contextueel voorbeeld schaduwen in het oude egypte

CONTEXTUEEL VOORBEELD
SCHADUWEN IN HET OUDE EGYPTE
CONTEXT/TOOL
De geschiedenis van de wetenschap en dan vooral de wetenschappers uit het verleden zijn heel interessant om
van naderbij te bekijken als het gaat over de aard van wetenschap. Lerenden komen op die manier te weten dat
wetenschappers heel creatief te werk gingen, dat waarnemingen aan de oorsprong lagen van hun bevindingen,
dat uiteraard ook de cultuur een rol speelde en zoveel meer. De biografie van een wetenschapper of het verhaal
over een wetenschapper is dus vrij interessant in wetenschapsonderwijs.
In dit voorbeeld gebruiken we het verhaal van de schaduwen en Eratosthenes. Eratosthenes (ca. 276 v. Chr. - ca.
194 v. Chr.) was een wiskundige, astronoom en aardrijkskundige uit Alexandrië. Hij was daarnaast ook
bibliothecaris van de beroemde bibliotheek van Alexandrië.
Het interessante aan dit voorbeeld is dat het verhaal zich afspeelt in het oude Egypte. Bij lerenden die over de
geschiedenis van Egypte en de Nijl leren kan dit verhaal perfect gecombineerd worden met lessen geschiedenis.
Op het internet is een filmpje beschikbaar dat triggerend kan werken en aan kan zetten tot verdere bespreking
en eventueel onderzoek.
www.youtube.com/watch?v=G8cbIWMv0rI
Rond dit verhaal en Eratosthenes is eveneens een project opgebouwd dat eventuele inspiratie kan geven voor
verder onderzoek, nl. http://www.eaae-astronomy.org/eratosthenes/
KERN OPDRACHT
De lerenden gaan na hoe Erastothenes tot zijn bevindingen kwam en ze bespreken dit met elkaar.
Bijkomende opdracht: Ze proberen in het heden een gelijkaardig experiment op te zetten.
De leraar gaat tijdens de dialoog specifiek in op leerdoelen NoS. Uiteraard komen andere meer inhoudelijke
doelen ook aan bod, bijvoorbeeld binnen de domeinen wetenschap en geschiedenis, denk aan het begrip
schaduw, invloed van cultuur op wetenschappelijke kennis, …
Leerlingen van 10 tot 14 jaar
DOELGROEP
INZICHTEN EN
DOELEN NOS
De lerende heeft inzicht in het feit dat wetenschap wordt beïnvloed door de historische, sociale en culturele
elementen; zoals politiek, economie, religie, machtsstructuren en filosofie.
De lerende heeft inzicht in het feit dat wetenschap de absolute waarheid niet kan claimen, waaruit voortvloeit
dat wetenschappelijke kennis kan veranderen.
De lerende heeft inzicht in het feit dat wetenschap is gebaseerd en afgeleid uit observaties van de wereld
rondom ons, van waaruit interpretaties worden gemaakt.
De lerende heeft inzicht in het feit dat wetenschap creatief van aard is en beroep doet op de verbeeldingskracht
van wetenschappers.
De lerende heeft inzicht in het feit dat er niet één manier is om aan wetenschap te doen.
Uitgebreidere informatie over de leerdoelen, vind je onder leerdoelen op de website www.natureofscience.be.
SUGGESTIES
De lerende heeft inzicht in het
feit dat wetenschap wordt
beïnvloed door de historische,
sociale en culturele
elementen; zoals politiek,
economie, religie,
machtsstructuren en filosofie.
De lerenden bekijken het filmpje en na het bekijken gebeurt een bespreking.
Waarbij volgende vragen richtinggevend kunnen zijn.
Wat heeft ervoor gezorgd dat Erastothenes tot het idee kwam dat de
aarde rond was?
Hoe heeft hij het aangepakt om een schatting van de aardomtrek te
maken? Welke meetinstrumenten heeft hij gebruikt?
Hoe groot is het verschil met de gegevens die we nu hebben? Hoe
wordt nu het aardoppervlak gemeten?
De lerende heeft inzicht in het
feit dat wetenschap de
absolute waarheid niet kan
claimen, waaruit voortvloeit
dat wetenschappelijke kennis
kan veranderen.
De lerende heeft inzicht in het
feit dat wetenschap is
gebaseerd en afgeleid uit
observaties van de wereld
rondom ons, van waaruit
interpretaties worden
gemaakt.
De lerende heeft inzicht in het
feit dat wetenschap creatief
van aard is en beroep doet op
de verbeeldingskracht van
wetenschappers.
-
Wanneer en waar leefde Eratosthenes? Werd door iedereen aanvaard
dat de aarde rond was? Ook later? Denk aan de Middeleeuwen? Met
andere woorden werd zijn opgedane kennis overgenomen?
Kan je gelijkaardige experimenten opzetten? Wat zou je zelf willen
onderzoeken op basis van gelijkaardige methodes? Denk bijvoorbeeld
aan het volgende – kan gelijk welke hoogte gebruikt worden om het
onderzoek ivm de schaduwen uit te voeren?
Wat is eigenlijk schaduw?
…
Op basis van vragen kan de leraar komen tot verschillende aspecten van Nature
of Science en dus de verschillende leerdoelen behandelen. De leraar kan ervoor
opteren om de leerlingen na het gesprek een reflectie te laten maken en zelf te
laten zoeken naar de verschillende aspecten van Nature of Science die aan bod
gekomen zijn. De leerlingen kunnen eerst individueel werken en dan in groep
hun bevindingen bespreken.
De doelen (aspecten) die in deze fiche vermeld worden kunnen zeker uit de
bespreking gehaald worden.
De lerende heeft inzicht in het
feit dat er niet één manier is
om aan wetenschap te doen.
REFLECTIE
1.
2.
3.
De leerdoelen NoS komen expliciet aan bod tijdens de activiteiten, dit betekent dat de leraren de aspecten
benoemen of laten benoemen, en/of over laten discussiëren.
Voorbeelden uit de geschiedenis zijn ideaal. Indien mogelijk (op vlak van meetapparatuur) kan je het
onderzoek proberen uitvoeren met de leerlingen, anderzijds is het vooral ook interessant om enkel te
bediscussiëren hoe de wetenschapper zelf zijn/haar creativiteit, onderzoekende en kritische geest heeft
gebruikt om tot een idee, aanpak en bevindingen te komen. Het is eveneens boeiend om in latere
geschiedenis na te gaan of de kennis werd overgenomen door anderen of niet, en waarom.
Let op: het is niet altijd zinvol om experimenten van grote wetenschappers opnieuw uit te voeren. De
experimenten of berekeningen zijn te abstract en complex, meetinstrumenten zijn niet voorradig, … De
zoektocht van de wetenschappers zelf is belangrijk en wordt vaak vergeten in ons onderwijs. De grootste
wetenschappers maakten immers fouten, zaten met de handen in het haar, verloren tijd, …