gevaarlijke stoffen etikettering (*** 2002)

Gevaarlijke
producten
gevaarlijke producten
producten die letsel, schade of hinder kunnen
teweegbrengen aan personen, materialen,
installaties, gebouwen en milieu
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Gevaarlijke producten
komen voor in de meest diverse vormen
• vaste producten (poeder, korrels)
• vloeistoffen of oplossingen van vaste stoffen in
•
een oplosmiddel
gassen of dampen, samengeperste, vloeibaar
gemaakte of in oplossing gehouden gassen
onder druk
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
De risico’s van een product
zijn afhankelijk van
• aard
• aggregatietoestand en, voor vaste stoffen, de
•
•
•
•
verdelingstoestand
fysisch-chemische eigenschappen
concentratie
gebruiksomstandigheden
toepassingen
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Opnamewegen
neus
mond
* ademhaling
* spijsvertering
* huid
luchtpijp
slokdarm
longen
longblaasjes
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Gevaarscategorieën
een stof is gevaarlijk als ze behoort tot één (of meerdere)
van de 15 gevaarscategorieën, verdeeld in 3 groepen
FYSICOCHEMISCHE
GEVAREN





explosief
ontvlambaar
licht
ontvlambaar
zeer licht
ontvlambaar
oxiderend
GEZONDHEIDSGEVAREN









GEVAREN VOOR
HET MILIEU
 milieugevaarlijk
schadelijk
giftig
zeer giftig
corrosief
irriterend
kankerverwekkend
reprotoxisch
mutageen
sensibiliserend
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
ontplofbaar
E
explosief
(of ontplofbaar)
Ontplofbare producten zijn
stoffen die omwille van hun
aard tot ontploffing komen
(zeer vlugge verbranding) of in
bepaalde mengsels, bij
bepaalde temperaturen en
concentraties, bij schokken of
wrijving (statische elektriciteit)
explosief kunnen reageren
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
ontvlambaar
Het vlampunt is de minimum
temperatuur van de desbetreffende
stof waarbij er voldoende damp
wordt afgegeven om gemengd met
de omgevingslucht een brandbaar
mengsel te vormen.
Stoffen en preparaten
die in vloeibare
toestand een
vlampunt hebben
tussen 21°C en 55°C.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
licht ontvlambaar
Stoffen en preparaten
die in vloeibare toestand
een vlampunt hebben
tussen 0 en 21°C
F
licht ontvlambaar
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
zeer licht ontvlambaar
F+
zeer licht ontvlambaar
Stoffen en preparaten die
in vloeibare toestand een
vlampunt hebben < 0°C
en een kookpunt kleiner
of gelijk aan 35 °C.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
oxiderend
O
oxiderend
(of brandbevorderend)
Stoffen en preparaten die
verbranding (oxidatie)
van een brandbare stof
kunnen onderhouden
door (of via) aanbrengen
van zuurstof.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
schadelijk
Xn
schadelijk
Een stof is schadelijk
wanneer deze in een vrij
hoge dosis opgenomen door
inademing, oraal of langs de
huid, effecten voor de
gezondheid inhoudt.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
schadelijk
•
•
•
LD50 bij opname langs de mond bij de rat, tussen
200 ppm en 2000 ppm
LD50 bij opname langs de huid bij de rat of het
konijn, tussen 400 ppm en 2000 ppm LD50 :is de dosis
waarbij 50% van de
LC50 bij inademing bij de rat,
blootgestelde dieren
sterft.
- tussen 2 mg en 20 mg per liter lucht
gedurende 4 uur voor gassen of dampen
LC50 :is de
- tussen 1 mg en 5 mg per liter lucht
concentratie in de
gedurende 4 uur voor aërosols of stofdeeltjes lucht waarbij 50%
Cursus Gevaarlijke producten
van de blootgestelde
01/08/2002
dieren sterft.
giftig
T
giftig
(of toxisch)
Stoffen en preparaten die,
door inademing of door
opname langs de mond of de
huid van een beperkte dosis,
ernstige acute of chronische
gezondheidseffecten en zelfs
de dood kunnen veroorzaken.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
giftig
•
•
•
LD50 bij opname langs de mond bij de rat,
tussen 25 ppm en 200 ppm
LD50 bij opname langs de huid bij de rat of
het konijn, tussen 50 ppm en 400 ppm
LC50 bij inademing bij de rat,
- tussen 0,5 mg en 2 mg per liter lucht gedurende
4 uur voor gas of damp
- tussen 0,25 mg en 1 mg per liter lucht
gedurende 4 uur voor aërosols of stofdeeltjes
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
zeer giftig
T+
zeer giftig
(of zeer toxisch)
Stoffen en preparaten die,
door inademing of door
opname langs de mond of de
huid van een zeer beperkte
dosis buitengewone ernstige
acute of chronische gezondheidseffecten en zelfs de
dood kunnen veroorzaken.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
zeer giftig
•
•
•
LD50 bij opname langs de mond bij de rat < 25
ppm
LD50 bij opname langs de huid bij de rat of het
konijn < 50 ppm
LC50 bij inademing bij de rat
< 0,5 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor gas
of damp
< 0,25 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor
aërosols of stofdeeltjes
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
corrosief
C
corrosief
(of bijtend)
Stoffen en preparaten die
bij aanraking met levende
weefsels en andere stoffen
een vernietigende werking
(brandwonden) erop
kunnen uitoefenen.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
irriterend
Xi
irriterend
Een irriterende stof of preparaat
is een “minder” corrosieve stof
of preparaat die door
onmiddellijk, verlengd, of
herhaald contact met de huid of
slijmvliezen (ogen,
ademhalingswegen) tot
ontsteking of letsel kan
leiden.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
kankerverwekkend
(R45 of R49, R40)
T
giftig
(of toxisch)
Of
Xn
schadelijk
Kankerverwekkende
producten zijn stoffen en
preparaten die door opname
langs de mond, de
ademhalingswegen (R49) of
de huid, kanker kunnen
veroorzaken of de
frequentie van kanker
kunnen doen toenemen.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
reprotoxisch
(R60, R61, R62, R63)
T
giftig
(of toxisch)
Of
Xn
Schadelijk
Stoffen en preparaten die
leiden tot structurele of
functionele afwijkingen of
anomalieën van de
vruchtbaarheid of van de
prenatale ontwikkeling, die
aanwezig zijn maar niet
noodzakelijker wijze aan het
licht komen bij de geboorte.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
mutageen
(R46, R40)
T
giftig
(of toxisch)
of
Xn
schadelijk
Stoffen en preparaten die
een blijvende en
overdraagbare verandering
op het niveau van het
genetisch materiaal kunnen
veroorzaken
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
sensibiliserend
(R42, R43)
T
giftig
(of toxisch)
of
Xn
schadelijk
Stoffen en preparaten die door
inademing of door opname via
de huid een reactie van het
immuniteitsysteem verwekken
(overgevoeligheidsreacties)
zodat bij latere blootstelling
aan de stof kenmerkende
schadelijke effecten optreden
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
milieugevaarlijk
N
milieugevaarlijk
(of ecotoxisch)
Stoffen en preparaten
waarvan het gebruik
onmiddellijk of na verloop
van tijd gevaar voor het
milieu oplevert of kan
opleveren
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Gevaarsymbolen
Etiket
naam van het product
(zuiver product of preparaat)
ACETON
F
Licht ontvlambaar. Irriterend voor de ogen.
Herhaalde blootstelling kan een droge of
een gebarsten huid veroorzaken Dampen
kunnen slaperigheid en duizeligheid
veroorzaken.
Gevaarszinnen
of R-zinnen
Xi
Buiten bereik van kinderen bewaren. Op een goed geventileerde plaats bewaren.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen – Niet roken. Dampen niet inademen.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig
medisch advies inwinnen. Maatregelen treffen tegen ontladingen van statische elektriciteit.
Merck Brusselsesteenweg 288
3090 OVERIJSE België
Veiligheidsaanbevelingen of S-zinnen
Naam en adres
van de fabrikant
of verdeler
Begrippen en definities
Vlampunt (flashpoint)
Het vlampunt (flashpoint) is de
minimumtemperatuur van de desbetreffende
stof waarbij er voldoende damp wordt
afgegeven om gemengd met de
omgevingslucht een brandbaar mengsel te
vormen.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Begrippen en definities
Zelfontbrandingstemperatuur
De minimumtemperatuur waarbij de stof
vanzelf ontsteekt, zonder enig contact met
vlam, vonk, .... Uiteraard kan deze
temperatuur aanzienlijk verlagen wanneer er
zuurstof in verhoogde concentratie aanwezig
is (oxiderende stof).
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Begrippen en definities
Relatieve dichtheid van een vloeistof
Dit is de dichtheid t.o.v. water, waarbij de
dichtheid van water = 1. M.a.w. wanneer de
relatieve dichtheid van een product <1, drijft
dit product op het water. Is deze waarde >1
zinkt het product.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Begrippen en definities
Relatieve dichtheid bij 20 °C van verzadigd
damp/luchtmengsel
Dit getal geeft de dichtheid weer van de
damp ten opzichte van de lucht waarbij de
dichtheid van de lucht = 1. Het gaat over de
damp die boven een vloeistof ontstaat onder
normale omgevingstemperatuur en druk.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
Explosiegrenzen (volume% in lucht)
te arm
mengsel
niet brandbaar/
ontplofbaar
X
ontploffings
gebied
te rijk
mengsel
niet brandbaar/
ontplofbaar
Gevaar bij
ventileren van
de ruimte
Y
100 % gas
0% lucht
0 % gas
100 % lucht
X = onderste explosiegrens
Y = bovenste explosiegrens
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
grenswaarde
De grenswaarde voor beroepsmatige
blootstelling is de maximale concentratie van
een chemisch agens, als tijdgewogen
gemiddelde over een referentieperiode,
waarboven geen enkele werknemer mag
worden blootgesteld.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
R- en S-zinnen
De R- en S-zinnen zijn gestandaardiseerde
zinnen op het etiket van een gevaarlijk
product die een korte omschrijving geven van
de gevaren (R) (risico’s, ‘risks’) en de
veiligheidsaanbevelingen (S) (‘safety’).
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
MSDS
1. chemische product-en
bedrijfsinformatie
2. samenstelling/informatie over
bestanddelen
3. gevaren
4. EHBO-maatregelen
5. brandbestrijding
6. lekmaatregelen
7. behandeling en opslag
8. blootstelling/persoonlijke
bescherming
9. fysische en chemische
eigenschappen
10. stabiliteit en reactiviteit
11. toxicologische informatie
12. ecologische informatie
13. verwijdering
14. transport informatie
15. reglementaire informatie
16. andere informatie
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
preventie- en
beschermingsmaatregelen
• collectieve en technische maatregelen
• persoonlijke beschermingsmiddelen
• persoonlijke hygiëne
• EHBO
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
collectieve en technische
maatregelen
• uitschakelen van het risico (bv. vervanging)
• gesloten circuit of inkapselen
• afzuiging en ventilatie
• opslag (beperking, veiligheidskannen, kasten)
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
PBM’s
• handschoenen
• bril, gelaatscherm
• ademhalingsbescherming
• beschermkledij
keuze, pbm’s aangepast aan risico’s,
omstandigheden, gebruikers
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
persoonlijke hygiëne
• wassen van handen
• strikte scheiding werkkledij en stadskledij
• niet eten of roken op de werkplaats
• zich ontdoen van besmeurde kledij voor het
betreden van de refter
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
EHBO
•
•
•
•
•
•
•
arts of nijverheidshelper verwittigen; antigifcentrum (070/245.245)
zorg dat u zelf niet met de stof in aanraking komt
maak de luchtwegen van het slachtoffer vrij
bij brandwonden: koelen met zachte waterstraal, min. 15 min.
bij inslikken: mond spoelen, kleine slokjes water geven,
voorkomen dat het slachtoffer gaat braken
op huid of in de ogen: besmeurde kledij uittrekken, afspoelen met
veel water, min. 15 min., oogarts raadplegen
bij inademing: ramen en deuren openen voor frisse lucht, zonodig
het slachtoffer naar buiten brengen en/of kunstmatg beademen
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
algemene richtlijnen
•
•
•
•
•
•
•
•
gebruik nooit een product uit een niet geëtiketteerd recipiënt;
lees steeds aandachtig de aanduidingen op de verpakking
meng nooit 2 of meerdere producten;
giet nooit gevaarlijke stoffen over in recipiënten bestemd
voor levensmiddelen;
kleef op elk recipiënt een etiket (ook na het overgieten);
gebruik geschikte collectieve- en persoonlijke
beschermingsmiddelen;
bij in gebruikname van een nieuw product, vergewis je van
de veiligheidsmaatregelen;
lees aandachtig de veiligheidsinstructies en pas ze toe.
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
TEST
Gevaarssymbolen
Cursus Gevaarlijke producten
01/08/2002
F
F+
Licht ontvlambaar
Zeer licht ontvlambaar
T
T+
Giftig
Zeer giftig
C
Corrosief
O
Oxiderend
E
Explosief
Xn
Xi
Schadelijk
Irriterend
N
Milieugevaarlijk