Waardering van een onderneming

KOOL BLOCH GAVAMI ADVOCATEN
oktober | 2011
Nieuwsbrief
Erfrecht
De waardering van een onderneming bij verdeling van een nalatenschap
In de erfrechtpraktijk van ons advocatenkantoor krijgen wij regelmatig vragen over een
onderneming die tot de erfenis behoort. Soms wil een kind een bedrijf overnemen van zijn
overleden vader of moeder en soms gaat het om de vraag hoe de onderneming moet worden
gewaardeerd voor de afwikkeling en verdeling van de erfenis. In deze nieuwsbrief zal ik deze
twee onderwerpen behandelen.
Wie kan het bedrijf van de ouder overnemen?
Artikel 4:38 van het burgerlijk wetboek (BW) biedt in lid 1 een mogelijkheid dat een (stief)kind
bepaalde goederen van een beroep of bedrijf van een overleden ouder overneemt. Hetzelfde is
bepaald voor de aandelen van een vennootschap voor (stief)kind en echtgeno(o)t(e). Indien de
andere erfgenamen hier niet mee akkoord gaan, kan een advocaat een verzoek tot
bedrijfsovername aan de Kantonrechter voorleggen. Let u op; er is een vervaltermijn van één
jaar na het overlijden van de erflater, dus wacht u niet te lang.
Het kind dat dit verzoek tot bedrijfsovername doet, zal hiervoor voldoende belang moeten
hebben. Dit kan onder andere het geval zijn indien een vlotte bedrijfsvoering wordt gehinderd
als het kind het bedrijf niet verkrijgt en de goederen van het bedrijf verder ook geen emotionele
waarde hebben voor de andere erfgenamen.
Bij een verzoek tot overdracht van de aandelen geldt als voorwaarde dat de erflater de
bestuurder van de vennootschap was en degene die het bedrijf voortzet ten tijde van het
overlijden bestuurder is van die vennootschap. De tweede voorwaarde is dat de erflater alleen
of tezamen met zijn medebestuurders de meerderheid van de aandelen in de vennootschap
houdt. De laatste voorwaarde is dat de statutaire regels zich niet tegen overdracht aan de
voortzetter moeten verzetten. Indien de Kantonrechter het verzoek toewijst, moet hij ook een
redelijke prijs bepalen en hiermee komen we aan het tweede onderwerp van deze nieuwsbrief.
Waarde van een beroep of bedrijf van een erflater
Voor de bepaling van een redelijke prijs van het bedrijf door de Kantonrechter zijn dezelfde
feiten en omstandigheden van belang als voor de bepaling van de waarde van het beroep of
bedrijf van de erflater in het kader van de verdeling van de erfenis. Boek 4 BW (dat over
erfrecht gaat) bevat echter geen artikel aan dat de waarde van een bedrijf of beroep concreet
invult. Artikel 4:6 BW bepaalt slechts dat onder de waarde van de goederen van de
nalatenschap verstaan wordt de waarde van die goederen op het tijdstip onmiddellijk na het
overlijden van de erflater. Hiermee is het tijdstip voor de waardering wel gegeven, maar niet de
waarde zelf.
Kool Bloch Gavami Advocaten IJburglaan 650 1087 CE Amsterdam
Tel 020 39 80 150 Fax 020 41 61 840 www.kbgadvocaten.nl
KOOL BLOCH GAVAMI ADVOCATEN
oktober | 2011
Het begrip “waarde van de onderneming” moet dan ook worden afgeleid uit de jurisprudentie.
Daar speelt bij de verdeling van een erfenis en de waardering van de goederen de redelijkheid
en billijkheid een belangrijke rol. Ook wordt in de jurisprudentie bij de waardering van een
bedrijf rekening gehouden met alle concrete feiten en omstandigheden die de waarde van de
onderneming kunnen bepalen.
Algemeen uitgangspunt in de jurisprudentie voor de bepaling van de waarde van een
onderneming bij de verdeling is de economische objectieve waarde van een onderneming en
haar bestanddelen. Bij de waardering van een onderneming moet worden uitgegaan van de
hoogst mogelijke waarde, dus van de waarde die onder de beste marktomstandigheden kan
worden gerealiseerd. De feiten en omstandigheden kunnen echter met zich meebrengen dat van
deze waardering moet worden afgeweken en dat de waarde lager komt te liggen.
De jurisprudentie over de waardering van ondernemingen heeft vooral betrekking op
boerenbedrijven en daaruit blijkt dat het voor de erfgenaam die het bedrijf voortzet soms niet
meer lonend is om het bedrijf voort te zetten als hij een te hoge waarde aan de andere
erfgenamen moet betalen. In de rechtspraak is dan ook het criterium ontwikkeld dat de
redelijkheid en billijkheid met zich mee kan brengen dat voor de erfgenaam die het bedrijf wil
voortzetten bij de bepaling van de waarde van een onderneming niet wordt uitgegaan van de
maximale waarde die verkregen kan worden in het vrije economische verkeer, maar dat de
waarde van de onderneming lager wordt vastgesteld, zodat een lonende voortzetting tot de
mogelijkheden blijft behoren.
Voor de vraag of de waarde van de goodwill van een onderneming in de verdeling van een
nalatenschap dient te worden betrokken, is beslissend of die goodwill als zelfstandige waarde
kan worden gerealiseerd, dat wil zeggen dat de goodwill concreet op een geldbedrag te
waarderen valt.
In de praktijk wordt vaak verwezen naar de waardering van de onderneming in het kader van de
aangifte voor het successierecht (erfbelasting), maar deze waardering bindt de erfgenamen niet
ten aanzien van de vaststelling van de waarde bij de verdeling.
Conclusie: wie neemt het bedrijf over en voor welke prijs
Conclusie uit het vorengaande is dat een (stief)kind of echtgenoot een bedrijf kan overnemen
en in principe de waarde van het bedrijf in het economisch verkeer zal betalen. Indien de
voortzetting van het bedrijf door betaling van deze waarde niet meer lonend is, kan de
waardering van het bedrijf echter lager uitvallen.
Kool Bloch Gavami Advocaten: specialisten erfrecht
Ons advocatenkantoor is gespecialiseerd in het erfrecht. Als u vragen heeft over de overname
van een bedrijf in een erfenis of de waardering van dit bedrijf of andere erfrecht-vragen kunt u
met onze advocaten contact opnemen. Wij werken nauw samen met accountants om een voor u
zo voordelig mogelijk resultaat te behalen.
Kool Bloch Gavami Advocaten IJburglaan 650 1087 CE Amsterdam
Tel 020 39 80 150 Fax 020 41 61 840 www.kbgadvocaten.nl