Ingevroren eicel al geen experiment meer

Ingevroren eicel al geen experiment meer
NRC, augustus 2009
Vrouwen van in de dertig die een kind willen, kunnen hun eicellen laten invriezen ‘voor later’. Het AMC in
Amsterdam wil daar volgend jaar mee beginnen.
Een nieuw experiment in de geneeskunde? Nee, het invriezen van eicellen is geen experimentele behandeling meer, zegt
hoogleraar voortplantingsgeneeskunde Fulco van der Veen van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. Hij vriest
inmiddels twee jaar incidenteel eicellen in tijdens gewone reageerbuisbevruchtingen (ivf).
De reden was tot nu toe simpel. „Als je tijdens een gewone ivf-procedure eicellen hebt gewonnen, moeten die binnen een paar
uur worden bevrucht, anders gaan ze verloren”, zegt Van der Veen. „Als de partner op dat moment niet in staat is om sperma te
produceren, dan kunnen we ze nu invriezen. Dat hebben we nu een keer of tien gedaan en daar zijn inmiddels drie kinderen uit
geboren.” Wereldwijd gebeurt het nu een jaar of drie, schat hij. „Wij hebben het snel geleerd, van Japanners.”
Foto van eicel met eiwitmantel, door een scanning- ektronenmicroscoop
Embryo’s invriezen die bij een reageerbuisbevruchting ontstaan en voorlopig niet nodig zijn, dat gebeurt al jaren, ze blijven jaren
goed en het invriezen vermindert de succeskans van een zwangerschap nauwelijks. Maar eicellen invriezen was een stuk
moeilijker. „Voornamelijk doordat eicellen de grootste cellen van het menselijk lichaam zijn. Als je ze met een langzame,
traditionele methode invriest ontstaan er ijskristallen die de cel kapot maken.” De oplossing zat hem in snel invriezen in
vloeibaar stikstof, gedompeld in een soort antivries. Van der Veen: „De eicellen ‘verglazen’ dan. Dat gaat goed.” In die zin is het
invriezen van eicellen een nieuwe stap in de reageerbuisbevruchting. Net als bij het invriezen van embryo’s wordt de ivfprocedure onderbroken, maar op een eerder moment.
Kankerpatiëntes
Het invriezen van eicellen gebeurt nu vooral bij jonge kankerpatiëntes. Door bestraling en chemotherapie kunnen ze steriel
worden. Als ze voor de behandeling een hormoonstimulatie ondergaan waarbij een aantal eicellen versneld rijpen, kunnen die
met een lange naald uit de eierstokken worden gehaald (net als bij gewone ivf) en daarna worden ingevroren.
De kans dat een ontdooide eicel succesvol wordt bevrucht, en uiteindelijk tot een kind uitgroeit, is meer afhankelijk van de
„kwaliteit van de eicel” dan van de procedure, zegt Van der Veen. „Iedereen weet dat eicellen van oudere vrouwen slechter
bevruchten.”
Van der Veen: „Je moet er dus niet te lang mee wachten, maar er ook niet te vroeg mee beginnen, want het blijft een ingrijpende
en belastende procedure.” Een vrouw van 25 kan daarom in het AMC straks niet terecht. Een vrouw van 35 wel. „Als er
tenminste een diepe kinderwens is die op dat moment niet kan worden vervuld. Dat bespreken we uitgebreid.”
Over de deugdelijkheid, maar ook de ethiek van de procedure lopen de meningen echter uiteen. „Ik vind het heel prematuur”,
zegt Hans Evers, gynaecoloog en hoogleraar voortplantingsgeneeskunde aan het Maastricht Universitair Medisch Centrum.
Volgens hem is de kans 2 à 3 procent dat een eicel die een vrouw van 35 jaar laat invriezen na inplanting aanslaat en uitgroeit tot
een embryo. „AMC maakt vrouwen blij met een dode mus”, meent Evers. „In Maastricht beginnen we er niet aan.”
Verantwoord
Guido de Wert, hoogleraar ethiek van de voortplantingsgeneeskunde aan de Universiteit Maastricht, vindt het eicelinvriezen
voor vrouwen die nog geen geschikte partner hebben gevonden ethisch verantwoord, binnen voorwaarden. „Er zijn een paar
tegenwerpingen gemaakt. De eerste is de vraag of je de natuur zijn gang moet laten gaan. Maar we grijpen voortdurend in de
natuur in, dus dit argument is zeker geen reden voor een algemeen verbod.”
Het tweede punt is de discussie over medicalisering: doordat de maatschappij vrouwen ‘opdringt’ carrière te maken, en de
kinderopvang karig geregeld is, stellen veel vrouwen het moederschap uit. Moet je dit maatschappelijk probleem medischtechnisch oplossen? De Wert: „Het advies aan vrouwen is om je kinderen op tijd te krijgen, maar ook in Europese landen waarin
het voor vrouwen makkelijker is om carrière en kinderen te combineren is er een trend naar het krijgen van kinderen op latere
leeftijd. Vergeet niet dat een aantal vrouwen pas op latere leeftijd de ware Jacob vindt.”
Het derde ethische punt is het risico van een zwangerschap voor de oudere moeder en het kind. De Wert: „Uit onderzoek blijkt
dat als vrouwen goed worden gescreend en begeleid een leeftijdsgrens van 50 verdedigbaar is. Daarbij lijken ook de
psychosociale langetermijnbelangen van de kinderen voldoende gewaarborgd.”
De Wert benadrukt dat hij de inbedding in onderzoek absoluut noodzakelijk vindt.
Van der Veen: „Wij gaan het gewoon doen, maar van de kinderen die eruit worden geboren gaan we wel onderzoeken hoe het ze
vergaat. Ook op langere termijn.”