Projectplan wandkleed Vrouwencentrum Delfshaven

Projectplan
Delftse Kleden
Inleiding:
‘In 1999 ontstond het idee om iets te doen met het gegeven van de Turkse en Marokkaanse
vrouwen die bij mij in de buurt, op bankjes op het plein, op de stoep voor hun huis aan het haken
waren, elke dag, met veel geduld en toewijding, met elkaar. Deze stille cultuur, wat af is, is nooit
buitenshuis te zien, intrigeerde mij.
Zo ontstond een project, waarbij ik wilde proberen deze vrouwen ertoe te brengen hun kunde aan
de buitenwereld te laten zien, aan elkaar door een wandkleed te maken met elkaar, met mij, ieder
met haar eigen inbreng, zij met hun borduur en handwerk, ik als buitenstaander, als kunstenaar
die het geheel registreerde en de weg naar buiten toe vorm gaf. Zo ontstond project Bruidsschat,
een onderzoek naar communicatie tussen de verschillende culturen (in het bijzonder de
vrouwenculturen) die Rotterdam rijk is. Als uitgangspunt is gekozen voor 'beeldtaal' van
borduren.’
Tonny van Sommeren
Product van dit onderzoeksproces was een wandkleed ofwel een Bruidsschat die aangeboden werd
aan de stad Rotterdam: een cultuur/historisch product.
Idee
Vanuit het vrouwenproject Bruidsschat, waarbij de communicatie tussen vrouwen vooropstond,
heeft Stichting Kunst en Welzijn in samenwerking met het Kunstgebouw het idee om gezamenlijk
met vrouwen van verschillende nationaliteiten een wandkleed te maken geadopteerd.
Daar waar bij Bruidsschat de symboliek voorop stond, is het in Delft te doen om de
laagdrempelige samenwerkingsvorm, die zo goed bleek te werken in Rotterdam.
De Delftse kleden
Doelstelling
 Contact leggen met bewoners van de wijken, en die band verstevigen. Doordat er zowel
allochtone als Nederlandse vrouwen (voor wie de drempel om elkaar te ontmoeten vrij hoog
ligt) samenwerken, bevordert het de integratie, maken Nederlandse en buitenlandse
buurvrouwen contact.
 Doen/praten als voorbeeldactiviteit voor andere geïnteresseerden binnen het soc.cult. werk
uitwerken. Spelenderwijs leer je Nederlands, en maak je kennis met een andere cultuur.
 Uitwisselen en versteviging van contacten tussen buurthuizen, instituten en instanties in
diverse wijken van de stad Delft.
Het doel van het project is om met 80 tot 100 vrouwen die in Delft, in de wijken Voorhof en
Buitenhof wonen, werken en leven, van allerlei achtergronden, nationaliteiten, leeftijden en
culturen, samen om de tafel te gaan zitten en een wandkleed te maken.
1
Vanzelfsprekend zal het kleed een weerslag geven van de kracht van de intentie om samen te
werken, maar bovenal het plezier uitstralen van de manier waarop het tot stand gekomen is,
kleurrijk en divers zijn in haar samenstelling.
Het is een intercultureel communicatieproject dat het handwerken gebruikt als middel om samen te
komen. Daar waar taal een barrière vormt, is juist de herkenning en waardering van elkaars kunde
een aanknopingspunt om contact te maken. Juist de universele taal van het handwerk, het
samenwerken en de herkenning binnen de verschillende culturen leidt ertoe dat dit project uitstijgt
boven het maken van dit kunstwerk alleen.
Bovendien hebben de voorgaande projecten vrouwen ervan bewust gemaakt dat wat zij aan kunde
in huis hebben, iets is waar zij trots op kunnen zijn, iets waar zij mee naar buiten kunnen treden.
Vooral de kracht en het trotse gevoel van het samenwerken, de eigenheid van de inbreng van
vrouwen van verschillende etnische achtergrond willen wij in dit project benadrukken.
Immers deze kunde, de handwerktraditie van vrouwen, is sterk in de verschillende culturen
geworteld, maar zal met het 'verhaasten' van de komende generaties langzaam op de achtergrond
komen te staan. Toch willen wij onze dochters kennis laten nemen van deze tradities, het is ook
hun culturele erfgoed. Voor Nederlandse vrouwen geldt in dit geval hetzelfde als voor allochtone
vrouwen.
Juist de laagdrempelige opzet van zo'n samenwerkingsgroep wordt door de vrouwen als zeer
positief ervaren. Het is toegankelijker dan een praatgroep, al doende komen de vrouwen vanzelf tot
gesprekken over wat hen bezighoudt.
De kracht van dit project zit in het grensoverschrijdende, het is een leerproces voor elke
deelneemster, de reden om aan dit project mee te doen is voor elke vrouw verschillend.
De deelneemster aan zo'n groep hebben de kans letterlijk naast hun buurvrouw in de wijk te zitten,
haar beter te leren kennen door gezamenlijk aan de slag te gaan.
Doelgroep
Dit is een vrouwenproject dat zich vooral in de wijken Voorhof en Buitenhof zal afspelen, maar
ook vrouwen uit andere wijken zijn welkom. Vrouwen uit alle gelederen van de samenleving
ongeacht leeftijd, opleiding of afkomst worden gevraagd mee te werken aan een groot wandkleed.
De taal van de handen voert hier de boventoon.
Werkwijze
1. werving
In een voortraject wordt een onderzoek gedaan binnen de wijken, om te kijken waar de vrouwen
geregeld komen.
Om de vrouwen in de wijken te benaderen wordt een beroep gedaan op verschillende instanties
zoals sociaal-culturele instellingen, basiseducatie en zelforganisaties binnen de twee wijken,
gezondheidscentra, huisartsen, supermarkten etc.
Bij de werving wordt gebruik gemaakt van de presentatiemap, boekjes met achtergrondinformatie
en videoregistratie van project Bruidsschat. Tevens zullen er wervingsfolders komen, evt. in 5 talen
(Turks, Arabisch, Portugees, Engels en Nederlands).
Een groot gedeelte van de werving zal toch door een persoonlijk kontact plaatsvinden. Dit is een
zeer intensieve methode, maar wel een methode die werkt, één goed gesprek met elkaar levert meer
op dan honderden folders op een balie.
2
2. Het ontwerp van de kleden.
Het ontwerpproces van de kleden wordt aangestuurd door initiatiefneemster/organisator en
beeldend kunstenaar Tonny van Sommeren.
In samenwerking met 3 á 4 vrouwen, die vanuit de wijk benaderd worden, wordt bekeken wat het
hoofdmotief van het borduurwerk is, het centrum van elk kleed zal namelijk in nauwe
samenwerking met alle vrouwen die eraan deelnemen bepaald worden, omringd door een
'Delftsblauwe rand', een verzameling van individuele beeldmerken, door de vrouwen ingebracht.
Het samenkomen van al deze motieven benadrukt de eigenheid van elk individu, maar
tegelijkertijd gaan al deze kleine details op in een groter geheel, dat meer is dan de som der
individuele stukken. Het ontwerp wordt als kapstok gebruikt, de vrouwen vullen elk een eigen
gedeelte in. Denk hierbij aan motieven, symbolen vanuit diverse culturen aangedragen, die in het
ontwerp verweven kunnen worden, materialen waar de vrouwen graag mee werken, van huis uit.
Artistieke concept van het project
Het is een intercultureel project waarbij door 100 vrouwen bij elkaar te brengen, en met hen een
gezamenlijk wandkleed te maken, een beeld geschapen wordt van de verbondenheid tussen deze
vrouwen, ingezet door deelname aan dit project.
Dit beeld wordt uiteindelijk gevisualiseerd in het wandkleed, het proces echter om tot dit kleed te
komen, is van evenveel belang, (niet alleen sociaal-cultureel, ook beeldend gezien), als het
uiteindelijke resultaat.
Het gaat hier om een persoonlijk verhaal, je naam te verweven met die van de andere vrouwen,
letterlijk, met naald en draad.
Het streven naar een artistiek bevredigend resultaat, maar tegelijkertijd een maximale expressie
voor de individuele deelnemers maakt het spannend, tot het eind toe.
Dit project is een onderzoek naar de manier waarop vrouwen met elkaar om zouden kunnen gaan
als ze een aanleiding hebben om met elkaar iets te ondernemen.
Het uiteindelijke resultaat, het kleed zelf, kan niet los van het hele proces van het ontstaan worden
beoordeeld. Het resultaat van De Delftse Kleden is niet slechts een kleed, maar ook alles wat
erachter schuilgaat, de verhalen die er achter zitten, de ontmoetingen tussen vrouwen, de
tegenslagen, de vondsten.
Het kleed is slechts aanleiding, maar tegelijkertijd ook beloning. Het gaat om de tegendraadsheid,
de hoop die het schenkt.
Delftse Kleden heeft een procesgerichte kunstbenadering, men dient het project te beoordelen op
de hoeveelheid contacten, de vreugde die de vrouwen eraan beleefd hebben, eventuele kiemen voor
andere projecten die eruit kunnen ontstaan, de inspiratie die het oplevert (voor derden).
Als kader van het project Delftse Kleden is gekozen voor het Delftsblauwe tegelmotief, daar waar
Delft bekend door is geworden, over de hele wereld.
Zoals het Delftsblauwe aardewerk de hele wereld overgaat, zo zijn in het hedendaagse Delft veel
verschillende culturen met de Nederlandse samengestroomd.
Een multiculturele samenleving in ontwikkeling, zoals in Nederland, is constant op zoek naar de
juiste weg. Beeldvorming heeft direct te maken met normen en waarden, met vooroordelen en
plaatjes die de beeldvorming bevestigen of juist ondersteboven gooien. Deze plaatjes, deze
beeldtaal, wordt in dit project gekoppeld aan het Delftsblauwe tegelmotief, door een vrije
interpretatie te geven.
3. Het vervaardigen van kleed.
3
Op 4 a 5 locaties wordt in het najaar van 2002 gestart met de bijeenkomsten van een groep
vrouwen, die gezamenlijk een wandkleed zullen maken. Per groep zal het verschillen hoe het
ontwerp er uiteindelijk uit zal zien.
De vrouwen zullen ieder individueel een stukje van het kleed invullen, met als basisontwerp een
kader van Delftsblauwe tegelmotieven, echter vrij geïnterpreteerd.
Elke groep zal bestaan uit minimaal 15 vrouwen. De vrouwen zullen bij dit project begeleid
worden door een vakkracht/groepsbegeleidster, terwijl Tonny van Sommeren
(ontwerper/projectleider) regelmatig, zeker in het begin, aanwezig zal zijn, en een nauw contact
onderhoudt met de groepsbegeleidster.
Gedurende 10 weken wordt er één ochtend per week gewerkt aan het kleed, daarna zijn er 6
ochtenden gepland voor het in elkaar zetten (gezamenlijk) en de afwerking.
Tijdens een maandelijks overleg hebben de groepsbegeleidsters contact met de begeleidsters van
de andere groepen zodat er dwarsverbindingen ontstaan tussen de verschillende groepen.
Zo zal er aan de hand van de praktijkervaringen een inzicht gegeven worden van hoe deze groepen
opgezet zijn, hoe ze tot stand gekomen zijn, hoe ze zich ontwikkelen, zodat er vanuit de praktijk
een werkplan gemaakt kan worden voor het opzetten van dergelijke bijeenkomsten in de toekomst.
Het ligt in de bedoeling een uitwisseling van ervaringen op te zetten tussen deze groepen.
Dit zal het groepsproces verstevigen door een gezonde vorm van competitie en het besef dat het
niet alleen een groepsgebeuren is maar dat de hele wijk erbij betrokken is.
De locatie wordt in overleg bepaald. Tijdens de bijeenkomsten is er ruimte voor gasten, lezingen,
voorlichting of gesprekken over onderwerpen die deze vrouwen bezig houden.
4. Registratie
Omdat het proces van het maken van het kleed een belangrijk onderdeel is van het project, wordt
het ontstaan van het kleed vastgelegd in een logboek. Alle bijeenkomsten samen geven een beeld
van hoe er gewerkt is, hoe de gesprekken verliepen, welke vondsten er gedaan werden, welke
problemen men tegenkwam. Ook zullen er tussentijdse fotomontages gemaakt worden van de
lapjes, zodat voor de deelneemsters het totaalbeeld gevisualiseerd wordt.
Een begeleidend boekje met fotomateriaal wordt hieruit gedistilleerd.
Bij de presentatie aan de stad Delft wordt een tentoonstelling ingericht, waarbij zowel het kleed als
het beeldmateriaal van het proces te bezichtigen is.
5. Internetsite
De ervaring heeft geleerd dat het concept, de filosofie, en de werkwijze van het project veel
belangstelling heeft bij kunstenaars, buurt- en vrouwenwerk, maatschappelijk werk en
handwerkbladen en clubjes. Ieder vanuit hun eigen gezichtspunt. Sociaal geëngageerde kunstenaars
spreekt de grootschalige betrokkenheid van een buurt/wijk aan, sociaal-maatschappelijke
instellingen zien het project als een methode om in contact te komen met hun ‘doelgroep’ en de
handwerk- en borduurorganisaties zijn geïnteresseerd in technieken en het resultaat van het project.
Regelmatig bereiken ons berichten over soortgelijke initiatieven en wordt om informatie gevraagd.
Om het project toegankelijke te maken voor een breed publiek, zowel wat betreft achtergrond als
geografisch, zal een internetsite worden geopend. Deze website moet bij de eerste bijeenkomsten
van start gaan. Hierop zal naast alle informatie over achtergrond, doelstelling en werkwijze ook de
voortgang van de groepen te volgen zijn door middel van verslagen, foto’s en stukjes van de
deelnemende vrouwen. Bovendien kan op eenvoudige wijze een link gemaakt worden via en naar
verschillende andere sites. (Stichting Beeldende Amateurkunst, Textielmuseum, diverse
academies, handwerkbladen, kunst en cultuursites van gemeentes, individuele kunstenaars etc.).
4
Na afloop van het project zal van de website een cd-rom worden gemaakt die samen met het
begeleidend boekje met fotomateriaal en de kleden een tastbaar verslag vormen van de
totstandkoming, maar ook alles wat erachter schuilgaat, de verhalen, de ontmoetingen tussen
vrouwen, de tegenslagen, de vondsten en het resultaat.
6. Presentatie van het kleed.
Waar de kleden zullen komen te hangen, is nog niet duidelijk. Of ze een centraal gelegen,
prominente plek moeten innemen, of over de locaties waar ze gemaakt zijn moeten uitwaaieren, is
nog niet duidelijk.
De mogelijkheden voor een tournee van de kleden, het logboek en een kleine expositie worden nog
nader bekeken.
samenvatting
Vanaf oktober 2002 gaat in de wijken Buitenhof en Voorhof het project‘Delftse
Kleden’ van start. Op diverse locaties in de wijken worden groepen gevormd van
ongeveer vijftien vrouwen van verschillende nationaliteiten, achtergronden en
leeftijden. Elke groep maakt een kleed waarbij elke vrouw ieder een stukje van
het kleed invult. In het voorjaar 2003 worden de kleden samengevoegd tot een
groot, veelkleurig kunstwerk, met veel liefde en vakmanschap gemaakt en wordt
het project afgesloten met een feestelijke presentatie.
De taal van de handen voert hier de boventoon. Onder begeleiding van
kunstenares Tonny van Sommeren wordt aan dit kleed gewerkt en in een vroege
fase wordt samenwerking gezocht met vrouwen uit de wijk zodat er een ontwerp
kan worden gemaakt voor het wandkleed. Het project Delftse Kleden wil d.m.v.
een serie wandkleden een gemeenschappelijke beeldtaal tonen, gemaakt door de
verschillende (vrouwen)culturen die Delft bezit. Het project wordt vanuit de
beeldende kunst aangestuurd en begeleid.
Meer nog dan het gezamenlijk borduren is de communicatie tussen de vrouwen uit
verschillende culturen van belang. Het werken aan dit kleed en het presenteren
ervan staat symbool voor een bereidheid samen verder te gaan, immers al deze
mensen willen in Delft een nieuwe toekomst opbouwen. De bijeenkomsten zullen
een levendig gebeuren zijn waar veel wordt gekletst, gelachen en lief en leed
wordt gedeeld.De kleden vormen een samensmelting van de vele culturen. Iedere
cultuur levert een ‘lapje’ aan dit wandkleed en is zo vertegenwoordigd in dit
project. Juist de universele taal van het handwerk, het samenwerken en de
herkenning binnen de verschillende culturen leidt tot iets wat uitstijgt boven
het maken van dit kunstwerk alleen. Het resultaat van Delftse Kleden zijn niet
slechts de wandkleden, maar ook alles wat erachter schuilgaat, de verhalen, de
ontmoetingen tussen vrouwen, de tegenslagen, de vondsten.
Het comité van aanbeveling bestaat uit de volgende vrouwen:
 Paula Kouwenhoven, Art Director, World Art Delft
 Mevrouw A. Van Oorschot, vrouw burgemeester Delft
 Wil Steffen, fractievoorzitter VVD, gemeente Delft,
 Fenny de Graaf, directeur Wijk en Stadszaken Gemeente Delft,
 Maria Scali, directeur Vrouwen Opvang Zuid-Holland,
5