revalidatie van het gehoor bij volwassenen

revalidatie van
het gehoor bij
volwassenen
(4) en stijgbeugel (5). Het eigenlijke gehoororgaan is het binnenoor (6),
ook wel slakkenhuis genoemd. Daarachter zit de gehoorzenuw (niet
genummerd).
Gehoor en communicatie zijn van groot belang voor de mens. Wanneer
er een beperking van gehoor, spraak of taal optreedt, heeft dat vaak
grote gevolgen voor het functioneren thuis, in het sociale leven en
binnen opleiding of werk.
Het audiologisch centrum (AC) biedt zorg aan mensen met problemen
op het gebied van het gehoor en de communicatie.
Deze zorg bestaat uit:
• Diagnostiek: het nauwkeurig uitzoeken van de aard en omvang van
het probleem.
• Revalidatie: het vinden van oplossingen voor dit probleem.
• Begeleiding: het bieden van ondersteuning bij de problemen die
ondanks revalidatie blijven bestaan.
Omdat de problemen vaak complex zijn, bestaat het audiologisch
centrum uit een multidisciplinair team met een audioloog, akoepedist,
logopedist, klinisch linguïst, KNO-arts, maatschappelijk werker en een
psycholoog. Daarnaast is er een nauwe samenwerking met andere
specialisten van het VU medisch centrum.
Geluid bestaat uit luchttrillingen. De trillingen worden opgevangen door
de oorschelp en komen via de gehoorgang op het trommelvlies. Het
trommelvlies en de gehoorbeentjes versterken het geluid en geleiden
de trillingen naar het binnenoor. In het binnenoor wordt de trilling van
het geluid door kleine haarcellen heel nauwkeurig omgezet in een
zenuwsignaal. Deze haarcellen zijn erg kwetsbaar. Vanuit het binnenoor
gaat het zenuwsignaal via de hersenzenuw en de hersenstam naar de
hersenen en daar worden we ons bewust van het geluid. Er zijn
verschillende functies van het gehoor te onderscheiden: waarnemen en
herkennen van geluiden, spraakverstaan in stilte, spraakverstaan in
lawaai en richtinghoren.
Werking en functie van het gehoor
Slechthorendheid
Het oor bestaat uit een aantal delen, te beginnen met de uitwendige
gehoorgang (1), het trommelvlies (2) en daarachter het middenoor. In
het middenoor bevinden zich drie gehoorbeentjes: hamer (3), aambeeld
Het functioneren van het gehoor kan op verschillende manieren
verstoord worden. Problemen in het midden- of binnenoor komen het
meest voor.
Problemen in het middenoor
Wanneer er een probleem is in het middenoor, kan het geluid niet goed
naar het binnenoor geleid worden. Het gehoorverlies wordt dan een
conductief verlies of geleidingsverlies genoemd. Dit betekent dat de
geluiden zacht en gedempt klinken. Problemen in het middenoor zijn
onder andere oorontsteking, vocht achter het trommelvlies, defecten in
het trommelvlies of de gehoorbeentjesketen. Soms kan de KNO-arts het
probleem verhelpen met medicijnen of een operatie. Het komt echter
ook voor dat de problemen niet te verhelpen zijn.
Problemen in het binnenoor
Wanneer er een probleem is in het binnenoor, kan de geluidstrilling niet
goed worden omgezet in een zenuwsignaal. Dit betekent dat de
geluiden zachter klinken, maar ook minder nauwkeurig onderscheiden
kunnen worden. Een gevolg hiervan is dat een binnenoorslechthorendheid
moeilijker te compenseren kan zijn. Dergelijk gehoorverlies wordt
perceptief verlies genoemd. Bekende vormen van binnenoorslechthorendheid zijn ouderdoms- en lawaaislechthorendheid.
Problemen in het binnenoor zijn in het algemeen blijvend van aard.
Revalidatie van het gehoor
Wanneer de aard en omvang van het gehoorverlies bekend zijn en de
KNO-arts dit niet (verder) kan verhelpen, helpt het audiologisch centrum
u met het zoeken naar oplossingen. De meest bekende oplossing voor
een gehoorprobleem is het hoortoestel. Tijdens de intake hoorrevalidatie
worden uw problemen op het gebied van het gehoor en de communicatie
besproken. Daarbij worden er doelen opgesteld voor de revalidatie,
bijvoorbeeld ‘beter verstaan in een vergadering’ of ‘het horen van
deur- en telefoonbel’. Er wordt bekeken welk hoortoestel het best past
bij uw gehoor en de ‘hoor- en luistersituaties’ die voor u van belang
zijn. De belangrijkste functie van het hoortoestel is het geluid zo goed
mogelijk aan te bieden aan het slechthorende oor. De meeste hoortoestellen kunnen geluiden luider en daarmee beter hoorbaar maken,
maar dat lost niet altijd alle problemen op.
Voor sommige ‘hoor- en luistersituaties’ is meer nodig dan alleen maar
het luider maken van geluiden. Vooral het spraakverstaan in een
rumoerige omgeving blijft voor veel slechthorenden een probleem,
ook met hoortoestellen. Er zijn wel hoortoestellen die proberen om het
spraakverstaan in rumoer te verbeteren, bijvoorbeeld door gebruik te
maken van speciale instellingen voor rumoerige omgevingen of door
gebruik te maken van een richtinggevoelige microfoon.
Tijdens de intake hoorrevalidatie wordt afhankelijk van uw gehoor en
uw ‘hoor- en luistersituaties’ bepaald aan welke eisen de hoortoestellen
moeten voldoen. In overleg met u adviseren wij één of twee hoortoestellen,
een toestel in-het-oor of achter-het-oor.
proefperiode
Bij de intake hoorrevalidatie wordt een recept meegegeven voor de
audicien (de hoortoestelwinkel). Bij de audicien wordt een afdruk gemaakt
van de oren. Deze afdrukken zijn nodig om straks het hoortoestel van
een goed passend oorstukje te voorzien (of een schaaltje bij een in-hetoor hoortoestel).
Tijdens het tweede bezoek aan de audicien liggen de hoortoestellen en
oorstukjes klaar. De hoortoestellen worden ingesteld op basis van het
audiogram. De hoortoestellen worden nog niet aangeschaft. Het is de
bedoeling tijdens de proefperiode zoveel mogelijk ervaring op te doen
in situaties die voor u van belang zijn. Tijdens deze proefperiode kunt
u bij de audicien terecht voor de verdere afstelling van de hoortoestellen,
bijvoorbeeld als de toestellen te hard of te zacht staan ingesteld, of als
geluiden te dof of te schel klinken. Ook geeft de audicien u uitleg over
het gebruik van het hoortoestel, zoals bijvoorbeeld over het inzetten en
schoonhouden hiervan. Het is ook mogelijk om tijdens de proefperiode
andere hoortoestellen uit te proberen. Wellicht een toestel met meer of
juist minder mogelijkheden of een toestel van een ander merk.
Bij moeilijkheden met het hoortoestel of oorstukje kunt u bij uw
audicien terecht. Mocht de audicien u niet of onvoldoende kunnen
helpen, bespreek dan uw problemen op het audiologisch centrum.
Kosten
Bij aanschaf van een hoortoestel wordt een eigen bijdrage gevraagd.
Deze bijdrage is afhankelijk van de vergoeding van uw zorgverzekering
en de prijs van het hoortoestel. Het is verstandig om voor aanvang van
de proefperiode bij de audicien te informeren naar de kosten en naar
een eventuele verzekering tijdens de proefperiode.
Controle hoorrevalidatie
Nadat u een aantal weken ervaring heeft kunnen opdoen met het hoortoestel dient u een afspraak te maken voor een controlegesprek via de
afsprakenbalie.
In dit gesprek wordt nagegaan of de geprobeerde hoortoestellen
voldoen- en in hoeverre de revalidatiedoelen zijn gehaald. Zonodig
worden er aanvullende metingen verricht. Als de resultaten positief zijn,
wordt de aanpassing goedgekeurd en wordt een machtiging afgegeven
voor de vergoeding door uw zorgverzekeraar. Daarnaast wordt
besproken of u aanvullende revalidatie of zorg nodig heeft.
Als bij de controle blijkt dat de resultaten onvoldoende zijn, kan de
proefperiode eventueel verlengd worden. De hoortoestellen worden dan
bij de audicien of eventueel op het audiologisch centrum bijgesteld.
Soms is een aanvullend onderzoek nodig. Het is ook mogelijk dat er
een nieuwe proef wordt gestart met andere hoortoestellen. Eventueel
wordt besloten om niet tot aanschaf van de hoortoestellen over te gaan.
Samenvatting revalidatietraject
Intake hoorrevalidatie
• Bespreken van het gehoor en de revalidatie.
• Opstellen van revalidatiedoelen.
• Recept mee voor de audicien.
Proefperiode
• Zo veel mogelijk ervaring opdoen met de hoortoestellen.
• Indien nodig instellingen laten bijstellen of meerdere hoortoestellen
uitproberen.
• De audicien begeleidt u tijdens de proefperiode.
Controle hoorrevalidatie
• Bespreken van de revalidatiedoelen.
• Door metingen bekijken of de hoortoestellen voldoen.
• Bespreken of aanvullende zorg nodig is.
Vervolg (na aanschaf van de hoortoestellen)
• Zijn er problemen met het hoortoestel, dan gaat u in eerste instantie
terug naar de audicien. Mocht de audicien deze problemen niet
kunnen verhelpen, dan kunt u een afspraak maken op het
audiologisch centrum.
• U kunt ook een afspraak maken op het audiologisch centrum als u
problemen heeft met communicatie bijvoorbeeld op school of tijdens
het werk.
• Mochten er zich in de toekomst oorproblemen voordoen, dan kunt u
een afspraak maken bij de KNO-arts.
Hulpmiddelen
Naast de aanpassing van het hoortoestel zijn er verschillende andere
technische oplossingen voor slechthorendheid. Er zijn onder andere
hulpmiddelen voor versterking van het geluid van radio en televisie,
ringleiding, wek- en waarschuwingssystemen, teksttelefoon, faxapparatuur
en soloapparatuur (voor informatieoverdracht in lessituaties). U kunt
het gebruik van aanvullende hulpmiddelen bespreken bij de aanpassing
en controle van uw hoortoestel. Ook wordt gekeken of u in aanmerking
komt voor een vergoeding van deze hulpmiddelen.
Overige zorg/begeleiding
Soms is de revalidatie met hoortoestellen en of hulpmiddelen niet
voldoende. Naast het gehoor kunt u de communicatie ondersteunen
door bijvoorbeeld spraakafzien (liplezen). Vanuit het audiologisch
centrum kunnen verschillende vormen van begeleiding gestart worden
zoals:
• Een serie individuele lessen in spraakafzien bij een logopedist bij u
in de buurt.
• Een cursus spraakafzien die u thuis volgt met behulp van
videobanden.
• Een groepscursus spraakafzien met eventuele partners.
• Een communicatiecursus voor werkende slechthorenden.
Overige informatie
• Een trainingsprogramma voor het aanleren van hoorstrategieën voor
slechthorenden en hun (goedhorende) naasten met behulp van
videobanden. Zie de folder van het audiologisch centrum van het
VUmc: ‘thuiscursus. Horen en gehoord worden. Hoe kan het beter?’
• Ondersteuning door maatschappelijk werker of psycholoog.
www.VUmc.nl/kno/audiologie
www.hoortest.nl
www.hoorwijzer.nl
www.nvvs.nl, ook bereikbaar via telefoon (030) 261 7616
www.oorakel.nl, ook bereikbaar via telefoon (071) 523 4242
Vragen
Indien u vragen heeft of wil overleggen met een medewerker van het
audiologisch centrum, dan kunt u ook via de afsprakenbalie een belafspraak maken. Hierbij wordt een moment gezocht dat de medewerker
u kan bellen, waarbij ook uw dossier beschikbaar is.
Maken van een afspraak
Een belafspraak of een controle afspraak maakt u via de afsprakenbalie.
Zij zijn bereikbaar van 8.30 tot 12.00 uur en van 13.00 tot 15.00 uur
op telefoon (020) 444 1140.
Het is mogelijk om via internet een afspraak te maken of te wijzigen via
onze website www.VUmc.nl . Op de openingspagina loopt een gele
streamer met een tekst over on-line afspraken maken. Als u die
streamer aanklikt, komt u vanzelf in dit afsprakenprogramma.
205015
VU medisch centrum
afdeling KNO, receptie S
postbus 7057
1007 MB Amsterdam
telefoon (020) 444 0969, bereikbaar van 9.00 tot 11.00 uur en
van 13.00 tot 15.00 uur (niet voor afspraken!)
teksttelefoon (020) 444 0987
fax (020) 444 0983
e-mail: [email protected]
VU medisch centrum©
2e druk, augustus 2005
www.VUmc.nl