Coördinerend • Counselend • Ondersteunend • Uitvoerend

23/02/2013
Nieuwste Voortplantingstechnieken
Habitat van de vroedvrouw: zoveel meer dan de
bevalling alleen!
Petra De Sutter
Congresdag Unie Vlaamse Vroedvrouwen 2013
Oostende
19 maart 2013
De vroedvrouw en onvruchtbaarheid /
medisch begeleide voortplanting
• Coördinerend
• Counselend
• Ondersteunend
• Uitvoerend
1
23/02/2013
Bestuur UZ Gent
Afgevaardigd bestuurder: prof. dr. E Mortier
Sector Man/Vrouw/Kind
Voorzitter: prof. dr. J. Gerris
Vrouwenkliniek
Diensthoofd: prof. dr. M. Temmerman
Afdeling Reproductieve Geneeskunde (ARG)
Afdelingshoofd: prof. dr. P. De Sutter
Beheerder van de bank voor menselijk materiaal
Verloskunde
Hoofd secretariaat
NN
V. De Moor
S. Deltombe
V. De Vrient
S.Dhaene
V.Hoogewijs
E.Van de Walle
K.Van Doorsselaer
L.Van Rijckeghem
Adj. Hoofdvroedvrouw
A. Geril
C.Bultheel
V. De Cuyper
B.Dhont
N.Himpe
S.Kowald
E.Reyniers
A.Smets
M.Soenen
D.Vanaelst
S.Van Acker
M.Van Kerckhove
I.Vandesteene
E.Van Meighem
K.Verscruysse
L.Vercruysse
K. Vlerick
M.Wauters
Artsen
Kliniekhoofd: Prof. dr.
J. Gerris
Adj. Kliniekhoofd:
dr. F. Vandekerckhove
Psychologen
I. Stuyver
L. Van Glabeke
Dr. F. Dumortier (resident)
Dr. A. De Baerdemaeker (fert.arts)
Dr. N. Van Keirsbilck (resident)
Dr. F. Vanden Meerschaut (ASO)
Dr. E. De Zutter (ASO)
Dr. Caroline Dielen (ASO)
Dr. S. Helleabaut (zelfst)
Dr. T. Coetsier (zelfst)
Dr. N. Van Renterghem (zelfst)
Dr. I. Meire (zelfst)
Gyneacologie
Hoofd labo
Dr. E. Van den Abbeel
Kwaliteitscoördinator
Dr. K. Tilleman
I.De Croo (Hoofdembryologe)
A.Van de Velde (Hoofdlaborant)
S.De Gheselle
V.Dullaerts
S.Ellegiers
K.Van Volxem
D. De Winter
V.Muyshond
N.Nica
C.Qian
N.Steyaert
A.Tolpe
E. Vande Voorde
S.Lierman
C. Van Hoomissen
Nieuwste voortplantingstechnieken
Vitrificatie
In vitro maturatie
Metabolomics
Implantatie
Eicel activatie
PGD/PGS
Artificiële gameten
Betere embryo’s in het IVF labo
Fertiliteitspreservatie
Designer babies
Alternatieve familievormen / draagmoederschap
2
23/02/2013
Nieuwste voortplantingstechnieken
Vitrificatie
In vitro maturatie
Metabolomics
Implantatie
Eicel activatie
PGD/PGS
Artificiële gameten
Betere embryo’s in het IVF labo
Fertiliteitspreservatie
Designer babies
Alternatieve familievormen / draagmoederschap
Fertiliteitspreservatie
• Om medische redenen: oncologische
patiënten
• Om niet-medische redenen: “social freezing”
3
23/02/2013
Embryo’s invriezen
• zeer efficiënte techniek
• Mature eicellen -> bevrucht door sperma,
ingevroren (dag 3 – dag 5) en bewaard
• 2-6 weken, ~ menstruele cyclus
• zwangerschapscijfers ~25% per embryo
• Miljoenen babies geboren wereldwijd
4
23/02/2013
Embryo’s invriezen
• Na puberteit
• Niet indien geen partner (donor sperm?) -> nu
beter eicellen invriezen
Eicellen invriezen
•
•
•
•
•
•
•
Niet langer experimenteel (vitrificatie)
Mature of immature eicellen
Na puberteit
2-3 weken
~5% baby/eicel succes rate
1000s+ babies geboren wereldwijd
Een optie voor vrouwen zonder partner (maar om
ethische redenen ook voor vrouwen met een
partner)
5
23/02/2013
Invriezen van EICELLEN
VITRIFICATIE
= “verglazen”:
preventie van vorming van ijskristallen en hieropvolgende
beschadiging van de oocyt door ultrasnel afkoelen
Slow freezing
Vitrificatie
Ijskristallen
Ja
Neen
Antivriesconc
Laag (1.5M)
Hoog (3-6M)
Afkoeling
Traag (0.3°C/min)
Snel (15-30.000°C/min
Toestel
Programmeerbare vriezers
Directe onderdompeling
Cryopreservatie van OVARIEEL WEEFSEL
* HOE?
Dunne schilletjes cortex, 1mm×5mm×5mm
(deze bevatten grootste aantal primordiale follikels = bron voor latere oocyten)
6
23/02/2013
Cryopreservatie van OVARIEEL WEEFSEL
* WAAROM PRIMORDIALE FOLLIKELS:
- Minder onderhevig aan beschadiging door invriezen (groeiende follikels zijn meer
kwetsbaar dan primordiale follikels)
- Bijna inactief metabolisme
- Geen meiotische spindle
- Geen verharding van de zona pellucida
- Chromatine bescherming
Achtergrond
• Het aantal eicellen ligt vast sedert de foetale periode / nieuwe
eicellen worden niet aangemaakt (>< Jonathan Tilly, Nature,
Feb 2012: oogoniale stamcellen)
• Progressief verlies aan eicellen
–
–
–
–
–
–
20 weken zwangerschap: 6-7 miljoen primordiale follikels
geboorte: 1-2 miljoen
Snel daarna: 300,000 - 400,000
Puberteit: 200,000
37 jr: 25,000
51 jr: 1000
• Massieve pool van primordiale follikels in ovariële cortex
7
23/02/2013
Invriesprocedure
Cryopreservatie van OVARIEEL WEEFSEL
Kan op elke leeftijd
• Voordelen:
Is enige optie voor de
puberteit!
– Snel, geen ovariële stimulatie nodig
– Kan natuurlijke conceptie nog mogelijk maken
– Kan endocriene functie herstellen
• Nadelen:
– Succeskans??
– Minimaal doch reeël risico om kankercellen terug te
transfereren bij de patiente (dus niet bij ca die
metastaseren naar ovaria!)
8
23/02/2013
Wie komt in aanmerking?
•
Extrapelvic diseases:
Bonn cancer, Follicular thyroid carcinoma, Ewing sarcoma, Oesteosarcoma, Kidney cancer, Breast
cancer, Melanoma, Neuroblastoma, Bowel malignancy
•
Pelvic diseases:
Pelvic sarcoma, sarcoblastoma, rhabdomyosarcoma, sacral tumors, recto sigmoid tumors
•
Gynecologic malignancy:
Early cervical carsinoma, early vaginal carsinoma, early vulvar carsinoma, endometrial
adenocarsinoma, selected case of ovarian carsinima, exophytic ovarian borderline tumors
•
Systemic diseases:
Hodgkin’s disease, non-Hodgkin’s lymphoma,
•
Chromosomal abnormalities:
Deletions, inversions and complelete or mosaic Turner’s disease
•
Inflamatory diseases:
Crohn’s disease, lupus erythematosus, rhumatoid arthritis, periarteritis nodes
Europian directives 1999
9
23/02/2013
Orthotopische transplantatie
Casus: (Lancet 2004) succesvolle zwangerschap in
kanker patiënte na orthotopische autologe ovariële
transplantatie na 6 jaar cryopreservatie
(Donnez et al)
Casus: succesvolle zwangerschap na ovariële
transplantatie tussen eeneiïge tweelingzussen waarvan
een in vroegtijdige menopauze
(Silber et al)
Reimplantatie van OVARIEEL WEEFSEL
• Voorzichtige reimplantatie:
- Minimaal verlies aan primordiale follikels:
Cave: Ischemie na transplantatie kan aantal follikels drastisch
verminderen!!
- Maximale folliculaire ontwikkeling bekomen
• Hopeful/Helpful?
10
23/02/2013
Heterotopische plaatsen
•
•
•
•
•
Onderhuids thv voorarm
bovenarm
Rechte buikspieren
Heup: onderhuids boven bilspier
Borst
Transplantatie naar de voorarm
Oktay, K et al. 2003, Fertil. Steril. 80, 193-198
11
23/02/2013
Xenotransplantatie
Transplantatie van menselijk ovarieel weefsel in SCID
muizen
=
Enkel als experimenteel model (bestuderen van schade
door chemotherapeutica en beschermende effecten
van bepaalde stoffen zoals S1P)
Humane follikelgroei na 25 weken in rugspier van
getransplanteerde muis
B
K
12
23/02/2013
Ethische aspecten
1. Artsen moeten patiënten informeren betreffende opties tot preservatie van
hun fertiliteit en toekomstige reproductieve opties voor het starten van de
behandeling.
2. De enige gevestigde methoden zijn heden het invriezen van sperma
voor mannen en invriezen van eicellen of embryo’s voor vrouwen.
3. Experimentele procedures zoals invriezen van ovarieel weefsel kunnen
aangeboden worden in een research setting na toestemming van een
ethisch comité.
4. Bezorgdheid betreffende het welzijn van toekomstige kinderen mag geen
reden zijn om aan patiënten met kanker hulp bij de voortplanting te
ontzeggen.
5. Ouders kunnen beslissen om de gameten te bewaren van minderjarige
kinderen met kanker (slechts) indien ook het kind instemt en indien de
interventie vermoedelijk netto voordelen zal opleveren voor het kind.
6. Precieze instructies moeten worden gegeven betreffende de bestemming
van het materiaal bij overlijden of onbeschikbaarheid van de patiënt.
EC ASRM, FS, 2005
Nieuwste voortplantingstechnieken
Vitrificatie
In vitro maturatie
Metabolomics
Implantatie
Eicel activatie
PGD/PGS
Artificiële gameten
Betere embryo’s in het IVF labo
Fertiliteitspreservatie
Designer babies
Alternatieve familievormen / draagmoederschap
13
23/02/2013
Innovaties in het labo -> hoe bekomen
we betere embryo’s?
• Time lapse microscopie
• Triple gas incubatoren
• microfluidics
28
titel
23-2-2013
14
23/02/2013
Internal and external
views
15
23/02/2013
Takayama et al., Nature; 2001
16
23/02/2013
Microfluidics
c
a,b,cP<0.05
Mouse Blastocyst Cell Number
(Mean ± SE)
140
b
120
100
80
a
60
40
20
0
Control
(Static)
Microfluidic
(Dynamic)
In
Utero
Nieuwste voortplantingstechnieken
Vitrificatie
In vitro maturatie
Metabolomics
Implantatie
Eicel activatie
PGD/PGS
Artificiële gameten
Betere embryo’s in het IVF labo
Fertiliteitspreservatie
Designer babies
Alternatieve familievormen / draagmoederschap
17
23/02/2013
Artificiële gameten: de toekomst ?
In plaats van eiceldonatie ?
Stel u voor: geen hormonale stimulatie meer, geen
eicelpuncties, geen risico op het OHSS, geen biologische
leeftijdsgrens meer, geen “poor responders” meer, geen
nood meer voor fertiliteitspreservatie noch “social
freezing”…
De ultieme gendergelijkheid
Homoseksuele voortplanting mogelijk
18
23/02/2013
In vitro differentiation
19
23/02/2013
Embryonale stamcellen
Primordial
Germ cells
Embryonic
epiblast
Embryonic
ectoderm
Embryonic
endoderm
Primitive
streak
Embryonic
mesodem
Epiblast
EE ectoderm
(amnion)
Inner cell mass
EE mesoderm
(cord)
Hypoblast
EE endoderm
(yolk)
Blastocyst
Trophectoderm
Cytotrophoblast
Syncytiotrophoblast (placenta)
Wat is pluripotentie ?
20
23/02/2013
Differentiatie = verlies van potentie
Regeneratieve geneeskunde
• Stamcellen -> elke type cel of weefsel
• Autoloog (via nucleaire transfer) of
allogeen?
• Embryonale, adulte of iPS cellen?
• Drug screens
• Disease models
21
23/02/2013
Soorten stamcellen
22
23/02/2013
Hindernissen te overwinnen
Meiose -> haploidizatie
2N
N
Imprinting = epigenetische regulatie van gen expressie
Imprinting -> maternale vs paternale genen
Sommige genen komen
differentieel tot expressie
(moeten paterneel of
materneel zijn)
Embryonic stem (ES) cells -> spermatogonial stem cells -> meiosis -> haploid male
gametes -> ICSI -> live mice -> adult mice.
Fig.2: (a) Preimplantation embryos: in vitro ES-derived
male gametes are able to activate the unfertilized
oocytes and initiate early embryonic development.
(b) Progeny obtained by transferring the two-cell embryos
into the oviducts of pseudopregnant females.
(12 born out of 65 transferred embryos)
23
23/02/2013
Science Vol 338 16 nov 2012 p 971-975
Grenzen
•
Veiligheid
•
Efficiëntie
•
Kost
• Ethische aspecten
24
23/02/2013
Nieuwste voortplantingstechnieken
Vitrificatie
In vitro maturatie
Metabolomics
Implantatie
Eicel activatie
PGD/PGS
Artificiële gameten
Betere embryo’s in het IVF labo
Fertiliteitspreservatie
Designer babies
Alternatieve familievormen / draagmoederschap
Dank u voor uw aandacht
25