ingevroren embryo

dossier Vruchtbaarheid
Koppels die zich met in-vitrofertilisatie
(IVF) laten behandelen, kunnen
overtallige embryo’s laten invriezen voor
een eventuele latere terugplaatsing.
Tot voor kort waren de kansen om met
een ontdooid embryo zwanger te worden
vrij klein. Een nieuwe techniek brengt
daar verandering in.
Ingevroren
D
Dr. wet. Usha Punjabi:
‘Door de nieuwe aanpak
heb je met een cryobehandeling evenveel
kans op succes als met
een vers embryo.’
e wet van 2003 bepaalt dat bij IVF
maar één embryo mag worden
teruggeplaatst, althans bij de eerste
twee pogingen en als de vrouw jonger
is dan 36. Een andere evolutie is dat
IVF dankzij de verbeterde technieken
almaar meer goede embryo’s oplevert.
‘Daardoor hadden we nog nooit zo
Vruchtbaar teamwork
De behandeling van vruchtbaarheidsproblemen is niet de zaak van
één arts, maar van een volledig team, met verschillende gynaeco­
logen, een bioloog, verpleegkundigen, een maatschappelijk werker
en een arts die zich toelegt op psychoseksuele problemen. Voor
mannelijke vruchtbaarheidsproblemen kunnen patiënten terecht bij
een androloog. Afhankelijk van het probleem wordt er verder nauw
samengewerkt met andere gynaecologen van binnen en buiten het
ziekenhuis, het centrum voor medische genetica, het laboratorium
en de diensten endocrinologie en oncologie.
028
Kanker: kinderwens in de diepvries
Het CRG krijgt regelmatig jonge kankerpatiënten over de vloer die sperma of eierstok­
weefsel willen laten invriezen. Na chemo- of radiotherapie is er namelijk een grote kans
op definitieve beschadiging van de zaadproductie of de eierstokken. ‘Lang niet alle artsen
spreken daarover, en de patiënt is meestal te overdonderd om er zelf aan te denken. Het
is nochtans belangrijk dat hij of zij daarin een bewuste keuze maakt’, vindt dr. wet. Usha
Punjabi. Zelf trekt ze altijd veel tijd uit om die delicate materie met de patiënt te bespreken.
‘Er komt veel bij kijken. Wat bijvoorbeeld als de man sterft en zijn partner alsnog een kind
van hem wil? Dat soort zaken moet je vooraf beslissen.’
Een kind krijgen met behulp van ingevroren sperma stelt meestal geen probleem. Veel moei­
lijker ligt het voor vrouwen. Zij kunnen eierstokweefsel laten wegnemen en invriezen. Later kan
dat weefsel opnieuw worden getransplanteerd. ‘Maar wereldwijd zijn er maar weinig vrouwen
die na zo’n transplantatie zwanger zijn geworden. De stap om na een zware ziekte als kanker
opnieuw ingewikkelde ziekenhuisbehandelingen te ondergaan, is ook erg groot ’, zegt Punjabi.
embryo
niet langer zwakke broertje
veel overtallige embryo’s als vandaag.
Het is dus meer dan ooit belangrijk
dat we die optimaal kunnen benutten’
zegt dr. wet. Usha Punjabi, hoofd van
het IVF-laboratorium.
Er wordt altijd aan het koppel voorgesteld om overtallige embryo’s in te
vriezen om eventueel later terug te
plaatsen. Maar tot voor kort was die
aanpak weinig succesvol. Bij terugplaatsing van een ingevroren embryo,
een zogenaamde cryobehandeling,
was er traditioneel maar 9 tot 10% kans
op een zwangerschap. Bij het invriezen vormden zich immers ijskristallen, waardoor het embryo makkelijker
beschadigd kon raken.
Droomscenario Sinds twee jaar wordt dat probleem
omzeild met een nieuwe techniek die
vitrificatie heet. ‘Bij het invriezen van
een embryo haal je het water eruit en
vervang je het door een andere vloeistof’, legt Punjabi uit. ‘Bij het ontdooien
doe je het omgekeerde. In geval van
vitrificatie, letterlijk verglazing, gebruik
je een uiterst geconcentreerde vloeistof. Daardoor ontstaan er geen ijskristallen en behouden de embryo’s hun
kwaliteit.’
Naast die nieuwe invriestechniek hanteert het labo ook een andere selectiemethode. Na ontdooiing worden de
embryo’s 48 uur in een groeimedium
geplaatst, wat toelaat hun ontwikkeling nauwkeuriger te beoordelen. Punjabi: ‘Door die gecombineerde aanpak
geeft een cryobehandeling vandaag evenveel kans op succes als de
terugplaatsing van een vers embryo,
namelijk 30%. Dat is een droomscenario. Vrouwen met meerdere goede
embryo’s hebben zo een veel hogere
kans om binnen één cyclus zwanger te worden. Ze kunnen dan één
of meer bijkomende pogingen doen
met hun ingevroren embryo’s, zonder
dat opnieuw een volledige belastende
IVF-cyclus nodig is. Ook naar terugbetaling toe is dat belangrijk. Er worden
namelijk maar zes cycli terugbetaald.’
Eicellen invriezen Vitrificatie blijkt ook geschikt om eicellen in te vriezen. Dat is bijvoorbeeld
zinvol als een vrouw na hormonale
stimulatie een reeks gezonde eicellen
heeft, maar er bij de man niet genoeg
sterke zaadcellen zijn om die allemaal
te bevruchten. In dat geval kunnen
de niet-bevruchte eicellen worden
ingevroren in afwachting van latere
bevruchting. Punjabi: ‘Als we eicellen met de oude methode invroren,
ontstonden er bij bijna 60% chromosomale afwijkingen. Met de nieuwe
techniek is dat probleem volledig van
de baan.’ Er zijn ook plannen om vitrificatie toe te passen voor het invriezen
van stukjes eierstokweefsel (zie kaderstuk). Maar of die werkwijze voordeel
oplevert, is nog niet bewezen.
Embryo’s worden in een achtcellig stadium
(foto boven) ingevroren door vitrificatie,
ontdooid en in cultuur gehouden tot er een
blastocyst (foto onder) is gevormd en dan
teruggeplaatst bij de vrouw.
maguza 029