Prionziekten - Biologie IJsselcollege

Prionziekten
Een prion is een infectieus reagens dat geheel bestaat uit een van vorm veranderd
eiwit.
Het eiwit is resistent tegen protease, hoge temperatuur en vele chemische stoffen.
Zowel scrapie bij schapen als de ziekte van Creutzfeldt Jacob (CJD) bij mensen
wordt veroorzaakt door een mutatie in het prion-gen gelegen op chromosoom 20. Er
is bijvoorbeeld een mutatie waarbij aminozuur 102 van leu naar pro veranderd.
Hierdoor heeft het gemuteerde eiwit vooral b-platen i.p.v. a-helices.
Het normale eiwit dat op het membraan gelegen is wordt na ongeveer 20 uur
geinternaliseerd. Het komt uiteindelijk in een lysosoom terecht waar het wordt
afgebroken tot aminozuren. De aminozuren worden weer hergebruikt bij het maken
van nieuwe eiwitten. Het abnormale eiwit kan niet in de lysosoom worden
afgebroken, waardoor het zich ophoopt. Na verloop van tijd gaat de cel kapot. Er
vindt vooral plaquevorming van aggregaten van abnormaal eiwit in de hersencellen
plaats. Nadat de hersencellen dood zijn gegaan ontstaan grote gaten in het
hersenweefsel. Het sponsvormige uiterlijk wordt sponsvormige encefalopathie
genoemd.
Als de symptomen zichtbaar worden verloopt de ziekte snel en gaat de patient
uiteindelijk dood. De ziekte uit zich in het begin door evenwichtsproblemen,
convulsies (stuipen/toeval) , gevolgd door dementie en persoonlijkheid- en
gedragsveranderingen.
In sommige gevallen worden mens of dier ziek doordat ze besmet vlees hebben
gegeten. De gekke koeienziekte (BSE) wordt veroorzaakt doordat koeien voer
hebben gegeten gemaakt van scrapie schapenkarkassen. Sommige mensen hebben
de variant van CJD doordat ze BSE koevlees hebben gegeten. Mensen met Kuru
hebben mensenhersenen gegeten. In deze gevallen komt het abnormale prioneiwit
als infectieus reagens terecht in de hersenen van koeien of mensen. De abnormale
vorm van het prioneiwit bindt aan de normale vorm op het membraan van de cel,
waardoor de normale vorm abnormaal wordt. Hierdoor hoopt het eiwit zich op en
gaan de cellen dood.
Stanley Prusiner heeft de Nobelprijs gewonnen voor zijn onderzoek naar prionen.