Insecten voor menselijke en dierlijke consumptie

Insecten voor
menselijke en
dierlijke
consumptie
Lieve Herman (ILVO)
Evelien Decuypere (Dept. Landbouw & Visserij)
Inleiding
Wereldwijd 1.500 à 2.000 insectensoorten eetbaar voor de
mens, waaronder
Coleoptera (kevers)
Lepidoptera (vlinders en motten)
Hymenoptera (bijen, wespen en mieren)
Orthoptera (sprinkhanen en krekels)
Isoptera (termieten)
Hemiptera (halfvleugeligen)
Homoptera (cicaden)
Inleiding
Voorbeelden van de consumptie van insecten in Europa
de meikeversoep die in Frankrijk en Duitsland werd gegeten,
de lokale traditie in de Noord-Italiaanse regio Carnia om de
zoete krop van Zygaena dagmotten (en van erop lijkende
Syntomis) te eten
decasu marzu, een Sardinische kaas met vliegenlarven
Naargelang de soort, worden insecten door de mens
geconsumeerd in verschillende stadia van ontwikkeling, in
ei-, larve-, pop- of volwassen stadium
Lijst van soorten meest frequent op Belgische markt
Latijnse naam
Nederlandse naam
Acheta domesticus
huiskrekel
Stadium van
ontwikkeling bij
consumptie **
volwassen (imago)
Achroia grisella
kleine wasmot > wasmotrups
Rups
Alphitobius diaperinus
piepschuimkever *** > kleine larve
meelworm
buffaloworm > kleine meelworm
larve
Zijdevlinder > zijderups
pop (zonder cocon) &
rups
Alphitobius laevigatua
Bombyx mori
Galleria mellonella
Gryllodes sigillatus
Gryllus assimilis
grote wasmot > wasmotrups
brandkrekel
veldkrekel
Locusta migratoria
Afrikaanse treksprinkhaan
Schistocerca
americana
Tenebrio molitor
Zophobas atratus
*
rups
volwassen (imago)
volwassen (imago)
larve & volwassen (nimfe
en imago)
Amerikaanse woestijnsprinkhaan volwassen (imago)
gele meeltor > gele meelworm
larve
moriokever > morioworm (Eng.: larve
‘superworm’)
In afwachting van de Europese wetgeving wordt het op de markt brengen van deze insectensoorten getolereerd in België met uitzondering van
Alphitobius laevigatua en Gryllus assimilis.
** Merk echter op dat het onderscheid tussen de larven van Alphitobius laevigatua en Alphitobius diaperinus en tussen de nimfen van Gryllus
assimilis en Gryllodes sigillatus moeilijk te maken is.
*** Naast kleine meelworm, wordt de larve van de piepschuimkever vaak (foutief) buffaloworm genoemd.
Insecten als alternatieve eiwitbron in het
kader van het streven naar een duurzame
voedselproductiesysteem
Eetbare insecten zijn voedzaam. Ze bevatten eiwitten (met
een samenstelling vergelijkbaar met die van vlees),
vitamines, mineralen en vetzuren;
Belangrijkste argumenten voor duurzaamheidsmotivatie:
Mogelijkheid te groeien op reststromen die niet geschikt zijn
voor de courante nutsdieren (niet-reguliere reststromen)
Koudbloedig en daarom efficiëntere voederconversie
Insecten als alternatieve eiwitbron
Maar:
Infrastructuurvereisten nog in pilootfase. Bijgevolg:
productiekosten momenteel nog niet duidelijk te berekenen
Optimale groei bij hogere temperatuur (bv. 27°C) wat extra
energie vergt voor verwarming stal (stal wordt niet
opgewarmd door aanwezigheid van dieren zelf zoals bij de
courante nutsdieren)
Emissies (o.a. ammoniak, methaan) zouden aanzienlijk zijn
voor insecten die in het substraat groeien zoals larven omdat
deze het substraat (inclusief de geproduceerde mest) continu
omwoelen en dit bij verhoogde staltemperaturen (bv. 27°C)
Sanitaire vereisten voor het groeimedium zodat niet reguliere
reststromen niet in aanmerking komen
Vereisten aan groeimedium in
kader van voedselveiligheid
Groeien op afval? Groeien op bv. mest?
Eisen gesteld aan groeisubstraat
Microbiële belasting groeisubstraat bepalend voor
samenstelling darmflora insecten: bv. hogere aantallen van
sporenvormende bacteriën in huiskrekels gekweekt in
containers met aarde dan in meelwormlarven gekweekt in
tarwebloem
Pathogene schimmels kunnen via het voeder de
gastheerinsecten besmetten.
Productie van secundaire metabolieten zoals mycotoxines
Belgische studie toonde behoorlijke aantallen schimmels in
rauwe, gevriesdroogde en ingevroren meelwormen en
sprinkhanen
Microbiologische kwaliteit van
insecten
Kve/g
Rauw
Markt droog ,
geroosterd
Koken/Blancheren
Roosteren
Richtwaarden
Totaal aëroob
kiemgetal
107 - 109
5 103 - >108
< 10
↓2 – 3 log
5 105 – 5 106
Sporen
102 - 104
Ontkiemen, ev.
groei
E. coli
<10 – 8 104
50 -500
B. cereus
<100 – 2,3 106
< 10 4 - <105
Schimmels
Preliminaire
analyses
tonen hoge
aantallen
Nood aan proceshygiënerichtwaarde voor aërobe sporen en
schimmels
Nood aan voedselveiligheidsrichtwaarde voor Bacillus
cereus
Chemische kwaliteit van insecten
Overdracht van residuen diergeneesmiddelen vanuit
groeisubstraat naar insect
Overdracht van antibioticaresidu’s
MRL = maximum residue level – bepaalt toxicologisch effect
Geneesmiddelen
Gemiddelde
concentratie
in groeisubstraat
toegevoegd
µg/kg
Gemiddelde
opname in
larve (%)
MRL < of >
Doxycycline
1000
0,83
>
Lincomycine
600
0,44
< (nieren) – niet toxisch
Sulfadiazine
150
0,123
>
Antibiotica
Aanbevelingen in kader voedselveiligheid
algemene gezondheids- en sanitaire regels (GHP & GMP)
specifiekere aandachtspunten:
− microbiële
& chemische controle voedingsmedia (cf. voorschriften
diervoeders)
− behandeling die micro-organismen afdoodt, bv. een hittebehandeling
(blancheren, koken, frituren of wokken) vóór consumptie is essentieel
− bewaarcondities die de groei van micro-organismen beperken, dienen
op het etiket vermeld te worden
− werken met droge kweekbodems, regelmatig verwijderen van feces
en/of verversen van voeder + desinfecteren kweekruimte,
kweekbedden en materiaal na iedere kweekcyclus wordt sterk
aangeraden
Strategisch Platform Insecten
Stuurgroep
focus op wettelijke knelpunten/opportuniteiten
Werkgroep onderzoek
focus op onderzoek
Stakeholdersmeeting
brede terugkoppeling van activiteiten SPI en algemene
informatie
Brede scope!
Kennisdeling en samenwerking
• Regelmatig overleg met alle partners
• Wisselwerking werkgroep en stuurgroep
• Digitaal platform
 Onderzoeksinfrastructuur en kennis efficiënter benut
 Meer middelen en samenwerkingsverbanden
Aanbevelingen op/vanuit wettelijk niveau
• Participatie FAVV/FOD in stuurgroep
 Minder knelpunten voor onderzoek en praktijk
 Betere afstemming beleid, onderzoek en praktijk
Aanspreekpunt
• Stakeholdermeeting
• LV-website: www.vlaanderen.be/landbouw/insecten
Wetgeving
FOOD
FEED
Federaal Agentschap
voor de Veiligheid
van de Voedselketen
Insecten in FOOD
Verordening (EG) Nr. 258/97
betreffende nieuwe voedingsmiddelen
en nieuwe voedselingrediënten
1/01/2018
Verordening (EU) Nr. 2015/2283
betreffende nieuwe voedingsmiddelen (NOVEL
FOOD)
Wat is er veranderd?
Verordening (EG) Nr. 258/97:
“voedselingrediënten geïsoleerd uit dieren”
Legale onzekerheid over HELE insecten  gedoogbeleid
FAVV voor 10 insectensoorten
Verordening (EU) Nr. 2015/2283:
“levensmiddelen bestaand uit, geïsoleerd uit of
geproduceerd uit dieren of delen daarvan”
Geen onzekerheid meer: ALLE insecten beschouwd als novel
Transitieperiode: 2016 - 2018
Tolerantie zal verder toegepast worden voor de 10
betrokken gehele insecten
Geen tolerantie voor invoer uit derde landen, de insecten
moeten gekweekt zijn in een lidstaat van de EU
Maar alleen als een goedkeuringsaanvraag ingediend
werd voor deze insecten of producten vóór 1 januari
2018!!
Voordelen:
• Geldig voor ALLE operatoren die DEZELFDE insecten/bereidingen als deze
operator op de markt brengen in België.
• Soepelere voorwaarden/procedure
Vanaf 2018
mogelijk om een dossier in te dienen onder de nieuwe
procedure voor traditionele levensmiddelen uit derde
landen
 met een geschiedenis van veilig gebruik als levensmiddel
 gedurende ten minste 25 jaar
 voor het gebruikelijke voedingspatroon
 van een significant aantal mensen
 in ten minste één derde land
Nieuw “guidance document” van EFSA “novel food
from third countries”
Meer info: insecten als humane voeding
Omzendbrief insecten PCCB/S3/ENE/KBE/1158552 van 26 april
2016: http://www.favv-afsca.be/levensmiddelen/omzendbrieven/
Nieuwe voedingsmiddelen en indienen van een
goedkeuringsaanvraag:
http://www.health.belgium.be/nl/voeding/voedselveiligheid/nieu
we-voedingsmiddelen/wat-een-nieuw-voedingsmiddel
FAQ insecten en levensmiddelen op basis van insecten voor
humane consumptie en de evolutie in de volgende jaren:
http://www.health.belgium.be/nl/faq-insecten-enlevensmiddelen-op-basis-van-insecten-voor-humane-consumptieen-de-evolutie-de
Guidance document EFSA novel food from third countries:
http://www.efsa.europa.eu/en/press/news/161110
Insecten als FEED
TSE-verordening (999/2001)
Verordening dierlijke bijproducten (1069/2009 &
142/2011)
Diervoederwetgeving:
feed hygiene (183/2005)
feed marketing (767/2009)
ongewenste stoffen (RL 2002/32)
…
Eind 2017 ook
insecten!
Meer info: insecten als diervoeder
www.favv.be: Professionelen > Dierlijke productie > Diervoeders >
Gebruik van insecten in diervoeders
EFSA opinie: https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/151008a
Binnenkort: “strategic safety concept for insects as feed” (EU
Commissie)
Contactpersoon FAVV: [email protected]
Getuigenissen