Mens-, wereld- en godsbeelden: enkele voorbeelden.

Mens-, wereld- en godsbeelden: enkele voorbeelden.
MENSBEELD
1. Ik ben, ik ben - om mij te kennen, moet je mijn vrienden kennen en mijn geliefden
en weten welke boeken ik goed vind, en welke films en welke kunst en architectuur
en van welke landschappen ik hou en kleren en kleuren en van welk eten ik hou, op
welke momenten, je moet weten waar ik geweest ben en er geweest zijn toen ik er
was, om te weten wie ik ben, zou je door mijn ogen naar de wereld moeten kijken.
(Oscar van den Boogaard, DSM magazine, 15/02/2002)
2. Il nous fallut bien du talent, pour être vieux sans être adultes.
(Jacques Brel, in : La chanson des vieux amants)
3. Gedenken wij in onze boeken de mens, die zich als een kwaadaardig virus
voortplant in totale suprematie over alles wat leeft en eens geleefd heeft en nooit
meer zal terugkomen.
(L.H. Wiener)
Welk van de 3 fragmenten spreekt jou aan én waarom?
Krantenartikel: ‘Zij bracht ons eten, wij schoten haar neer’ (i.p.v. Jessica: anorexia)
Jouw reactie hierop:
WERELDBEELD
Onze kijk op, bijvoorbeeld, vluchtelingen.
a) Het Exodusverhaal.
Ex. 1, 12-14: Maar hoe meer men hen [het volk Israël] verdrukte, hoe talrijker zie
werden, hoe sterker ze zich vermenigvuldigden, zodat men de Israëlieten begon te
vrezen. Zo maakten de Egyptenaren de kinderen Israëls met geweld tot hun slaven;
ze verbitterden hun leven door hen zwaar in leem en tichels te laten werken en door
allerlei veldarbeid: allemaal slavenwerk, waartoe men hen met geweld dwong.
Ex. 2, 23: De Israëlieten gingen nog steeds gebukt onder hun dwangarbeid en zij
klaagden luid. Vanuit hun slavenbestaan drong hun gejammer door tot God.
Ex. 6, 6: Ik ben Jahweh! Ik zal u bevrijden van het juk van Egypte, u uit de slavernij
verlossen en u met gespierde arm en onder zware straffen redden.
Is het Exodusverhaal iets van vervlogen tijden of juist actueel?
Lev. 19, 33-34: Wanneer vreemdelingen in uw land wonen, mag u die niet slecht
behandelen. Vreemdelingen die bij u wonen hebben dezelfde rechten als een
geboren Israëliet. U moet hem beminnen als uzelf, want u bent zelf vreemdeling
geweest in Egypte.
Hoe zou jij dit fragment interpreteren? Hoe moeten vreemdelingen/vluchtelingen volgens jou
behandeld worden?
b) Fort Europa
De wereldgeschiedenis laat zien dat er altijd vluchtelingen zijn geweest. Toch duurde
het tot het eind van de jaren 40 van de 20ste eeuw voordat vluchtelingen werden
erkend als een groep met behoefte aan speciale bescherming. De Verenigde Naties
stelden in 1951 het Vluchtelingenverdrag op. Volgens dit verdrag is een vluchteling
iemand die zijn land verlaat wegens een ‘gegronde angst voor vervolging wegens
ras, religie, nationaliteit, politieke mening of lidmaatschap van een bepaalde sociale
groep’. Om deze doelstelling te waarborgen werd de UNHCR opgericht: United
Nations High Commission for Refugees.
Migratie is een van de 3 basisprocessen van de menselijke demografie, naast
geboorte en dood. Velen vinden het leuk, spannend en opwindend om te verhuizen,
maar niemand vindt het leuk te moeten verhuizen.
Toch zijn er vele mensen die niet uit vrije wil verhuizen. Nog steeds lijdt een groot
deel van de wereldbevolking een gevaarlijk en gewelddadig bestaan. Oorlog,
politieke vervolging, honger en door mensen veroorzaakte rampen dwingt hen om
hun leven in hun geboorteland achter zich te laten. Vluchten dus, vaak met niet meer
bezittingen dan de kleren die ze aan hun lijf hebben en wat wisselgeld op zak.
VN-tekst ‘….wegens ras, godsdienst, nationaliteit, politieke mening en sociale groep’. Passen
volgens jou ‘economische vluchtelingen’ ook in dit rijtje?
Het thema 'vluchtelingen' is pijnlijk actueel, denken we maar in België aan de actie
“Hoop op Papieren”, het kerkasiel, de uitwijzing van de Nigeriaanse Semira Adamu
met dramatische afloop en die van het vijfjarig Congolees meisje Tabita, de
ontvangst van jonge vluchtelingen voor een gesprek met senatoren, de
kraanbezetters, de veelvuldige acties van hongerstakers,….
Het is een feit dat onze hedendaagse samenleving niet meer denkbaar is zonder
vluchtelingen, met alle pro’s en contra’s. Dit verklaart waarom onze gevoelens
tegenover vluchtelingen dan ook divers zijn. Enerzijds wekken mensen medelijden op
als zij uit hun land moeten vluchten. Anderzijds voelen mensen hier zich soms
bedreigd door andere culturen, door het onbekende. Houdingen en opvattingen
hierover kunnen zeer uiteenlopend zijn. Vaak zijn deze mede bepaald door
slogantaal en clichébeelden. Typische bevooroordeelde reacties van het zwart-wit
denken stellen de eerlijkheid van de vluchtelingen in vraag: komen zij niet profiteren
van ons sociale zekerheidssysteem? zullen zij niet stelen?; zijn ze wel te
vertrouwen?…
Ook in onze stad zijn vluchtelingen aanwezig. Deze confrontatie is een kans om
veralgemeningen en dualistisch denken te doorbreken. Door kennismaking en
dagelijkse contacten met vluchtelingen krijgen 'vreemden' een gelaat. Een gelaat dat
voor sommige onder ons hun exotisme leert respecteren. Voor anderen echter blijft
het moeilijk zich in te leven in hun situatie en die te aanvaarden.
c) Om verwarring te vermijden….enkele begrippen:
Allochtoon: (Gr. allos (een andere) + chtôn(aarde, land) iemand van een andere
sociaal-culturele herkomst dan die van het land waarin hij woont.
Migrant: iemand die langdurig in een gastland verblijft om er te werken. (in
België is deze term onterecht verengd tot allochtonen van niet-Europese afkomst)
Gastarbeider: iemand die, in het kader van een gastarbeidersakkoord tussen
2 landen, werkt in het gastland met het oog op een betere tewerkstelling en
een hoger inkomen dan in zijn thuisland. (de term dateert vanuit de tijd dat werd
uitgegaan van een tijdelijke aanwezigheid van migranten, maar is nu in onbruik)
Eerste, tweede, derde generaties: wijst op de opeenvolgende generatie van
allochtonen. De eerste generatie verwijst naar mensen die op volwassen
leeftijd migreerden. De tweede generatie duidt op kinderen van de ‘eerstegeneratie-migranten’. De derde generatie zijn hun kleinkinderen. (tweede- en
derde generatie personen zijn in strikte zin geen migranten, gezien de meeste onder hen
geboren zijn in het gastland en hun hele leven er reeds wonen)
Vreemdeling: juridische term om een persoon aan te duiden die niet de
nationaliteit heeft van het land waar hij langdurig verblijft.
Asielzoeker: een vreemdeling die asiel aanvraagt (‘kandidaat-vluchteling’)
overeenkomstig het vluchtelingenstatuut van de VN (Conventie van Genève)
Gr. asulon: a(=niet) + sulao(=ik steel): Nl. asiel: toevluchtsoord beschermd door staat of kerk
Vluchteling: asielzoeker die de hele asielprocedure heeft afgelegd en wiens
aanvraag door het land van toevlucht werd goedgekeurd. Dit biedt hem/haar
bescherming door desbetreffend land.
Economische vluchteling: veel gebruikte, maar niet correcte term voor de
persoon die zijn land ontvlucht om economische redenen (werkloosheid,
armoede, hongersnood,…) en die zijn toekomst wil uitbouwen in een ander
land. Deze persoon valt tot nader order niet onder de Conventie van Genève
en kan dus niet als vluchteling erkend worden. Sinds 1974 is er in België een
migrantenstop voor economische vluchtelingen.
Illegale vluchteling: persoon die geen geldige verblijfsvergunning (meer) heeft.
Een meer neutrale term is ‘documentloze’.
Immigreren – emigreren: respectievelijk zich uit een ander land ergens komen
vestigen én het land verlaten om zich elders te vestigen.
Braindrain: (Eng.: hersen-emigratie) emigratie van geleerden en intellectuelen:
van ontwikkelingslanden naar geïndustrialiseerde landen, of omgekeerd:
vanuit Europa naar USA.
Het Klein Kasteeltje: sinds 1986 het opvangcentrum voor asielzoekers in
België. (oud militair gebouw dat jarenlang gebruikt werd voor het volbrengen van de ‘Drie
Dagen’: de verplichte oproep voor elk mannelijke Belg met het oog op zijn dienstplicht)
d) een casu:
Een hongerstaker in Elsene.
In het Latijns-Amerikahuis in Elsene is de langste Belgische hongerstaking ooit nog
altijd aan de gang. Acht hongerstakers lijken na 71 dagen richting dood te glijden.
Maar wat doet de hongerstaking met het menselijk lichaam?
Een voor altijd beschadigde hartspier, een definitief aangetaste tastzin en tot 30
procent minder lichaamsgewicht, het zijn maar enkele van de effecten van tien
weken zonder voedsel. 'Ik ben verwonderd dat er nog geen dode is gevallen', zegt
palliatief arts Jo Lisaerde.
"Theoretisch heeft een niet-ondervoede volwassene van 70 kilogram reserves voor
70 tot 80 dagen (...) In de praktijk komen overlijdens bij hongerstakingen veel
vroeger voor, en valt door complicaties vanaf de 40ste dag al een overlijden te
vrezen." Het citaat uit het 'Vademecum voor verzorgers die hongerstakers
begeleiden' liegt er niet om. Het mag een wonder heten dat de actievoerders in het
Latijns-Amerikahuis in Elsene vandaag nog alle acht in leven zijn. Hoe lang
zeventig dagen wel zijn laat zich misschien nog het best illustreren door het
voorbeeld van een van 's werelds bekendste hongerstakers. IRA-activist en
gevangene Bobby Sands weigerde in 1981 68 dagen lang te eten. De 69ste dag
kwam er nooit.
"Na zeventig dagen is het vrijwel zeker dat de hongerstakers blijvende letsels zullen
overhouden aan hun actie", zegt palliatief arts Jo Lisaerde. Lisaerde begeleidde
twee jaar geleden een hongerstaking in Leuven, die toen als de langst durende ooit
in ons land gold. Ze duurde 42 dagen. Tot enkele maanden geleden heette een
periode van 55 dagen onder begeleidende artsen de langste ooit. "Deze mensen zijn
de normen echt wel aan het verleggen", aldus Lisaerde. "Ik ben bijna verwonderd
dat er nog altijd geen dode is gevallen. Waarmee ik niet wil insinueren dat deze
mensen toch voedingsstoffen tot zich zouden nemen."
Na een hongerstaking van zeventig dagen breekt het lichaam al een tijdje zijn eigen
spieren af, legt Lisaerde uit. "Het gevolg is dat de nieren volledig overmand worden
met lichaamseigen afbraakstoffen en dienst weigeren. Die schade kan definitief zijn
én het lichaam vergiftigt zo zichzelf De nieren kunnen hun filterfunctie immers niet
meer uitoefenen."
De afbouw van de spieren beperkt zich niet tot de skeletspieren. "Ook het hart is een
spier", weet Lisaerde uit. "En in tegenstelling tot de skeletspieren wordt die niet
zomaar weer opgebouwd, mocht de hongerstaking alsnog afgebroken worden. De
kans is dan groot dat de schade definitief is."
Enkele dagen voor Bobby Sands stierf, verloor hij alle gevoel in zijn mond en later
in zijn gezicht. Sands werd blind, gleed in een coma, om 48 uur later te overlijden.
"Blindheid wijst erop dat ook het zenuwstelsel wordt aangetast", zegt Lisaerde. "In
eerste instantie teert het lichaam op spieren en het skelet en probeert het de centrale
sturing van het lichaam - het zenuwstelsel en het brein - zolang mogelijk te
vrijwaren. Maar er komt een moment dat ook dat niet meer lukt."
Blind zijn de Elsense hongerstakers vandaag nog niet. Maar dat betekent niet dat
hun situatie niet meer dan kritisch zou zijn. "De mensen krijgen nu al problemen
met hun tastzin", zucht Mokrane Saphia, één van de begeleidende artsen. "Ze
voelen dingen die er niet zijn. Dat is ernstig. Als ze nu zouden stoppen met de actie
zullen die problemen wellicht blijven." De actievoerders in Elsene hebben verder tot
30 procent van hun lichaamsgewicht verloren, ze leiden aan inwendige bloedingen,
hartritmestoornissen, zware concentratiestoornissen en voortdurende pijn in buik en
gewrichten. "Of het me zou verwonderen als een van de actievoerders sterft? We
houden nu al twee weken rekening met een overlijden."
De Morgen, 17 september 2008.
Gevolgen van een hongerstaking
Eerste week
snelle afname van het gewicht
honger en buikkrampen
10-30 dagen
algemene zwakte en een gevoel van kou en onrust
spierpijn
concentratieproblemen en moeilijkheden om te lezen
verstopping, hik, buikpijn
slapeloosheid
schommelende bloeddruk, duizelingen
verdriet
Na de eerste maand
verlies van honger- en dorstgevoel
braakaanvallen
emotionele labiliteit
ernstig concentratieverlies
vermindering van gehoor en zicht
courante complicaties: nierfalen, longonsteking, bloedingen van het
spijsverteringsstelsel, hartritmestoornissen
Terminale fase
grote verwarring
belangrijke stemmingswisselingen (euforie)
coma
dood
(bron: Vade-Mecum à l'usage des soignants pour l'accompagnement de
grévistes de la faim)
Valt hongerstaking te rijmen:
- met menswaardigheid?
- met onze instinctieve overlevingsdrang?
e) De werken van barmhartigheid
De werken van barmhartigheid zijn in kiem aanwezig in de joodse en christelijke bijbel.
In de middeleeuwen ontstonden vanaf de twaalfde eeuw twee lijsten van werken van
barmhartigheid: over het lenigen van zeven lichamelijke en zeven geestelijke behoeften van
mensen in nood.
De 7 werken van barmhartigheid??:
Het meest opmerkelijke is dat deze werken verwijzen naar Mt. 25, 35-40, de minst religieus
geladen passages van het nieuwe testament. Wat betreft de ultieme zin die we aan ons leven
gegeven hebben, worden we niet beoordeeld op onze directe relatie tot God, maar op onze
inzet voor en engagement met medemensen, vooral hulpeloze mensen in misère: heb je brood
gegeven aan wie honger lijdt? Heb je een dorstige een glas water gegeven, daklozen of
asielzoekers onderdak en kleding verschaft, en zelfs: heb je een gevangene vrijgekocht?
Op zulk handelen en verantwoordelijkheid nemen worden we volgens deze passage
uiteindelijk beoordeeld. Dit raakt wel de gevoeligste snaar van ons leven. Of je nu gelooft in
God of niet: al wat je die mensen hebt gedaan, en ter wille van die mensen (en niet: over de
rug van die mensen heen 'ter wille van God') heb je in feite ook God gedaan. Of je hebt dit
geweigerd - dat is althans de visie van Jezus, 'de Mensenzoon', op het laatste oordeel volgens
het evangelie van Matteüs.
Wat opvalt is dat de werken van barmhartigheid, buiten hun religieus kader, in de moderne en
laatmoderne tijd door vele seculiere staten als 'mensenrechten' erkend zijn en sinds 1948
opgenomen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Menselijke
waardigheid, humaniteit, is de directe grond van de ethische inzichten.
Is het niet beter om via ontwikkelingshulp mensen ter plaatse van dienst te zijn? Of moeten
mensen die het goed hebben, voor een goede opvang van vluchtelingen zorgen?
Ik voel me thuis hier, als een vreemde
Iedereen herkent mijn accent
Ik ben van boven de rivieren
Je kunt niet anders zijn dan wie je bent
Ik kan niet terug
Want ik kom nergens vandaan
Al ga ik weg
Ik blijf een vreemde
Ik kom uit een land van schreeuwers
Ik heb geleerd hier om stil te zijn
Wat niet wil zeggen dat ik zal zwijgen
Als mensen elkaar haten alleen omdat ze anders zijn
Ik heb de liefde hier gevonden
Ik ben alleen m'n hart gevolgd
Zo ben ik hier terechtgekomen
In dit huis als een vreemde
Ik hoef niet eerst
Ik ben geen volk
Ik wil alleen maar
Hier
Leven
(Stef Bos)