Levensbeschouwing

3de bach rechten
Levensbeschouwing
Notities + Cursus / Prof Franken
Q
R30
uickprinter
Koningstraat 13
2000 Antwerpen
www.quickprinter.be
6.00 EUR
Nieuw!!!
Online samenvattingen kopen via
www.quickprintershop.be
INLEIDING
LEVENSBESCHOUWING
Het levensbeschouwelijke landschap in België onderging een seculariseringstendens waaruit
een mentale ontzuiling en toegenomen levensbeschouwelijke diversiteit volgde met een
maatschappelijk debat. Vandaag stellen we ons de vraag hoe we in goede verstandhouding
kunnen samenleven in diversiteit.
Iedereen wordt van ver of dichtbij geconfronteerd met het levensbeschouwelijke kwesties en
levensbeschouwelijke vragen.
In 2003 werd de Universiteit Antwerpen eengemaakt. Dit is een actief pluralistische universiteit.
Actief pluralisme wil het belang van levensbeschouwelijke ideeën en de plaats die ze in de
private en publieke levenssfeer innemen benadrukken en wil een inhoudelijke dialoog mogelijk
maken. Zij engageert zich om de levensbeschouwingen als fenomeen ernstig te nemen.
In 2004 werd het Centrum Pieter Gillis opgericht vernoemd naar de humanist Pieter Gillis. Dit
centrum doet aan onderzoek en maatschappelijke dienstverlening inzake levensbeschouwelijk
pluralisme. Haar bedoeling is levensbeschouwelijke zaken bespreekbaar maken en informeren.
Wanneer we wereldgodsdiensten beter begrijpen kunnen we ze beter beoordelen en gaan we er
beter op reageren.
Levensbeschouwing is een onderdeel van de publieke ruimte. We komen er overal mee in
contact, iedereen heeft vragen over leven en dood. Levensbeschouwing speelt in op de
zinsvragen en existentiële vragen van mensen. Het gaat over opvattingen over leven en dood
maar ook over de praktijk van riten, vieringen en cultussen.
Of je het nu wil of niet wij betalen voor religie, dit staat vast in een grondwettelijke bepalingen.
In de VS heb je tweestrijd tussen mensen die vinden dat er meer steun moet zijn voor
levensbeschouwing en anderen zeggen neen, de overheid moet neutraal zijn. Waar is de
gelijkheid? Moet je verschillende godsdiensten financieren of net niet? In de VS is
levensbeschouwing hot maar het is niet aan de overheid om deze te financieren. In Duitsland is
een systeem door de overheid geregeld maar je bent niet verplicht te betalen. Dit is een
vrijblijvende bijdrage. Als je gebruik wil maken van diensten van de kerk (trouwen bijvoorbeeld)
dan moet je mee betalen.
Met de subsidies die grondwettelijk zijn vastgelegd wordt uitzendtijd gefinancierd voor de
verschillende levensbeschouwingen. Wat met vrijheid van onderwijs? Je moet kunnen kiezen uit
onderwijs om godsdienstvrijheid te garanderen. Ongeveer 70% van leerlingen uit Vlaanderen
ging naar een katholieke school. Wat mag deze katholieke school doen? Mag zij homoseksuele
leerlingen weigeren? Mag een katholiek ziekenhuis eisen dat haar personeel trouw is aan het
geloof?
Siks vroegen aan de overheid of zij een helm moesten opzetten op hun moto? De helm past niet
op hun tulband. De overheid liet dit toe, zij moesten geen helm dragen. De tulband is heel
belangrijk voor hun godsdienst. Hetzelfde viel voor in de bouwsector, zij moesten opnieuw geen
helm dragen. Al de anderen moeten wel een helm dragen. Is dat wel rechtvaardig?
Een zaak voor het EHRM een vrouw werkte voor een ziekenhuis en wilde haar kruisje
aanhouden. Dit was zichtbaar, mag dit? Zij ging naar het EHRM en men verbood het. Hetzelfde
voor een air hostess, zij mocht het wel dragen. De Lautsi zaak is ook een voorbeeld.
Bed & breakfast weigerde twee homo’s op eenzelfde kamer te laten slapen. Zij stapten naar het
EHRM en kregen gelijk. De eigenaars van de bed & breakfast gaan in hoger beroep.
Actief pluralisme: willen neutraal zijn maar we willen wel erkennen dat er
levensbeschouwingen zijn en we gaan ermee in dialoog. Om in dialoog te gaan is het belangrijk
om te weten hoe men in elke levensbeschouwing denkt. Informeren als doel.
Verschil met KULeuven: zij geven dit vak vanuit een religie, zij zijn een katholieke school. Wij
zijn neutraal, opgericht door de overheid.
Levensbeschouwing houdt zich bezig met zinvragen (waarom leven wij, waarom sterven wij?).
Levensbeschouwingen proberen een antwoord te geven op deze vragen.
Ninian Smart: er zijn 7 dimensies van levensbeschouwingen:







Rite/praxis: ritueel zoals slachten.
Doctrine/leer
Mythe/verhaal
Emotionele/spirituele dimensie
Ethiek/wet
Sociaal aspect/organisatiestructuur: bijvoorbeeld in het christendom (paus, priesters,…).
Materiële en artistieke dimensie: kunst, het willen uitbeelden van het religieuze als
eerbetoon.
Ze zijn niet noodzakelijk alle 7 aanwezig in elke levensbeschouwing afzonderlijk. Wittgenstein
duidt dit aan met familiegelijkenissen: in een familie komen verschillende van die kenmerken
terug maar dat wil niet zeggen dat iedereen ze allemaal bezit, hetzelfde geldt voor de dimensies
van levensbeschouwingen.
Levensbeschouwing= leer en praxis die antwoord wil geven op zinsvragen. Het is een visie op
het leven, op het zijn. Die kan filosofisch zijn, religieus,… Dit is niet hetzelfde als religie!
Religieuze levensbeschouwing:


Levensbeschouwing die religieus zijn en godsdienstig: een of meerdere bovennatuurlijke
wezens die de natuur van de mens teboven gaan. Verticale transcendentie en een
moment van heteronomie. De mens verplaatst de oorsprong van alles naar iets buiten
hem, iets transcendents, iets boven hem, waarvan hij afhankelijk is.
• Monotheïsme: er is één god. Bv: christendom, islam,…
• Polytheïsme: er zijn meerder goden. Bv: Grieken en Romeinen, hindoeïsme,…
• Pantheïsme: alles is god. Bv: Spinoza filosoof uit de 17de eeuw.
Levensbeschouwing die religieus zijn maar niet godsdienstig: ondefinieerbare
natuurkrachten. Bijvoorbeeld: boeddhisme, pantheïsme en jaïnisme.
Niet religieuze levensbeschouwing: bijvoorbeeld atheïsten en volgens sommigen ook
ideologisch/politieke stromingen zoals het marxisme, anarchisme, nationalisme en socialisme
die zich in de eerste plaats bezig houden met het samenleven en niet met de zin van ons bestaan.
Bij ons zijn volgende christelijke kerken erkend:




Orthodoxe
Anglicaanse
Protestantse
Katholieken
Volgende godsdiensten zijn erkend:




Vrijzinnig humanisme
Boeddhisme
Islam
Jodendom
Gemeenschapsonderwijs heeft in 2013 een algemeen verbod opgelegd voor het dragen van
geloofstekenen. De Raad van State heeft nu geoordeeld dat dit een schending is van de
godsdienstvrijheid dus het gemeenschapsonderwijs moet ervan af zien. Een verbod kan maar
enkel onder strikte voorwaarden. Als zij het dragen van religieuze symbolen willen invoeren
moeten zij hier een goede reden voor hebben. Het algemeen verbod ontstond nadat meisjes in
het Atheneum van Antwerpen onderdrukt werden om een hoofddoek te dragen, hier was een
verbod gerechtvaardigd maar niet overal! Een jongen uit de Sik gemeenschap stapte naar de
Raad van State en kreeg nu dus gelijk, in dat geval was er geen reden. Goede redenen zijn dwang
en het verstoren van de goede orde. Het algemeen verbod is dus strijdig verklaard, het gaat in
tegen het recht op godsdienstvrijheid art. 9 EVRM.
HOOFDSTUK 1: WESTERSE TRADITIES
Er zijn drie monotheïstische openbaringsgodsdiensten: jodendom, christendom en islam. Ze
hebben elk een eigen openbaringstraditie maar bij alle drie speelt het geschrift een belangrijke
rol, zij worden de godsdiensten van het boek genoemd. Hun oorsprong ligt in het MiddenOosten, toch behoren zij tot de Westerse tradities.
JODENDOM
VERSPREIDING, OORSPRONG EN STREKKINGEN
De wereldbevolking telt 14 miljoen of 0,2% Joden. We vinden het Jodendom vooral in Israël (5,6
miljoen), de Verenigde Staten (5,6 miljoen) en West-Europa (1,5 miljoen). Het jodendom is
verspreid. De joden hebben voortdurend rondgezworven, dit noemt men de diaspora, het
rondzwerven van de joden.
Het jodendom gaat terug op stamvader Abraham. God stuurde Abraham weg uit Charan op zoek
naar het Beloofde Land, Kanaän of Israël. De uittocht uit Egypte onder leiding van Mozes
waarbij zij 40 jaar in de woestijn rondzwierven en JHWH het volk de toen geboden en de ark van
het verbond schenkt zijn heel belangrijk voor de traditie.
Jeruzalem werd de hoofdstad en tempelstad, het heilige land van de joden. Het duurde niet lang
vooraleer het overheerst werd door:






6de eeuw v. C.: Babyloniërs en Perzen
Ten tijde van Jezus: Romeinen
Eeuwen na Christus: woestijnvolkeren, Arabieren en Europese kruisvaarders
135 n. C.: diaspora ronde de Middellandse Zee en later ook in Oost- en West-Europa
1873-1935: uittocht naar de Verenigde Staten door vervolgingen
1948: joden krijgen hun eigen staat Israël met een joodse meerderheid van 76%
Dankzij de diaspora onderging het jodendom etnische en culturele invloeden. Joodse groepen
zijn vernoemd naar hun verschillende geografische afkomst:




Sefardische joden: Portugal, Spanje, Noord-Afrika
Jemenietische joden: Jemen
Asjkenazische joden: Midden- en Oost-Europa, Rusland
Oriëntaalse joden: Oezbekistan, Azerbeidzjan, Dagestan, Georgië
80% van de joden behoort tot de Asjkenazim, bijna de helft van de joden in Israël en ook de
meeste joden uit Antwerpen en de Verenigde Staten behoren tot deze groep. In Antwerpen
wonen orthodoxe joden met bepaalde kleding- en voedingsvoorschriften. Niet alle joden
behoren tot die strekking maar daar vallen ze veel minder op.
Onder Baal Shem Tov een Oost-Europese rabbijn ontwikkelde het chassidische jodendom, je
kan hen herkennen aan zwarte kledij met hoed of keppel en pijpenkrullen. Gehuwde vrouwen
moeten verplicht een pruik dragen. Zij leven vooral in Antwerpen en Jeruzalem en behoren tot
de orthodoxe strekking. Liberale joden vindt je vooral in Duitsland dankzij de Verlichting en in
de Verenigde Staten.
GODSBEELD
Het jodendom is de eerste monotheïstische religie maar aanvankelijk ontkenden zij het bestaan
van andere goden niet. Het jodendom evolueerde van een monolatrie (= slechts één god
aanbidden maar er mogelijk meerdere erkennen) naar monotheïsme (= één god wordt erkend
en vereerd, YHWH). Zij aanvaarden geen natuurgoden zoals de zon of de maan.
YHWH wordt als transcendent beschouwd, verheven boven natuur en wereld. Hij kan niet door
mensen gevat of beschreven worden, hij is onzichtbaar en mag niet worden afgebeeld. Zijn naam
is onuitspreekbaar. Hij wordt ook Adonai (=Heer) genoemd en in een geschrift wordt hij
aangeduid via een tetragrammaton als YHWH. YHWH wordt afgeleid van het Hebreeuwse
werkwoord “zijn”, hij toont zich aan Mozes in de brandende braambos en maakt zich kenbaar.
YHWH sluit met de Israëlieten een exclusief en eeuwig verbond (= overeenkomst met Mozes
op de berg Sinaï). YHWH zal de Israëlieten beschermen en het volk zal Hem trouw blijven, het
joodse volk is uitverkoren, enkel het joodse volk. Hij is de uitdrukking van hoop en bevrijding.
Het jodendom heeft geen missionair karakter, men is jood als men uit een joodse moeder
geboren wordt en uitzonderlijk door bekering.
Joden leven verspreid door de diaspora. Zij zijn vredelievend zij dringen geen geloof op.
TEKSTEN, TEMPELS EN PROFETEN
In de 6de eeuw v. C. werd de geschiedenis opgeschreven tijdens het Babylonische ballingschap in
de Thora of pentateuch, dit is de joodse wet die door YHWH aan Mozes werd gegeven op de
Sinaï. De Thora bestaat uit 5 boeken van Mozes:





Genesis
Exodus
Leviticus
Numeri
Deuteronomium
De Thora werd door rabbijnen bediscussieerd en geherinterpreteerd:




200 n. C.: Misjna, de mondelinge traditie werd opgeschreven.
400 en 500 n. C.: Talmoed (Jeruzalem) en Babylonische Talmoed, discussies en
commentaren op de Misjna met zowel minderheids- als meerderheidsstandpunten. De
rabbijnse traditie van debat en onderzoek heet: midrasj.
Halacha (wet) of Haggada (niet juridische zaken), hertalen van de Thora, Misjna en
Talmoed.
Kabbala, mystieke strekking van de ontmoeting met de transcendente YHWH door
persoonlijke ervaring en vervoering eerder dan studie kennis op te doen over YHWH.
De Thora kent 613 geboden en voorschriften die vandaag niet allemaal meer gelden (sommige
betreffen de tempeldienst in Jeruzalem die vandaag niet meer bestaat). De nadruk ligt meer op
het praktische en minder op de juiste leer of dogma. Een grote tempel werd verwoest, zij hebben
die heropgebouwd maar deze werd opnieuw plat gegooid, één muur is blijven staan dit is de
klaagmuur. Je kan er briefjes insteken met een boodschap voor YHWH. Onze pausen hebben er
ook al een briefje ingestoken.
De joodse Bijbel, Tenach is gelijk aan het christelijke Oude Testament maar de boeken staan in
een andere volgorde. De Tenach bevat naast de Thora ook profetische boeken en 11 heilige
geschriften. Profeten hebben geen politieke positie maar zijn invloedrijk, zij herinnerden het
volk aan hun overeenkomst met YHWH en aan de wet van Mozes die onderhouden moest
worden. In het jodendom is religie en politiek structureel gescheiden.
De joodse traditie heeft de verwachting dat de Messias, de gezalfde als gezant van YHWH het
Rijk Gods ook politiek zal komen vestigen en de joden zal verlossen van de vreemde
overheersing. Het Jodendom heeft het Christendom geïnspireerd.
RELIGIEUZE PRAKTIJK
Het jodendom kent geen officiële leer in dogma’s of canonieke formuleringen, het jodendom laat
zich leiden door de orthopraxie, een juiste naleving van religieuze en wettische voorschriften.
Naast morele voorschriften zijn er ook:



Kledingvoorschriften
Bepalingen over reinheid
Richtlijnen over het vieren van de heilige sabbat
Sabbat wordt gevierd op zaterdag, de zevende dag van de joodse week. Dit is een rustdag door
JHWH voorgeschreven in de tien geboden. Men herdenkt YHWH’s rustdag na de schepping en
het verbond tussen hem en het joodse volk.
Kashrut zijn koosjerspijswetten. Men eet geen varkensvlees, dieren worden onverdoofd
geslacht en moeten uitbloeden, melk en vlees moeten steeds gescheiden worden aan tafel de
werkelijke verklaring hiervoor is niet bekend. Plantaardig voedsel en afgeleide producten zijn
wel koosjer.
Traditioneel houden joden een ochtend-, middag-, en avondgebed. Op de sabbat en op
feestdagen is er een extra gebedsdienst. Joden komen voor het gebed samen in de synagoge.
Belangrijke rituele voorwerpen zijn de rollen van de Thora en de menorah, de zevenarmige
kandelaar werd vroeger gebruikt in de tempel van Jeruzalem en symboliseert de brandende
braamstruik waaruit YHWH zichzelf aan Mozes openbaarde.
Belangrijke feesten:




Paasfeest: herdenking van de uittocht uit Egypte.
Loofhuttenfeest: herdenking 40 jaar durende omzwervingen in de woestijn tussen
Egypte en het Beloofde Land.
Rosh Hashana: eerste twee dagen van de joodse kalender, in de synagoge wordt
honderd maal op een ramshoorn geblazen als symbool voor een goed jaar eet men zoete
dingen. Daarna volgen enkele dagen van soberheid.
Jom Kippoer: de grote verzoendag gevierd op de tiende dag van het jaar. De
hogepriester betrad het heiligste deel van de tempel van Jeruzalem om er het volk met
YHWH te verzoenen en om het nieuwe jaar met een schone lei te beginnen. Als offer ter
vergeving van zonden werden traditioneel twee geiten gebruikt, één werd van een rots
gegooid de andere werd de woestijn ingestuurd beladen met alle zonden van Israël
(zondebok).
Joden hebben ook verschillende overgangsrituelen:





Hebreeuwse naamgeving bij geboorte.
Besnijdenis na 8 dagen bij jongens. In Duitsland was er een Europese richtlijn over
besnijdenis: zij lieten dit toe omdat zij bang hebben om weer beschuldigd te worden van
antisemitisme.
Bar Mitswa: de 13-jarige jongen wordt volwassen volgens de Thora. Hij leest tijdens de
plechtigheid voor uit de Thora. Bij de liberale joden is er nu ook de bat mitswa, het
overgangsritueel voor meisjes van 12 jaar.
Huwelijksritueel.
Rituelen bij overlijden.
BELADEN VERLEDEN EN GECONTESTEERD HEDEN
Joden werden door het christelijke Europa lang gewantrouwd. Zowel de sefardische als
asjkenazische joden kregen te maken met antisemitisme. Lokale stadsbesturen verhinderden de
joden vaak toegang tot openbare ambten en dwongen hen in aparte stadsdelen te leven.
Augustinus met zijn Adversus Judaeos hanteerde theologische redenen om de joden te
vervolgen:




Zij werden verantwoordelijk geacht voor de kruisdood van Jezus. De kerk verwierp het
gebruik van geweld tegen joden maar vanaf de 12de eeuw groeide de weerstand. Jezus
was zelf een Jood maar was het niet eens met alle strikte wetten, de Joodse hogepriesters
konden hier niet mee lachen. Zij wilden dat hieraan iets werd gedaan, zij vroegen aan de
Romeinen om hem te veroordelen, zij deden dit. Joden hebben een rol gespeeld in het
uitleveren van Jezus aan de Romeinen.
Joden hadden een enorm economisch succes omdat zij een monopoliepositie hadden in
het verlenen van leningen met rente, zij werden beticht van woeker. Op het Lateraanse
concilie in 1179 werd het verlenen van leningen met rente expliciet verboden voor
christenen. De kerk en Thomas van Aquino keurden dit goed als argument dat de joden
een grote schuld hadden af te lossen en als slaven aan christenen toebehoorden. In 1147
schrijft Petrus Venerabilis een brief aan de koning dat de joden kruistochten mee moeten
financieren, hij is ook de auteur van het anti-joods tractaat. Petrus Abelardus zorgt in
1136 voor een gesprek tussen filosoof, jood en christen waarin hij de nadruk legt op het
gezond verstand en niet enkel op het geloof.
Zij werden verdacht van rituele kindermoorden en ontheiliging van de hostie.
In de 14de eeuw werden zij ook beschuldigd van het uitbreken van de pest.
Geschiedenis van de sefardische joden:




Onder het islamitische regime in Spanje tussen de 10de en 12de eeuw kenden joden een
intellectuele bloeiperiode, Maimonides van die tijd was een invloedrijk joods
thorageleerde en astronoom.
Het Lateraans concilie van 1215 besloot dat joden herkenbaar dienden te zijn door het
dragen van een gele kap en punthoed.
In 1391 werden joden in Sevilla, Valencia en Cordoba vervolgd , hierdoor bekeerden heel
wat joden zich tot het christendom.
In 1478 werd de Spaanse inquisitie opgericht en in 1492 werden de joden door het
uitdrijvingsedict verplicht zich te bekeren of te emigreren.
Geschiedenis van de asjkenazische joden:




De teksten van Luther in Duitsland zorgden voor minachting en haat waardoor veel
joden vluchten naar Polen.
In 1648 tijdens de kozakkenopstand bestreed Oekraïne Poolse ader, landeigenaars en
ook joden.
In de tweede helft van de 19de eeuw werden joden slachtoffer van tsaristisch
geïnspireerde pogroms en razzia’s.
De Holocaust of Shoah zorgde ervoor dat over heel Europa systematisch joden werden
vervolgd en gedeporteerd. De uitroeiing moest een oplossing zijn voor het
jodenprobleem. Vanaf 1933 werden ghetto’s geïnstalleerd voor Joden, zij werden
volledig afgescheiden. Een pogrom is een massale vervolging van een bepaalde groep,
een gewelddadige opstand waarbij mensen vervolgd worden. Mensen werden in
concentratiekampen gestoken omdat ze Jood waren. Het nazisme heeft 6 miljoen
slachtoffers gemaakt, in België werd de helft van de joodse populatie vermoord, in
Nederland zelfs 75%.
Zionisme: joodse strekking die pleit voor de Joodse natie, zij vinden dat zij een eigen beloofd
land en eigen staat verdienen.
In 1948 werd de staat Israël opgericht en zijn veel joden naar het Midden-oosten teruggekeerd.
De oprichting van de eigen staat was een overwinning voor de zionistische beweging uit de 19de
eeuw. Men ijverde voor een onafhankelijke joodse staat zodat de joden uit de diaspora naar hun
voorouderlijke land zouden kunnen terugkeren. Door de grote emigratiegolven naar het
toenmalige Palestina ontstaat een belangrijke joodse gemeenschap, de Yishuv.
Palestina werd door de Verenigde Naties in 1948 opgedeeld in een Arabische en een Joodse
staat. De Yishuv roep haar onafhankelijkheid uit als de staat Israël. Door de
onafhankelijkheidsstrijd heeft Israël meer grondgebied dan haar oorspronkelijk werd
toegekend, Palestijnen moesten vluchten.
De Arabisch wereld erkende Israël niet en er brak een grote strijd uit:





1964: de Palestijnse bevrijdingsorganisatie wordt opgericht met als doel de joodse staat
ongedaan te maken.
1967: tijdens de zesdaagse oorlog verovert Israël de Gazastrook en het schiereiland Sinaï
op Egypte, de Westelijke Jordaanoever op Jordanië en Golanhoogten op Syrië.
1973: Jom Kippoeroorlog: Syrië en Egypte proberen tevergeefs hun gebieden terug te
winnen.
1978: Akkoorden van Camp David, Sinaï komt terug bij Egypte.
Midden jaren 1990: na de eerste intifada (Palestijns verzet) worden Oslo akkoorden
gesloten, de Palestijnse bevrijdingsorganisatie wordt door Israël erkend en beloofd het
terrorisme te staken tegen Israël. Dit verdrag kwam tot stand tussen: Yasser Arafat (PLO
leider), Yitzchak Rabin (Israëlische premier) en Shimon Peres (Israëlisch minister van
buitenlandse zaken. In 1994 ontvingen zij hiervoor de Nobelprijs van de Vrede.
Vandaag is het conflict nog steeds niet opgelost. De muur tussen Israël en Westbank zorgt voor
politieke en economische instabiliteit in de Palestijnse gebieden. Eind juni dit jaar waren drie
Israëlische tieners vermist, Joden verdacht de Hamaz, er was een razzia en de lijken zijn
gevonden. Als wraak deden de Joden hetzelfde bij een Palestijnse jongere. Raketaanvallen
begonnen weer, er was opnieuw oorlog. Er staat opnieuw een muur tussen Israël en Palestina.
CHRISTENDOM
VERSPREIDING, OORSPRONG EN STREKKINGEN
Het christendom is de grootste en meest verspreide religie, ongeveer 30%. Het christendom is
ontstaan in het Midden-Oosten maar 99% van de christenen leeft buiten het Midden-Oosten.
87% van de christenen woont in een land waarin het christendom in de meerderheid is. In
Arabisch-Islamitische landen is er een christelijke minderheid.
De helft van alle christenen is katholiek (16%). Het katholicisme is dominant in Midden- en ZuidAmerika en in Zuid-Europa.
In Noord-Europa en de Verenigde staten zijn zij ook te vinden maar daar zijn lutheranen en
calvinisten (= reformatorische strekkingen) in de meerderheid. zij maken ongeveer 8% van
het christendom uit. De protestanten maken 12% uit van de wereldbevolking. Calvinisten zijn te
vinden in de Verenigde Staten en Nederland, Lutheranen in Duitsland en Scandinavische landen.
De Evangelicals bevinden zich in Latijns-Amerika, delen van Afrika en kosmopolitisch getinte
Europese steden in Europa.
Orthodoxen voornamelijk uit Griekenland en Rusland vertegenwoordigen 12% van de
christenen.
Een kleinere groep van de christenen behoort tot Jehova’s getuigen.
JOODSE SEKTE
Het christendom is ontstaan uit de joodse traditie. Men had kritiek op het rigorisme (= het
streng naleven van wetten en geboden) en de expliciete messiaanse verwachtingen. Doordat het
christendom hiertegen in opstand kwam ontstaat een soort joodse sekte.
Het christendom is een transcendente godsdienst, monotheïstisch. Je hebt het Oude Testament
of de Joodse Tenach die bestaat uit de boeken van het Oude testament maar in een andere
volgorde geplaatst en je hebt het Nieuwe Testament.
Er zijn 4 Evangelies:




Johannes
Mattheus
Lucas
Marcus
De vier evangelies vertellen elk op hun eigen manier over het leven, lijden en de verrijzenis van
Jezus. Er is ook een historisch boek van de “Handelingen der apostelen”, daarin staat hoe de
eerste christelijke gemeenschappen zich vormen. Een deel van het Nieuwe Testament bestaat uit
brieven en het boek van de Openbaring.
De evangelisten hebben Jezus niet gekend dus zij mogen niet verward worden met de apostelen,
Jezus’ leerlingen. Er waren 12 apostelen, Judas is diegene die Jezus had verraden. De evangelies
dienen om het geloof te verkondigen er is veel betwisting over de correctheid van de verhalen
maar het staat wel vast dat Jezus volgelingen had die kort na zijn dood geloofden dat hij de
Messias was.
Jezus was zelf een jood en het christendom is dus in de schoot van het jodendom ontstaan, toch
zijn er enkele verschillen:







Incarnatie of vleeswording van de God in de mens Jezus: de transcendente God verlaagt
zich tot het menselijk gedaante. Het christelijke feest van deze incarnatie is Kerstmis
wanneer de geboorte van Jezus herdacht wordt.
De Messias is in de persoon van Jezus op aarde gekomen: zijn verlossing bestaat in de
liefde van God voor alle mensen, inclusief en in het bijzonder de armen, gebrekkigen en
marginalen.
Christelijke heilboodschap is universeel: de joden geloven dit niet enkel zij zullen verlost
en bevrijd zullen worden.
De manier waarop men met wettelijke voorschriften omgaat: voor christenen telt enkel
het dubbel liefdesgebod (= bemin God en bemin je naaste zoals jezelf), de joden moeten
613 geboden uit de Thora onderhouden.
Christenen zijn eerder gericht op het hiernamaals: de verrijzenis van Jezus en een
algemene wederopstanding uit de doden aan het einde der tijden. Verrijzenis van ziel én
lichaam. Jezus is de Goddelijke zoon en God is mens geworden in de figuur van Jezus.
Jezus heeft gezegd hoe mensen zouden moeten leven en is voor zijn woorden door de
Romeinen gekruisigd. Zo heeft hij de zonde van de mensheid op zich genomen en voor
verlossing gezorgd. Definitieve redding komt er pas later, zij die het goed hebben gedaan
gaan naar de hemel, stoute mensen naar de hel en zij waarvan ze het nog niet weten
blijven wachten in het vagevuur. Jezus komt terug bij het einde (hiernamaals) en zorgt
dan voor verlossing, de joden wachten nog steeds op verlossing.
Verschil tussen paasfeest in het Jodendom (herdenking uittocht uit Egypte op zoek naar
het beloofde land) en het Christendom (verrijzenis Jezus).
Christendom orthodoxie (naleven van de juiste leven) en Jodendom orthopraxie
(naleven van het juiste wetten).
Hoe kan God goed en almachtig zijn maar toch het lijden en kwaad laten bestaan? Dit noemt men
het probleem van de theodicee: God die voor het menselijke gerecht wordt gesleept om zich te
verantwoorden voor het bestaan van het kwaad.
GELOOFSLEER
Christenen geloven in een transcendente God, een God die alle natuurlijke fenomenen overstijgt
en schepper is van hemel en aarde. Het christendom is ook een monotheïstische godsdienst, er is
maar één god. De geloofsleer van het christendom staat in het Oude en het Nieuwe Testament.
Het christendom werd door de Romeinse keizer Constantijn officieel erkend in 313. Is Jezus nu
een God of een mens? Vanaf de eerste eeuwen van het bestaan van het Christendom was hier
veel discussie over. Op het concilie van Nicea in 325 koos men voor de formulering homoousios: Christus is één in wezen met de Vader. Jezus is voortgekomen uit de vader maar niet
geschapen door de vader. Jezus staat niet onder God hij is er één mee, Vader, Zoon en Heilige
Geest staan gelijk.
Dit werd bevestigd op het concilie van Chalcedon in 451: hij is één in wezen met de vader. Hij is
voortgekomen uit de vader niet voortgekomen uit de vader. Hij heeft twee naturen: een
goddelijke en een menselijke.
Het nestorianisme (= strekking die Christus als twee personen beschouwde: de mens Jezus en de
goddelijke Zoon van God) werd als ketterij veroordeeld. Ketter komt van het woord Katharen,
christenen uit het zuiden van Frankrijk die volgens het katholicisme niet recht in de leer waren.
Paradoxaal betekent ketter dus oorspronkelijk: zuivere.
Vervolgens moest men de leer aftoetsen aan de Griekse filosofie, een rationeel systeem met
legitieme waarheidsaanspraken. Er is tijdens de Middelleeuwen een poging genomen om geloof
en rede met elkaar te verzoenen:



Augustinus (eerste eeuwen n. C.): neo-Platonisme. Het idee van de ideeënwereld
verbinden met het bestaan van Godheid.
Anselmus van Canterbury: hij probeert aan te tonen dat God bestaat via godsbewijzen.
Hij beschrijft 5 wegen die het bestaan van God rationeel bevestigen.
Thomas van Aquino: Aristoteles. Hij bouwt verder op de synthese van Augustinus maar
brengt die in overeenstemming met de Aristotelische filosofie. Het idee dat er een
onbewogen beweger ergens moet zijn. We kunnen vragen naar een oorzaak van iets
(waarom valt een steen naar beneden? Zwaartekracht! Maar wie zorgt voor
zwaartekracht?). Het thomistische natuurrechtsdenken dient als uitgangspunten bij
heel wat ethische kwesties in het christendom (bv: man en vrouw moeten samen
kinderen krijgen). Geopenbaarde geloofswaarheden worden verhelderd met het
verstand.
In de 20ste eeuw probeert men nog steeds geloof en rede op elkaar af te stemmen. Het Tweede
Vaticaans Concilie bijeengeroepen door Paus Johannes XXIII men wilde de kerk bij de tijd
brengen. Men heeft een bijeenkomst georganiseerd van de geestelijken (=concilie). Het Concilie
heeft drie jaar geduurd. Men heeft de moderne wetenschap aanvaard (Darwin) naast de
schepping. Zij hebben democratie aanvaard. Religieus inclusivisme (=iedereen kan gered
worden maar men moet niet per se een christen zijn om effectief gered te worden maar het komt
door Christus) in plaats van exclusivisme (=houding van vroeger, enkel wie gelooft kan gered
worden). Bij het pluralisme zegt men: iedereen kan zijn heil vinden en iedereen denkt hetzijne.
De ritus werd veel meer een ritus voor het volk, vroeger gebeurde de ritus in het latijn en stond
de priester met zijn rug naar het volk, dit veranderde. Leken zijn mensen die tot de kerk behoren
maar geen gewijde functie hebben, vroeger was men hier minachtend maar nu aanvaard men
hen. Leken hadden een belangrijke rol en mogen mee in de mis helpen.
Verwar een concilie niet met een conclaaf (= verkiezing van de paus, dan komen niet alle
bisschoppen bij elkaar maar alle kardinalen van de wereld). Enkel een kardinaal mag paus
worden. De paus van vandaag heet Fransiscus.
Verschil:



Kardinaal: zij staan net onder de paus, er is er maar eentje in elk land. Kardinalen
kunnen ooit zelf tot paus verkozen worden.
Aartsbisschop: bisschop die aan het hoofd van het aartsbisdom staat. Het is de bisschop
van het belangrijkste bisdom binnen een kerkprovincie. Een aartsbisschop kan gewijd
worden tot kardinaal.
Bisschop: per bisdom (lokaal) bv. Bisdom Antwerpen die onder leiding staan van de
Aartsbisschop.
RELIGIEUZE PRAKTIJK
Het christendom is eerder een orthodoxie dan een orthopraxie. Op het concilie van Nicea werd
vastgelegd wat een Christen gelooft. De belangrijkste elementen zijn:





Monotheïstische godsdiesnt: geloof in één God die schepper is van hemel en aarde.
Jezus is geboren niet geschapen één in wezen me de Vader.
Jezus is verrezen met Pasen.
Onbevlekte gevangenis van Maria.
Op de dag des oordeels komt Jezus de Messias terug en dan zal iedereen verlost worden
en wordt beslist of je naar hemel of hel gaat.
Christenen willen de boodschap van Jezus uitdragen in hun dagelijks leven maar ook door gebed
en bijbelstudie. De christenen kennen ook de 10 geboden die via Mozes aan de joden werden
geopenbaard. De nadruk ligt op de leer maar er zijn ook veel rituelen en praktijken.
Sacramenten vervullen een belangrijke functie, het is zowel een middel om spirituele zegening te
ontvangen als een uiterlijk teken van innerlijke beleving. Er zijn 7 sacramenten:







Doopsel: eens gedoopt altijd gedoopt je kan u enkele uit de doopselregisters laten
schrappen.
Eucharistie: Met de Eucharistie wordt het laatste avondmaal herdacht en is er een
verbinding tussen Jezus en God. De hosties en de wijn maken Jezus’ aanwezigheid
zichtbaar en tastbaar. Na het Onze Vader gaan christenen te communie, zij nemen het
lichaam van Christus tot zich.
Vormsel
Huwelijk
Priesterwijding
Biecht
Ziekenzalving
De orthodoxen behouden deze sacramenten de protestanten slechts twee, die in de bijbel staan:
doopsel en eucharistie.