCE
22
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Tumoren:
Maligne en benigne tumoren. Ook benigne tumoren zijn gevaarlijk, door groei kunnen ze de intra-craniële druk
verhogen, waardoor verminderde hersenfunctie kan optreden.
Diagnostiek: o.a. CT-scanning, M.R.I. (Magnetic Resonance Imaging = onderzoek vergelijkbaar met CT-scan,
die extra informatie kan geven, werkt met radiosignalen i.p.v. Röntgenstraling). Therapie: indien mogelijk
craniotomie en excisie van de tumor, chemotherapie, palliatie).
Migraine:
Halfzijdige hoofdpijn, kloppend van aard, met braken, lichtschuwheid. Begrip: Aura
Epilepsie:
Oorzaken: meestal onbekend, soms verschijnsel van "lichte" beschadiging van de hersenen bijv. door tumor,
littekens na ontsteking, trauma. Begrip: aura, insult (convulsies met tonische en klonische krampen, tong beet,
incontinentie, bewusteloosheid). Grand mal. Petit mal. Diagnostiek:
o.a. E.E.G. = Elektro encephalografie.
Paralysis agitans/Parkinsonisme:
Begrip. Verschijnselen: psychische stoornissen, verstarring mimiek, bewegingstraagheid (hypokinesie,
bradykinesie), rigiditeit, intentietremor, speekselvloed. Medicatie, ondersteunende therapie (zie bij C.V.A.).
Multiple sclerose:
Begrip. Verschijnselen: grillige motorische en sensibele uitvalsverschijnselen. Ziekte met remissies en
exacerbaties. Uiteindelijk meestal progressief verergerend. Demyelinisatie: verdwijnen van het merg uit de
mergscheden.
Hernia nucleï pulposi:
Begrip. Verschijnselen: radiculaire prikkeling (prikkeling beklemde zenuwwortel, irradiatie, hyperpathie, ischias,
ischialgie), perifere sensibele en/of motorische uitvalsverschijnselen (bijv. klapvoet, hypaesthesie, hypalgesie
van bepaalde dermatomen), symptoom van Lasègue is positief, evenals proef van Bragard.
Diagnostiek: X-foto's, caudografie, CT-scanning. Therapie: ligkuur, chemonucleolysis, laminectomie met
uitruimen van de geprolabeerde tussenwervelschijf.
Bell's palsy/Bell'se verlamming:
Begrip. Parese mimische musculatuur van het gelaat. Oorzaak meestal virus.
Traumata:
Begrippen: commotio cerebri, contusio cerebri, dwarslaesie, schedelfracturen, impressiefractuur zonodig
trepanatie, schedelbasisfractuur, bloedingen in de schedel (epiduraal, subduraal. Therapie: trepanatie, drainage).
Diverse neurologische begrippen:
Spiertonus, hypotonie, hypertonie, spasticiteit, mentale retardatie, M.B.D.-kind, contracturen, koortsconvulsies,
syncope, clonus, K.P.R., A.P.R., V.Z.R. (normaal volgens Strumpell, pathologisch volgens Babinski),
microcefalie, hydrocephalus, meningocèle, spierdystrofie, brachialgie, ziekte van Huntington, myelopathie,
neuralgie, sympathectomie, vagotomie, aspiratiepneumonie.
PSYCHOPATHOLOGIE, PSYCHIATRIE
Begrippen: klinische-, kinder-, forensische- en sociale psychiatrie.
Psychiatrisch ziek zijn: begrip: iemand is psychiatrisch ziek, als hij door een stoornis of gebrekkige ontwikkeling
van zijn psychische functies niet met andere mensen aangepast kan leven of aan de grens van zijn
aanpassingsvermogen leeft.
Begrip: symptoom, syndroom, etiologie.
Verband psychisch-somatisch en sociaal functioneren. I. Invloed psyche op het lichaam. Bijv. bij angst:
veranderingen mictiepatroon, hartkloppingen, transpiratie, bleek worden. Bijv. bij depressie: remming van
handelen, veranderde eetlust, obstipatie, slaapstoornissen.
1 Invloed lichaam op psyche: Bijv. bij astma, hartkloppingen: angstgevoelens. Bijv. bij vermoeidheid:
concentratiezwakte. Bijv. bij hoge koorts: onrust, apathie.
2 Invloed sociale factoren: bijv. bij werkloosheid, rampen, pensionering.
© Copyright Stichting BCE
23
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Begrippen:
1 Psychose: desintegratie van de persoonlijkheid, waarbij de persoon in zijn psychose niet meer in staat is de
werkelijkheid te beleven.
2 Neurose: stoornis in het psychisch evenwicht, veelal veroorzaakt door het weer actueel worden van een
intra-psychisch conflict, dat zich uit in een remming in het sociale contact, een beperking van de
zelfontplooiing en de vrijheid van handelen.
3 Psychopathie: een disharmonische ontwikkeling van de Persoonlijkheidsstructuur van een zodanige aard,
dat de betrokkene zelf en de maatschappij er onder lijden.
4 Oligofrenie: zwakzinnigheid: een aangeboren of in de prille jeugd verworven ontwikkelingsstoornis van de
geestelijke functies, waarbij het verstandelijk tekort het meest opvallend is en de sociale aanpassing
bemoeilijkt of onmogelijk is.
De volgende functies worden onderscheiden:
1 Psychomotoriek = alle mimische (gelaat) en pantomimische (rest van het lichaam) bewegingen, die een
uitdrukking zijn van het gevoelsleven.
2 Willen = het doelbewust nastreven van de handeling of toestand, die begeerd wordt. Besluitvorming en
beïnvloeding zijn hierbij van belang.
3 Handelen = volgt normaal gesproken op een wilsbesluit, waarvan de richting bepaald wordt door meerdere
psychische functies.
4 Gevoelsleven = hierbij is van belang de aard, de duur, de intensiteit van het gevoel, de aanspreekbaarheid,
de schommelingen in het gevoel. We spreken van stemming bij een langer durende gemoedstoestand en
van affect bij korter durende gemoedstoestanden, meestal plotseling optredend.
5 Oriëntatie = het bewustzijn te weten, wie en waar men wanneer leeft.
6 Waarneming = het bewust ontvangen van prikkels via de zintuigen.
7 Bewustzijn = psychische toestand, waarin de psychische functies optimaal werkzaam zijn.
8 Intelligentie = Persoonlijkheidskenmerk, dat van invloed is op de kundigheid om te denken, op de praktische
vaardigheid en op de sociale aanpassing.
9 Geheugen = het vermogen om een waarneming in te prenten, op langere termijn te bewaren en te
reproduceren.
10 Denken = waarnemingen ordenen, oordelen vormen.
We onderscheiden in de psychopathologie stoornissen in bovengenoemde functies. Dit zijn de symptomen van
de psychiatrie. Een bepaalde combinatie van symptomen, noemen we meestal een syndroom, ook afhankelijk
van de etiologie, de oorzaak. Oorzaken van ziekte kunnen zijn: endogeen, exogeen, psychogeen, sociogeen en
multiconditioneel.
Stoornissen in de psychomotoriek:
Stoornissen in de aard van de spraak: in tempo, toon, verspreken, stotteren. Katatone symptomen: stereotypie,
stupor.
Stoornissen in willen en handelen:
Vermoeidheid, remming, ontremming, agitatie, impulsiviteit, automatisme, dwanghandeling.
Stoornissen in stemming en gevoelsleven:
Manie. depressie, euforie, dysforie, angst, agressie, labiliteit.
Stoornissen in oriëntatie:
Desoriëntatie in tijd, plaats en/of persoon.
Stoornissen in waarneming:
Illusie, hallucinatie (visueel/akoestisch). Patiënt kan hallucinaties dissimuleren of twijfel en onzekerheid hebben
over de eigen hallucinatie.
Derealisatie, depersonalisatie.
Stoornissen in bewustzijn:
Stoornissen qua helderheid: bewustzijnsverlaging, schemertoestand, somnolentie, sopor, subcoma, coma.
Stoornissen qua aard: bewustzijnsvernauwing, bewustzijnsverruiming.
Stoornissen in de intelligentie:
Aangeboren of vroeg verworven defect: oligofrenie: van minder ernstig naar ernstig gegradeerd:
zwakbegaafdheid, debiliteit, imbeciliteit, idiotie.
© Copyright Stichting BCE
24
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
Later verworven defect: dementie.
Stoornissen in het geheugen:
Geheugen vermindering/verlies: stoornissen in het inprenten, stoornissen in het herinneren op lange termijn en
het reproduceren. Amnesie. Retrograde amnesie. Gevolgen van geheugenverlies: onzekerheid, depressie,
confabulaties.
Stoornissen in het denken:
Tempoverandering in het denken: trager denken, versneld denken - gedachtenvlucht. Onsamenhangendheid
(incoherentie), verarming, wijdlopigheid, verwardheid. Inhoudelijke stoornissen van het denken: waan.
Begrip waan: stoornis in de gedachtengang, die op onvoldoende grond berust en niet vatbaar is voor correctie
van buitenaf. Bijv. Waan m.b.t. zichzelf: hypochondere waan, grootheidswaan. Waan m.b.t. de omgeving:
achterdocht: achtervolgingswaan (paranoïdie), vergiftigingswaan, querulantenwaan.
INDELING PSYCHISCHE ZIEKTEN
Oude indeling. (Nieuw is volgens D.S.M. III)
PSYCHOSEN
MANISCH DEPRESSIEVE PSYCHOSE
Deze wordt gekenmerkt door manische en/of depressieve fasen. Naast endogene oorzaken spelen ook andere
factoren een rol mee.
Symptomen van de manische fase: ziekelijk opgewekte stemming, ondoordachte besluiten nemen. Stoornissen
in het denken (b.v. versneld denken, grootheidswaan), ontremming, vermindering zelfkritiek.
Symptomen van de depressieve fase: ziekelijk gedrukte stemming, agitatie, angst, suïcidaliteit, apathie,
remming, waanvorming (b.v. hypochondrie, armoedewaan), vitale stoornissen (slaapstoornissen, veranderde
eetlust, obstipatie, libidoverlies, dagschommeling van de stemming).
Andere oorzaken depressie: chronische en levensbedreigende ziekten, intoxicaties, levensfaseproblematiek,
hormonale storingen, gestoord rouwproces, neurotisch gevoel van minderwaarde (neurotische depressies),
andere sociale factoren.
Therapie: medicamenteus, psychotherapie, slaapdeprivatie, lichttherapie, en E.C.T. (Electro Shock Therapie)
SCHIZOFRENIE
Groep van psychotische ziektebeelden. Deze kunnen leiden tot een blijvende verandering van de
persoonlijkheid.
Symptomen: helder bewustzijn, affectvervlakking, afwijkingen in het tempo van denken en inhoud van denken
(alle mogelijke soorten wanen), stoornissen in waarneming (hallucinaties, depersonalisatie, derealisatie).
Therapie: medicamenteus, psychotherapie.
EXOGENE PSYCHOSEN (REACTIEVORMEN)
Aspecifieke psychische reacties, verschijnselen, die optreden op basis van lichamelijk ziek zijn. O.a:
Neurastheniform syndroom (= HES. = Hyperaesthetisch emotioneel syndroom), amnestisch syndroom (van
Korsakow bij hersenbeschadiging t.g.v. alcoholmisbruik), amentie, delier (gestoord bewustzijn, verwardheid,
angst, onrust bijv. delirium tremens een alcohol-onthoudings delier), schemertoestand.
Oorzaken: hartziekten, infectieziekten, intoxicaties (drugs, alcohol, medicijnen), bloedziekten, hormoonziekten,
operatie, trauma, narcose, puerperium. Ook bij dementie en bepaalde vormen van epilepsie kunnen (tijdens een
insult of vlak ervoor of erna) deze reacties voordoen.
PSYCHOPATHIE
Begrip. Ontstaansfactoren: O.a.: constitutionele factoren (oligofrenie), organische hersenbeschadigingen,
psychogene factoren: pedagogische/affectieve verwaarlozing in jeugd, secundair t.g.v. invaliditeit).
Kenmerken: geringe frustratietolerantie, neiging tot "acting out" gedrag, impulsiviteit, gestoorde
gewetensfunctie, ervaring en straf geven weinig mogelijkheid tot correctie.
© Copyright Stichting BCE
25
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
VERSLAVINGEN
Fysieke en/of psychische toestand t.g.v. een interactie tussen de persoon en de drug, die wordt gekenmerkt
door gedrag, dat dwangmatig inhoudt, dat men continu de beschikking wil hebben over de drug om het effect
ervan te kunnen ervaren en vaak de onlust van onthouding van de drug te voorkomen.
Gewenning: men heeft steeds meer van de drug nodig om hetzelfde effect te verkrijgen.
Kenmerken verslaving: psychische en lichamelijke afhankelijkheid, onthoudingsverschijnselen. Soorten drugs:
alcohol, tabak, koffie, geneesmiddelen (slaapmiddelen, kalmerende medicijnen, pijnstillers, laxantia), drugs
(opiaten, hennep, L.S.D., diversen).
Therapie: voorkomen en sores behandelen van abstinentieverschijnselen, lichamelijke toestand herstellen,
specifieke psychotherapie.
NEUROSEN
Begrip neurose: zie boven.
Enkele vormen van neurosen:
Orgaanneurosen: een intrapsychisch conflict uit zich in een lichamelijke ziekte. Begrip Somatisering: het
lichamelijk beleven van spanningen, angsten en deze klachten aan anderen mededelen om ziek zijn te uiten.
Hypochondrie: overdreven bezorgdheid over eigen lichamelijk functioneren, constant in vrees verkeren, dat er
iets met het lichaam mis gaat.
Conversie: Lichamelijke klachten, die een symbool vormen van het intrapsychisch conflict.
Psychosomatose: het uiten van psychische conflicten door storingen in de functie van inwendige organen,
waarbij werkelijk lichamelijke veranderingen optreden. (Dit kan een rol spelen bij het voorkomen van: ulcus
duodeni, colitis ulcerosa, eczeem, asthma, hypertensie, hartinfarct, hyperventilatie).
Dwangneurose. Bijv. wasdwang, controledwang.
Hysterische neurose:
Symptomen: karakterverschijnselen (egocentriciteit, theatraliteit, masochisme) en symptomen als fobieën,
angst, regressie, conversie, jaloezie).
Neurasthenie
Homosexuele problematiek: t.g.v. eigen acceptatie, sociale acceptatie.
KINDER- EN JEUGDPSYCHIATRIE
Affectieve verwaarlozing, mishandeling, incest: verschijnselen: regressie, depressie, psychopathisering.
Pedagogische verwaarlozing, bijv. verwenning.
Kinderneurotische reacties: bijv. duimzuigen, enuresis, bonzen, regressie, depressie. Psychosomatische
reacties: bijv. buikklachten, astma, hoofdpijn, anorexia nervosa. Psychopatische reacties: bijv. vernielzucht,
treiteren, vechtlust, frequent spijbelen.
Psychotische reacties: depressie (hospitalisatie), autisme, puberteitsdepressie, puberteitspsychose.
GENEESMIDDELENLEER
Begrippen:
Analgetica, antacida, anti-astmatica, antibiotica, spasmolytica, anticoagulantia, anticonceptiva, antidiabetica,
anti-epileptica, anti-histaminica, bêta-blokkers, anti-hypertensiva, cardiaca, chemotherapeutica, cytostatica,
diuretica, hormonen, laxantia, anaesthetica, psychofarmaca, tranquillizers, neuroleptica, anti-depressiva,
sedativa, vaccins (DKTP, DTP, BMR, HiB, Influenza).
Op het recept worden afkortingen van Latijnse woorden gebruikt. Begrippen zie blz. 200 Handboek Medisch
Secretaresse.
© Copyright Stichting BCE
26
EXAMENSTOFBESCHRIJVING MEDISCHE VAKKEN
LABORATORIUMONDERZOEK
Begrip, afkorting en eenheid kennen van:
Bloedonderzoek:
BSE, ery's, eo's, Ht, Hb, Leuco's, Trombo's, MCH, MCV, MCHC, Diff, ALAT, ASAT, Alk. fosf, amylase, bili, chol,
gamma GT, GTF, pC02, kreat, LDH, Na, K, Ca, Glucose, ureum, uraat, p02. HCG, T4, HBs Ag, A.S.T., R.A.-test,
Paul Bunnel (monotest), H.I.V.-test.
Faecesonderzoek: salmonellosen, amoeben, parasieten, Haemofectest.
Urineonderzoek: pH, Albumen, reduktie, keton, HCG test.
Pathogene micro-organismen: E. coli; H. influenzae; N. gonorrhoeae; Pneumococcus;
M. tuberculosis; Proteus en Pseudomonas soorten; S. (para)typhii; Staphylococcus aureus; Streptococcus
pyogenes; T. pallidum.
ADVIESBOEKENLIJST
Onderstaande lijst is niet limitatief.
Medisch handboek voor de secretaresse A. Biewinga
en
Medische terminologie
G. Love Smith & Ph. E. Davis
Uitg. Nijgh & Van Ditmar Educatief, Rijswijk
ISBN 90 236 2612 5
Coelho Medisch zakwoordenboek bewerkt door G. Kloosterhuis
Pinkhof-Hilfman Geneeskundig woordenboek
Uitg. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
ISBN 90313 12169.
De Stichting BCE is niet verantwoordelijk voor de kwaliteit van de vermelde boeken.
© Copyright Stichting BCE
27