Presentatie geheugen en dementie Zutphen

Het geheugen en dementie
Presentatie gemaakt door M.J. te Hennepe-van Vulpen MSc. ing.
Preventiefunctionaris/psycholoog
GGNet Preventie
Lezing over
Geheugen en Dementie
Programma:
• Hoe zit het geheugen in elkaar?
• Soorten dementie
• Praktische tips
2
Geheugen en vergeten
Normale geheugenklachten
1.
2.
3.
4.
Namen vergeten
Niet op woorden kunnen komen
Spullen kwijtraken
Vergeten wat iemand net tegen je
gezegd heeft
5. Vergeten van plannen of voornemens
Wat is aan de hand bij normale
veroudering van het geheugen?
• Oudere volwassenen letten meer
op geheugenfouten
• Het geheugen gaat langzamer
werken als je ouder wordt.
We zeggen: ‘het geheugen wordt langzamer’.
Hoeveel geheugens heeft u eigenlijk?
• Goede antwoord: 256
• Inclusief geur en emotie
Soorten geheugens
• Autobiografisch geheugen:
Herinneringen aan uw eigen levensloop
– Persoonlijk
– Dimensie: tijd
Soorten geheugens
• Procedureel geheugen
Geheugen voor hoe je iets doet
– Leren door te doen
– Tot op hoge leeftijd!
Soorten geheugens
• Ruimtelijk geheugen
– Leren door te doen
– Dimensie: ruimte - afstand
Soorten geheugens
• Declaratieve geheugen
Geheugen voor feiten
– Actief leren
– Niet persoonlijk
– Geen ruimte en geen tijd
Informatie opslaan en terughalen
1. Zintuigelijk geheugen - goed horen, goed zien
2. Werkgeheugen - hippocampus - leervermogen
3. Langetermijngeheugen
- Herhalen
- Ophaalsteuntjes
10
Ziekte van Alzheimer
• Geheugen - werkgeheugen probleem
én (!)
• Problemen met óf de weg vinden óf de tijd óf hoe
je een voorwerp moet gebruiken
én
• Problemen met ADL (algemeen dagelijkse levensverrichtingen)
• Moeite met volgorde – keuzes - initiatief (plannen
maken)
– Zelfverzorging ( bijv. aankleden, koken)
• Geen moeite met vertellen over vroeger
Ziekte van Alzheimer
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Langzame start
Geheugenklachten voorop (bij ouderen)
Varianten: taal - zien/herkennen - gedrag
Ziekte-inzicht
Sun-downing
Omdraaien dag en nachtritme
Achterdocht
Onmacht/Agressie
Ontremming
Onrust
Vasculaire dementie
•
•
•
•
•
•
Bloedvaatjes
Schade heel verschillend
Niet noodzakelijk geheugenklachten
Ziekte-inzicht vaak aanwezig
Plotselinge start
Vaak al hart- en vaatziekte aanwezig
Fronto-temporale dementie
(ziekte van Pick)
• Hoofdprobleem: gedragsproblemen
• Ontremd
• Ongepast in sociale situatie
• Passief - dwangmatig
• Bijkomend: moeite met hogere functies:
• plannen
• initiatief nemen
• ordenen (raken alles kwijt)
• keuzes maken
14
Lewy-body dementie
• Wisselende helderheid
• (Visuele) Hallucinaties
• Geassocieerd met de ziekte van
Parkinson
Dementie
• Soorten dementie overlappen elkaar
• Gemeenschappelijke kenmerken:
• Overgevoelig voor prikkels
• Afwisselen actief en rust
• Structuur
• Niet overbelasten
• Geen dementerende hetzelfde
16
Dementie - stadia
• Mild: ‘gewoon’ met ‘gekke dingen’
• Matig: ‘gewone’ dingen lukken niet
meer
• Ernstig: geen gesprek meer mogelijk
• Omgekeerde volgorde van het leven ‘kinds’
17
Erfelijkheid
• Ziekte van Alzheimer
• Jong: ja
• Oudere leeftijd: nee - beschermend gen
• Vasculaire Dementie
• Nee
• Maar wel de onderliggende mechanismes:
• Hoge bloeddruk
• Verhoogd cholesterol
• Suikerziekte enz.
• Fronto-temporale dementie
• Ja, er zijn erfelijke vormen
• Lewy body dementie
• Nee
18
Tips deel 1
• Positieve sfeer - vrolijk - humor
• Maar wees niet te druk = prikkels
• Vermijd stress
• Let op wat goed gaat
• Denk aan eigenwaarde
– Niet mopperen: helpt niet
– Wel helpen - ondersteunen
• Voldoende mensen om te helpen
• Let op wat je zelf aankan - wissel af
Tips deel 2
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Neem de tijd
Houd het prikkelarm (weinig drukte)
Laat mensen niet kiezen
Verwacht geen initiatief - wel activeren
Breng structuur aan
Eet en drink lekker en gezond
Beweeg voldoende
Liefst in de buitenlucht (dag- en nachtritme)
Stimuleer sociale contacten
Denk aan leuke dingen van vroeger
Activiteiten
Traditie: oud en vertrouwd
Muziek - Geur
Beperkt in tijd
Structuur: even naar buiten
Beperkt gezelschap
Diner wellicht ‘s middags – vroeg in de avond (of
brunch?)
• Voldoende helpers
• Rust – voorkom overbelasting
•
•
•
•
•
•
Communicatie
• Praat zo dat uw gezicht te zien is (niet achter
iemand)
• Niet corrigeren
• Vriendelijk, respectvol, niet dwingend
• Niet te druk praten
• Kort, één opdracht per keer
• Pas op met uitdrukkingen
• Sluit aan bij persoon: dialect of juist ‘chique’
• Grappen maken gaat vaak wel
22
Helpt geheugentraining?
• Ja, maar alleen heel specifiek: niet alle 256 tegelijk
– ZvA: procedureel geheugen
• Beter: veel bewegen!
• En door het zelfvertrouwen te behouden.
– Zelfrespect
• Niet testen
• Niet corrigeren
• Geheugentraining - puzzels - spelletjes: kan ook geen kwaad!
Hulpmiddelen
• Bord met programma
• Geef steeds hintjes om te oriënteren
• Kijk, het is lente: ziet u de lammetjes?
• We zijn nu in de stal….
• Herhaling
• Respect
• Naambordjes
• Wegwijzers
Laatste tips
• Wees niet perfectionistisch: voldoende is
goed genoeg
• Zoek tijdig hulp
• Blijf (sociale) activiteiten doen waar je
energie van krijgt
• Geniet van alles wat wel gaat
• Geniet van kleine dingen
• En vooral:
VEEL HUMOR
Informatie en hulp
• Alzheimer Nederland
• Mezzo, vereniging voor
mantelzorgers
• Sociale wijkteams, Perspectief
Zutphen
• GGNet
• POM-gesprekken
26
Boekentips
• Zorgwijzer Geheugen € 5,- hersenstichting.nl
• Help me even herinneren + dvd
(tweedehands)
• Had ik het maar geweten
Ruud Dirkse, Caro Petit
• Het alzheimer mysterie
Wiesje van der Flier, Philip Scheltens
27
Dank voor uw aandacht!
28