PowerPoint-presentatie

Goed eten: goed voor later
Dr SRD van der Schoor
Kinderarts-neonatoloog OLVG
‘Change a Life, Change the Future’
Hillary Clinton, 2010
Doel:
Het optimaliseren van
latere gezondheid en
prestaties door middel
van de ideale voeding
vroeg in het leven
The first 1000 days
• VAN VOOR CONCEPTIE TOT 2 JAAR OUD EN VERDER…..
DAG
DAG
DAG
DAG
DAG
DAG
DAG
DAG
DAG
DAG
DAG
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
100
0
-9
-6
-3
0
3
6
9
12
15
18
21
24
MND
MND
MND
MND
MND
MND
MND
MND
MND
MND
MND
MND
Groei, ontwikkeling en gezondheid in
The first 1000 days
bepalen de latere gezondheid
effectiviteit
ziekte
gezondheid
geboorte
Groei en metabolisme
Rijping maagdarmkanaal
Hersenontwikkeling
Rijping immuunsysteem
Smaakontwikkeling
Leeftijd
Stunting
Allergie
Overgewicht
Coronaire hartziekten
Diabetes
Cognitieve
achteruitgang
Gezond
leven
PRECONCEPTIE
Een vrouw die zwanger wil worden,
moet haar voedingsgewoonten
aanpassen…
A)
… 3 MAANDEN VÓÓR DE CONCEPTIE
B)
… ZODRA ZE STOPT MET DE ANTICONCEPTIE
C)
… ZODRA ZE WEET DAT ZE ZWANGER IS
D)
… NA ENKELE ZWANGERSCHAPSWEKEN
Een vrouw die zwanger wil worden,
moet haar voedingsgewoonten
aanpassen…
A)
… 3 MAANDEN VÓÓR DE CONCEPTIE
B)
… ZODRA ZE STOPT MET DE ANTICONCEPTIE
C)
… ZODRA ZE WEET DAT ZE ZWANGER IS
D)
… NA ENKELE ZWANGERSCHAPSWEKEN
Epigenetica
 Alle lichaamscellen hebben hetzelfde DNA
 Condities kunnen erfelijke veranderingen in
genexpressie veroorzaken, buiten de DNA code om.
 Nutriënten kunnen genen “aan of uitschakelen”
roken, beweging, VOEDING,
infecties, toxines, drugs,
stress, kou en warmte
Methylering in lymfocyten en haarfollikelcellen
(droog=oogst)
Relatieve ondervoeding in
periconceptie periode
KORTE TERMIJN GEVOLGEN
wkn
conceptie
-26 - 10
•
•
Subfertiliteit
15%
•
•
Miskraam
25-50%
•
Congenitale
aandoening
5%
•
SGA 10%
Steegers-Theunissen 2011
De conceptie wordt bevorderd als
ook de vader zijn
voedingsgewoonten aanpast
WAAR OF NIET WAAR?
De conceptie wordt bevorderd als
ook de vader zijn
voedingsgewoonten aanpast
WAAR OF NIET WAAR?
De conceptie wordt bevorderd als ook de vader zijn
voedingsgewoonten aanpast
The first 1000 days…
voedingsadvies in periconceptie periode
 400 mcg foliumzuur/dag:
 Verlaagd het risico op spina bifida, hartafwijkingen en schizis
met 50-70%
 Verhoogt het geboortegewicht
Prof. R.W. Smithells
 Verhoogt aantal zaadcellen, embryo kwaliteit en
zwangerschapskans.
 Mediterraan dieet
 Zwangerschapskans
OR 1.4 (1.0 - 1.9)
 Foetale groeivertraging
OR 2.8 (1.6 - 4.8)
 Gezond gewicht
Prof. R. Steegers
ZWANGERSCHAP
(Tekort aan) voeding tijdens zwangerschap:
grote impact
LANGE TERMIJN GEVOLGEN
VOORBEELD : DE HONGERWINTER TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG
Afhankelijk van timing voedingstekort:
 Vroege zwangerschap:
• Normaal geboortegewicht
• Verhoogd risico overgewicht,
metabool syndroom en diabetes
 Late zwangerschap:
• Kleine kinderen
• Verhoogd risico overgewicht en
diabetes type 2
•
Painter et al 2005; DeRooij et al 2006; Heijmans
2008
Verhoogde behoefte
micronutriënten zwangere vrouwen
%
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Behoeften
vrouwen
Women
needs
Behoeften zwangeren
Pregnant
women needs
IoM, 1998, 2000, 2001, 2011
Verhoogde voedingsbehoeften
tijdens de zwangerschap
D
 Suppletie van 400 mcg foliumzuur
tot 8 weken na conceptie (10e week
zwangerschap)
 Suppletie van 10 microgram
vitamine D per dag
 Verhoogde behoefte aan ijzer en
jodium
 Omega 3 vetzuren (DHA)
 Eventueel extra aandacht voor
vitamine A, B12 en zink
Na de geboorte
The First 1000 days:
periode van enorme ontwikkeling
Cognitieve
ontwikkeling
Metabole organen
Maag-darmkanaal
Lichaamssamenstelling
Rijping immuunsysteem
Enorme groei gedurende 1e 4 jaar
• 2 x de lengte
• 5 x het gewicht
• 1 gram hersenen/dag
lengte (cm)
16,5 kilos
15 kilo
100
75
50
9,6 kilo
3,2 kilo
Pasgeboren
•
WHO Growth Standards, 2006
1 jaar
2 jaar
3 jaar
4 jaar
leeftijd
% omvang van volwassene
Organen ontwikkelen door na
de geboorte
160
Thymus
140
120
Hersenen
100
80
Lever
Lichaamsgewicht
60
40
Hart
20
Testikels
0
0
1
2
4
6
8
10 14
18
Leeftijd (jaren)
Koletzko B (ed): Kinderheilkunde und. Jugendmedizin , ed 13. Berlin, Springer,. 2007
Ontwikkeling van de hersenfunctie
•
* UNICEF document “Early childhood development: the key to a full and productive life”
http://www.unicef.org/dprk/ecd.pdf
(9)
Mammalian brain growth spurt
Increase in
brain size
24w
90% volume
2y
Mammalian brain growth spurt
Myelination
Synaptogenesis
Apoptosis
Neuronal migration
Increase in
brain size
24w
90% volume
2y
Cortical surface area
Gestational age
Cerebral volume
Kugelman A , and Colin AA
Pediatrics 2013;132:741-751
Impact op de latere gezondheid
CRITICAL WINDOW OF OPPORTUNITY
Gezonde volwassenen
Optimale groei
Veranderende
groei
Ziekte
-9 maanden Geboorte
Vaste voeding
Volwassenen
Ondervoeding
(preconceptioneelzwangerschap- eerste wekenmaanden)
heeft een enorme impact op
later functioneren
De effecten zijn het duidelijkst
bij prematuren
• 7-12% van alle pasgeborenen zijn
prematuur
• In Europa: 500.000/jaar
• Mortaliteit: 11% < 1500 grams
• Leeftijd 19 jaar1:
-13% matige tot ernstige handicap
- 53% milde handicap
- 3x meer werkeloos of geen
opleiding
1
Hille et al. Pediatrics 2007
25 wk
A term
24 wk prematuur, nu 12 weken
A terme pasgeborene
Govaert et al
Standard
High
p
Sex differences
VIQ
94 ±11
102 ±14
<0.01 Both girls & boys significant
PIQ
96 ±14
98 ±16
ns
ns
Verrijkte zuigelingen voeding na geboorte voor 4 wk
Significant effects size - 16 year old children
who were on high nutrient diets as preterm
infants have 8 point higher IQ
Isaacs et al Ped Res 2008
IQ @ age 8 after preterm formula or standard
formula during the first month of life in low birth
weight infants
Lucas, A et al. BMJ 1998; 317:1481-1487
Association between outcome @ 18 months and
weight gain during NICU admission
N=495
Ehrenkranz; Pediatrics 2006; 217; 1253
Jongens profiteren van vroege
toediening van aminozuren, meisjes niet
Overlevers zonder grote handicaps
NS
P=0.02
Van den Akker et al 2014
ECHTER TE SNELLE
GROEI….
Snelle groei na geboorte tot 2 jaar: associatie met
overgewicht later in 4235 kinderen in Duitseland
Koletzko B et al. Am J Clin Nutr 2009
Wat is de optimale voeding
voor pasgeborenen?
Gebasseerd op koemelk?
BV?
BORSTVOEDING
Eerste
keus
BV!
Borstvoeding:
de beste voeding voor een kind
Borstvoeding heeft altijd
de voorkeur.
WHO en UNICEF:
• Tot 6 maanden
uitsluitend borstvoeding
• Tot 2 jaar met
adequate (bij)voeding
Wanneer moedermelk geen optie
• Eventuele ongewenste stoffen
• Verontreinigingen
• Milieuvreemde stoffen
• Genees- en genotsmiddelen
• Contra indicaties
• Bij kind
– Aangeboren stofwisselingsziekten
• Bij moeder
– Ernstige ziekten (HIV/Aids)
– Gebruik bepaalde medicijnen, alcohol, drugs
Koemelk als zuigelingenvoeding???
• Geen geschikte voeding
• Hoog eiwitgehalte (4x zoveel)
• Caseïne:wei-eiwitverhouding 80:20
– Eiwitvertering verloopt langer
• Hoog mineralengehalte
– Te hoge belasting nieren
• Minder gunstige vetzuursamenstelling
– Niet aangepast aan behoefte en spijsverteringskanaal zuigeling
• Voorziet niet in behoefte enkele belangrijke
voedingsstoffen
– Essentiële vetzuren (linolzuur), ijzer, enkele vitamines (vit. A, D,
E, K, C)
Hopkins D et al. Arch Dis Child 2007;92:850
Thorsdottir et al. Eur J Clin Nutr. 2003;57:505-13
Voordelen borstvoeding
voor de moeder
Vermindert risico op
• borst- en eierstokkanker
• diabetes type 2
• cardiovasculaire ziekten*
Terugkeer gewicht
*Ballard, 2013, **Stuebe, 2009
Voeding moeder en
moedermelk
• Verhoogde
voedingsbehoefte
• Moedermelk bevat altijd
voldoende eiwit, vet,
koolhydraten en meeste
mineralen
• Vitamine A, B1, B2, B12, D,
jodium en omega 3 (DHA)
afhankelijk van intake
moeder
• Vet samenstelling
varieert
DHA
• DHA afhankelijk van
intake moeder
• Vitamine D suppletie
Moedermelk heeft een unieke
samenstelling
Vet / LCPUFA
Prebiotica
Energie, Immuniteit, Hersenen
Microbiota, Immuniteit
Vitamines
Lactose
Mineralen
Energie
Eiwit
Groei, Immuniteit
Nucleotiden