Spanning, hoe werkt het in je lijf.

Info over arousel
Spanning, hoe werkt het in je lijf.
29/07/2013 door Nynke Schukking
Wat is Spanning?
Vrijwel iedereen heeft beelden bij het woord spanning, of gedachten over wat spanning
inhoudt.
Eigenlijk klopt dit allemaal. Je bent zelf vaak goed in staat om te verwoorden of verbeelden
wat spanning voor jou is. Spanning kan verwijzen naar een natuurkundige grootheid
(bijvoorbeeld spanning in een stopcontact of spanning van een veer). Je kunt spanning ook
zien als element van een verhaal of een spel. In dit stuk wordt een ander aspect van spanning
belicht, de spanning als gemoedstoestand of gevoel.
Deze gemoedstoestand wordt ook wel arousal genoemd. Arousal is de activatietoestand van
het zenuwstelsel. Het is een maat voor de alertheid. Je alertheid is niet altijd hetzelfde. ’s
Ochtends bijvoorbeeld is hij anders dan ’s middags en ook is je alertheid afhankelijk van de
dingen die je doet. Globaal is er een onderscheid te maken tussen toestanden als: lage arousal
(zoals bij slaperigheid), gemiddelde arousal (de ontspannen waaktoestand) en over-arousal
(bij overmatige stress, inspanning, opwinding of angstigheid).
Wat kun je lichamelijk merken?
Een verhoogde arousal komt tot uiting in allerlei onbewuste functies. Voorbeelden daarvan
zijn het krijgen van klamme en koude handen, het versnellen van de hartslag en de
ademhaling en het verwijden van de pupillen. Ook kunnen reflexen toenemen en zal de
spanning in de spieren stijgen. Bij een lage arousal daarentegen dalen de hartslag, de
ademhaling en de spierspanning. Het lichaam (én de hersenen) komen tot rust.
Bestaat er een optimale arousal?
Veranderingen in arousal kunnen langzaam verlopen (zoals bij de overgang tussen waken en
slapen wanneer de arousal langzaam stijgt) of relatief snel (zoals bij het schrikken van een
hard geluid).
Er wordt aangenomen dat een goede uitvoering van taken gepaard gaat met een optimaal
arousalniveau. Bij bijvoorbeeld sporten of een presentatie geven moet je een bepaalde mate
van spanning hebben om goed te kunnen presteren. Voor een rustige slaap is juist weinig
spanning een voorwaarde (zie onderstaande figuur).
Het is dus niet zo dat alle spanning in het dagelijks leven vermeden moet worden; in
tegendeel: we functioneren juist door een gezonde dosis spanning. Spanning kan nadelige
effecten hebben op de gezondheid wanneer deze zeer hoog (en meestal negatief geladen) is of
wanneer de tijd waarin de spanning voortduurt lang is. In dat laatste geval hoeft er niet eens
een situatie met veel spanning te zijn. Wanneer het lichaam niet volledig tot rust kan komen
herstelt het lichaam niet meer en kunnen klachten ontstaan.
Waardoor wordt de arousal beïnvloed?
De arousaltoestand wordt voornamelijk geregeld in de hersenen. Namelijk in de hersenstam
en het limbisch systeem. Veranderingen in je arousal kunnen de volgende oorzaken hebben:





Spontane wisselingen. Je arousal niveau wisselt spontaan zonder directe invloed van
buitenaf
Stimulatie van buitenaf (geluid, visuele en tastprikkels). Door bijvoorbeeld een harde
knal stijgt de arousal direct fors. Pijn, angst of vervelende gebeurtenissen kunnen
een verhoging van de arousal veroorzaken.
Cognitieve taken en denkprocessen. De hiermee gepaard gaande arousal verhoging
verschaft de hersenen als het ware de nodige energie (in de vorm van toevoer van
glucose, zuurstof en bloed) om de taak goed te kunnen uitvoeren.
Sterke emoties.
Psychofarmaca. Psychofarmaca als benzodiazepine en amfetamine kunnen de
arousaltoestand van de hersenen ingrijpend beïnvloeden.
Wat zijn de effecten van een langdurig verhoogde arousal?










Slechter slapen
Minder goed tot rust kunnen komen
Verhoogde spanning (=> verhoogde belasting bij datgene wat gedaan wordt)
Meer tijd nodig voor herstel na een inspanning
Meer pijnklachten (heviger qua intensiteit en in een groter gebied)
Sneller moe zijn
Minder goed voelen
Jachtige, onrustige gevoelens
Hoofdpijn en spierpijn, maagzweren en hart- en vaatziekten
Nervositeit, overspannenheid, depressie, burn-out en angststoornissen
De invloed op je psyche:
Zoals net is uitgelegd heeft een hoge arousal ook invloed op je gevoelens en gedachten. Hoe
hoger je arousal, des te meer gevoelens van onrust er zijn en hoe meer pijn je hebt. Wanneer
je je onrustig voelt, ga je meer nadenken en piekeren. Door nadenken of piekeren stijgt het
arousal niveau nog verder. Je komt als het ware in een vicieuze cirkel waarbij de arousal
stijgt. Dit wordt geregeld in een deel van je hersenen wat het limbisch systeem wordt
genoemd.
Het limbisch systeem regelt ook de arousal en een deel van de emoties. Dit systeem is een
automatisch en onbewust systeem en is daardoor niet goed bewust aan te sturen.
Vanuit het limbisch systeem bestaan veel en sterke verbindingen met de rest van het lijf en
met het buitenste (cognitieve) deel van de hersenen. Dit betekent dus dat een verhoogde
arousal naast allerlei lichamelijke signalen kan geven en dat er meer negatieve gedachten
zijn.
Nu is het zo dat het aantal verbindingen van het limbisch systeem richting het buitenste deel
van de hersenen (dat cognitieve deel van je hersenen) vele malen sterker zijn dan de
verbindingen van het buitenste deel van de hersenen richting het limbisch systeem. Dat komt
doordat het buitenste deel van de hersenen zich vanaf de geboorte ontwikkelt en volgroeid is
rond het 20ste levensjaar terwijl het limbisch systeem vanaf de geboorte al helemaal klaar is.
Wat betekent dit nou voor je spanningsklachten, piekeren, pijn of vermoeidheid: dat de
arousal wel een grote invloed heeft op het denken, maar dat andersom, het denken maar
weinig invloed kan uitoefenen op de arousal.
Bij een verhoogde arousal zullen rustige gedachten denken (dus denken “ik moet nu stoppen
en rustig worden) of stoppen met piekeren dus niet voldoende helpen. Juist vanuit het lijf is er
een mogelijkheid om een sterkere invloed uit te oefenen op de arousal.
Wat kun je nu zelf doen om verhoogde arousal te verlagen:








Allereerst is het belangrijk om geregeld momenten van rust in te bouwen in je dag.
Momenten waarop je dingen doet die voor jouw ontspannend zijn.
Cafeïne gebruik geeft een verhoging van de arousal. Hierdoor ontstaan dezelfde
verschijnselen als bij chronische stress. (Al vanaf 5 koppen koffie per dag!!)
Door aërobe beweging (dat is een training van je hart en longen, bijvoorbeeld fietsen,
wandelen, joggen) vermindert juist de stressrespons. Ook werkt het
stemmingsverbeterend.
Het niet uiten van negatieve gevoelens en gedachten kost energie, dit lijdt tot een
verhoging van de arousal en zorgt voor een slechtere werking van het
immuunsysteem.
Sociale steun is een buffer tegen de schadelijke gevolgen van stress.
Niet reële gedachten (over bijvoorbeeld de situatie of jezelf) zijn een bron van stress
op zich en kunnen er voor zorgen dat je niet de juiste acties onderneemt om de stress /
arousal te verminderen.
Ontspannings- of ademhalingsoefeningen
Mindfulness, het toelaten wat je denkt en voelt.
Categorieën: Klacht Gerelateerd | Permanente link
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
← Vorig Bericht
Volgend Bericht →
Laatste nieuws





Mindfulness..wat is dat?
Training Mindfulness
Oefening bij piekeren
Aandachtoefening
Spanning, hoe werkt het in je lijf.
Organisaties




BIG register
Trimbos Instituut
VGCT
Hersenstichting
Overige links



Praktijk Tinnemans
Contractvrije Psycholoog
De Vogellanden
Psychische aandoeningen





Angststoornissen
Burnout type
Depressie
ADHD
Somatische klachten
Copyright 2012-2014 Praktijk360. Psychologenpraktijk te Zwolle en Utrecht. Designed by
Roy de Goei
Naar boven