De organisationele ijsberg: zichtbare en onzichtbare organisatie

© NEVI
pag.: 1 van 1
code: ORG-VERAM-kre-006-bl versie 1.1
De organisationele ijsberg: zichtbare en onzichtbare organisatie
Zouden we een organisatie vergelijken met een ijsberg, dan bevindt een klein deel van de
organisatie zich boven water en een groot deel zich onder water. Bij deze ijsberg zien we
dat er een verschil is tussen de formele, zichtbare organisatie en de informele, onzichtbare
organisatie. De formele organisatie bestaat voornamelijk uit begrippen die in de traditionele
managementliteratuur worden gebruikt. De informele organisatie bestaat vooral uit de
sociaalpsychologische kanten van (inter)persoonlijk en groepsgedrag. Hier vindt als het
ware op individueel en/of groepsniveau de vertaling plaats van datgene wat in het formele
deel wordt voorgeschreven.
afbeelding: de organisationele ijsberg
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
structuur
taakomschrijvingen
procedures
doelstellingen
fysieke organisatie
bevoegdheden
machtspatronen
werkelijkheidsconstructies
interactienetwerken
wederzijdse gevoelens
tussen collega’s
• relatie tussen baas en
medewerkers
• status
• roddels
de zichtbare
organisatie
de onzichtbare
(schaduw-)
organisatie
De informele organisatie kan worden gezien als die processen en gedragingen die niet
formeel zijn gepland of voorzien, maar die spontaan naar boven komen vanuit de
werkelijkheids- en organisatiebeelden en behoeften van mensen. Mensen brengen hun
hoofd en hart mee, niet alleen hun handen. Daardoor is er altijd sprake van een informele
organisatie, naast de formele organisatie.
Het aantal informele activiteiten lijkt toe te nemen als de formele organisatie niet adequaat
functioneert en niet aan bepaalde behoeften kan of wil voldoen. Dan ontstaat er een
‘schaduwwereld’ die veranderingen initieert of juist frustreert; allemaal gevoelens,
belangen, coalities en dat soort moeilijk te sturen zaken. Dit geeft het vermoeden van een
grote ijsberg onder het oppervlak. De informele organisatie kan de formele organisatie ook
versterken. Moeilijke beslissingen kunnen in de wandelgangen al ‘voorgekookt’ zijn.