Micro-organismen Medische Microbiologie Arts

Microben
Evolutie en epidemiologie
Vriend of vijand?
Ziekte en behandeling
Antibiotica en resistentie
Ziekenhuisinfecties
Ziekenhuisbacteriën en infectiepreventie
Samenvatting en conclusies
Twee belangrijke soorten microben
Bacteriën
Virussen
Schimmels / gisten
Parasieten
E. coli en stafylokok (MRSA)
Griepvirus en Ebolavirus
Twee belangrijke soorten microben
Bacteriën
Virussen
Klein, delen zelfstandig
Heel klein, gebruiken andere cel
Bacteriën en mensen
Mensen zijn een uitstekende gastheer
Het microbioom
weegt 1,5 kilo
Ieder mens
en dier (!)
heeft een
microbioom met
een unieke finger
print
|
Bacteriën zijn overal
Zij helpen bij de vertering
Zij zorgen voor evenwicht ( huid )
Zij zijn als eerste ontstaan uit de oerbrij
Tijdsbalk van de evolutie
50 miljoen
Jaren
100 duizend jaren
3 miljard jaren
Microben zijn heel klein
Antoni van Leeuwenhoek (1632)
"Mijn gewoonte is des mergens .. myn mont te spoelen met water .. veeltijts myn
kiezen met een tandstoker te reinigen. ..
.. in deze materie waren, veele zeer kleine dierkens, die haar zeer aardig
beweegden.”
Steenpuist door Stafylokok
Microben komen niet uit het niets
Louis Pasteur ( 1822-1895)
Mircoben verspreiden zich via contact
De wandeltocht van microben
Contact tussen mensen en tussen dieren
Via bloed, seks en voedsel
Tijdens werk
Via insecten
Verschillen tussen mens en bacterie
Voortplanting
Seksueel
Clonaal
Verschillen tussen mens en bacterie
Een mens bestaat uit 1013 cellen
Homo sapiens: 35.000 jaar oud
Reproductie tijd bedraagt 20 jaar
Sexuele voortplanting
Een bacterie is ééncellig
3.500 miljoen jaar oud
Reproductie tijd ± 20 minuten
Clonale voortplanting
Mutaties
Is genetisch zeer flexibel
Vriend of vijand ?
Vriend !
Vijand !
2001
2003
2003
2004
2005
2006
2007
2009
2011
2011
2012
2011
2014
Anthrax brieven ( Amerika)
Vogelpest (Dierenarts overleden)
SARS
Rubella outbreak (Bible belt)
Gekke-koeienziekte
Vee- MRSA (varkens)
Q koorts
Mexicaanse griep
Bof Nederland
EHEC Duitsland
Klebsiella (Maasstad ziekenhuis)
Mers cov ( midden oosten)
Ebola
Samenvatting microben
Er zijn veel soorten die langer bestaan dan wij
Meeste soorten geheel onschuldig
Besmettingen versus infectie
Snelle deling; zeer veranderlijk
Komen niet uit het niets
Verspreiden zich snel
Evolutie en epidemiologie
Tijdsbalk van de evolutie
De stamboom van het leven
A xB =
AB
AB
AB
A xB =
AB
AB
AB
A xB =
AB
AB
AB
"The origin of the species by means of natural
selection or the preservation of the favoured races in
the struggle for life"
(Darwin 1859)
Micro-organisme
besmettelijkheid
ziekmakend vermogen - virulentie
besmettelijkheid
ziekmakend vermogen - virulentie
Het griepvirus
1918
SPAANSE
GRIEPVIRUS
1918-19 Spaanse griep H1N1
De influenza epidemie van 1918 viel op door oversterfte
bij relatief jonge mensen.
besmettelijkheid
ziekmakend vermogen - virulentie
50 x
6
10
DODEN
2009
MEXICAANSE
GRIEPVIRUS
Reconstruction of the sequence of reassortment events leading up to the
emergence of S-OIV.
GJD Smith et al. Nature 459, 1122-1125 (2009) doi:10.1038/nature08182
VOGEL
GRIEP
Vogelgriep in Azië ( H5N1) van 2003 tot 2009
50% kans op overlijden
424
261
Vogelgriep voor de mens
besmettelijkheid
?
ziekmakend vermogen - virulentie
Samenvatting epidemiologie
Geen stabiele situatie
Microben veranderen
Veranderingen kunnen grote gevolgen hebben
Onze reactie daarop:
nieuwe vaccins
nieuwe antibiotica
beschermende maatregelen
Invloed van de mens en omgeving
De
Brabantse
Kweekvijver
Q-KOORTS
2007-2009
Geiten
Bedrijven
Geiten in Nederland
1983
1995
2000
2006
2009
Geiten dichtheid: Noord
Brabant 38,1/km2
(NL: 9,2/km2)
7.415
76.063
178.571
300.000
374.184
Samenvatting
de mens heeft een enorme invloed op de
epidemiologie van infectieziekten
o.a. zoonosen
De werking van antibiotica
De werking van antibiotica
Actief tegen bacterie
En geen effect op de menselijke cel
Wat is resistentie?
Een gevoelige bacterie
Gevoelig voor alle gebruikelijke antibiotica
Een resistent bacterie
is niet gevoeligheid voor één antibioticum
Een multiresistente bacterie
is niet gevoelig voor meerdere antibiotica
Gevoelig - - - Resistent
Waarom is antibioticum resistentie
belangrijk?
Behandeling faalt !
Maar;
Bacterie niet besmettelijker
Bacterie niet gevaarlijker
Waar komt resistentie vandaan?
Bacterie is uit zichzelf resistent
Treedt op door Selectie
Verwerft resistentie
door mutatie bij deling
of door overdracht
Overdracht
Selectie door gebruik AB
Sensitive micro-organism (wild type)
Resistant micro-organism (mutant))
Start of
treatment
Selectie door gebruik AB
Sensitive micro-organism (wild type)
Resistant micro-organism (mutant)
Start of treatment
with antibiotics
Antibioticagebruik buiten het ziekenhuis
|
Lancet 2005; 365:579-87
Hoe verspreidt resistentie zich?
Global Change and Human
Mobility
Veterinair antibioticagebruik
J Antimicrobial Chemother 2010;65:2037-40
|
Vee-MRSA
Vee MRSA Project JBZ
Humane-MRSA
Humaan Microbioom
Zeer besmettelijk
Vee-MRSA
Veterinair Microbioom
Weinig besmettelijk
JBZ/Bernhoven beleid
Strikte isolatie
Behandeling
Standaard isolatie
Geen behandeling
Nadeel resistentie
Resistentie gaat ten koste van fitheid bacterie
Ook microben moeten vechten om te overleven
Afname MRSA-infecties in Engeland
na nemen van maatregelen ( 2001-2011)
Ontwikkeling van nieuwe antibiotica duurt lang
Thema
|
Hoe kunnen we de druk op
resistentie vorming verminderen ?
Overdracht van bacteriën remmen
Hygiëne in ziekenhuizen en thuissituatie
Voorkom infecties door vaccinatie
Snelle identificatie van micro-organismen
Snelle gevoeligheidsbepalingen
Juist gebruik antibiotica ( humaan en veterinair)
Waarom worden we ziek ?
Micro-organisme doorbreekt barrière ( huid /slijmvlies)
Tast cellen aan ( huid /orgaan ) en veroorzaakt celdood ( longen )
Afweer is verminderd door,
ouderdom, diabetes,
roken, overgewicht
Microben worden geholpen door
voeding, reisgedrag, onveilige seks
Balans tussen
Risico factoren en noodlot !
Waarom worden we ziek ? ( 2)
operatie
chemo
intensive care
oudere patiënt
jonge kinderen
Verhoogd risicofactoren
In ziekenhuis
Infectiepreventie in de thuis situatie
Armoedebestrijding
Infrastructuur ( riool etc)
Vaccinatie
Afname van infecties
Hygiene
GGD
Ziekenhuisinfecties
Zijn infecties die ontstaan 48 uur na opname
Hoe komt dat?
Kruisinfectie
Auto-infectie
Infecties in het ziekenhuis kunnen ernstige gevolgen hebben
Ziekenhuisbacterie
Ziekenhuisbacterie is een verzamelnaam
Voor bijzonder resistente bacteriën
Die zich goed kan handhaven in het ziekenhuis
HA-MRSA
Ziekenhuizen
VRE
Darmen
ESBL / Carbapenemase
Maar deze bacterien vinden we ook buiten het ziekenhuis
LA-MRSA
Varkens, vleeskalveren en vleeskuikens, veehouders !
Hoe weet je of je die bacterie hebt?
Er zijn geen specifieke ziekteverschijnselen
Bij risico (factoren) kan worden getest
Taakset van de arts-microbioloog
Goede diagnostiek verzorgen voor de patiënt
Veilige laboratorium organisatie creëren
Nieuwe ontwikkelingen bijhouden
Juist gebruik van antibiotica stimuleren
Samenwerken met GGD (meldingen)
Bijhouden van trends
Voorkom infecties
Voorkom overdracht en verspreiding
Infectiepreventie in het ziekenhuis organiseren
Uitbraak management leiden
Infectiepreventie in het ziekenhuis
Op efficiënte wijze
patiënt en medewerker
beschermen voor besmettelijke ziekten
De 10 belangrijkste infectiebronnen zijn je vingers
Handen wassen en handen desinfecteren
Belangrijke dossiers JBZ tav hygiëne
Bewustwording thema hygiëne
Beschermende maatregelen implementeren
Kledingsvoorschrift aanscherpen
Ziekenhuis-brede audits
Screening aan de poort en registratie van infecties
Reorganisatie schoonmaak
Sluitend beleid bedrijfsarts
Controle antibioticum gebruik
Search and destroy (MRSA)
Outbreak management (VRE)
Aanpak van een epidemie
Maasstad Ziekenhuis Algemeen
Klebsiella Oxa-48 (Carbapenemase = zeer resistent )
4.340 patiënten onderzocht
115 patiënten besmet
28 overleden (3 door de Klebsiella Oxa-48)
Deze uitbraak was uitzonderlijk van omvang
Klebsiella Oxa-48
niet eerder bij Nederlandse aangetroffen
is resistent voor bijna alle antibiotica
is moeilijk aan te tonen
Maasstad ziekenhuis:
Tekortkomingen bij aanpak uitbraak
Een strategie voor de bestrijding ontbrak
Het gevoel voor urgentie ontbrak bij het management
Registratie van besmettingen voldeed niet
Informatieverstrekking schoot te kort
Er was onderschatting van de impact op de patiënten en de samenleving
Het reproductiegetal (R0)
Het reproductiegetal
is het gemiddeld aantal besmettingen
veroorzaakt door een primair geval
Als R0 < 1 dan verdwijnt de infectie
Als R0 > 1 dan groeit de infectie uit tot een epidemie
Hoe groter R0
des te moeilijker zal de infectie onder controle te krijgen zijn.
De R0 van een aantal infectieziekten
Ziekte
Overdracht
Mazelen
Aerosol
Kinkhoest
Aerosol / druppel
Difterie
Speeksel
Waterpokken
Aerosol druppel
Polio
Faeco-oraal
Rode Hond
Aerosol / druppel
Bof
Aerosol / druppel
HIV/AIDS
Sexual contact
SARS
Aerosol / druppel
Influenza
Aerosol / druppel
(1918 Spaanse Griep )
Ebola
Lichaamsvloeistoffen
(2014 Ebola)
R0
12–18
12–17
6–7
5–7
5–7
5–7
4–7
2–5
2–5
2–3
1-2
Vleermuizen zijn het reservoir van ebolavirus
Het eten van vlees van jungledieren (bushmeat) lijkt rol te spelen in het
ontstaan van een ebola uitbraak
Zieke patiënten gaan naar het ziekenhuis
December 2014
populatie
(milljoen)
besmet
overleden
Guinea
11,5
Liberia
4
Sierra Leone 6
2597
7862
9004
1607
3384
2582
Totaal
19463
7573
21,5
558 gezondheidswerkers besmet (337 overleden )
Ebola kliniek
Isolatie afdeling
Bloedafname
Afscherming voor bezoekers
Desinfectie
Werken in een BSL4 laboratorium
Beschikbaarheid van
middelen ( 6) om epidemie
te bestrijden
Behandelcentrum
Verwijscentrum
Laboratorium
Contactonderzoek
Veilige begrafenissen
Voorlichting
Microbe en mens
besmettelijkheid
ziekmakend vermogen - virulentie
Microbe en mens
besmettelijkheid
??
vragen
ziekmakend vermogen - virulentie
Referenties
Taakset van de arts-microbioloog: tussen laboratorium en kliniek
No time to loose
Allemaal Beestjes
De mooie voedsel machine
Peter Piot
Jop de Vrieze
Gulia Enders
LCI protocollen indectieziekten
RIVM
http://www.healthpowerhouse.com/files/EHCI_2014/EHCI_2014_re
port.pdf
http://www.who.int/csr/disease/ebola/situation-reports/archive/en/
[email protected]
http://www.jeroenboschziekenhuis.nl/Website/Werken%20bij/Nieuwe%20medew
erker/Handhygiene,%20uitvoeren%20en%20toepassen%20van.pdf