Extra: Limes hv123 | PDF-versie

Extra: Limes hv123
Auteur
VO-content
Laatst gewijzigd
03 oktober 2016
Licentie
CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie
Webadres
https://maken.wikiwijs.nl/79557
Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is
hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave
Extra: Limes
Vooraf
Stap1
Stap2
Stap3
Over dit lesmateriaal
Pagina 1
Extra: Limes hv123
Extra: Limes
Vooraf
Leerdoelen
Tussen 47 v. Chr. en ongeveer 400 na Chr. liep de Limes, de buitengrens van het Romeinse rijk,
door Nederland. Het was geen scherpe grens maar een zone die door Romeinse soldaten werd
bewoond en bewaakt. In deze extra opdracht ga je ontdekken dat deze grenszone voor Nederland
ook een handelsroute was en een plek waar inheemse bewoners van Nederland kennismaakten met
nieuwigheden die de Romeinen hadden meegebracht en waar we nu in Nederland nog profijt van
trekken.
Aan het eind van deze opdracht kun je
vertellen wat de Limes is.
uitleggen waar de Limes door Nederland liep en hoe die eruitzag.
vertellen dat de Limes in Nederland ook een handelsroute was.
enkele producten en andere zaken noemen die van de Romeinen zijn overgenomen en die
nog steeds belangrijk zijn voor het dagelijks leven van nu.
uitleggen dat de Limes in Nederland een ontmoetingspunt was voor culturen.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 45 minuten nodig.
Stap1
Pagina 2
Extra: Limes hv123
Romeinse grens in Nederland
De Limes was een zone tussen het Romeinse rijk en de gebieden die niet door de Romeinen bezet
waren. In deze strook vond je de kampen van de soldaten en wachttorens van waaruit het Romeinse
Rijk door soldaten bewaakt werd. Tussen 47 v. Chr. en omstreeks 400 na Chr. liep deze strook door
Nederland (zie afbeelding).
Kijk nu naar twee fragmenten en beantwoord hierna de vragen:
1. Waarom liep de Limes in Nederland langs de Rijn?
2. Waarom gingen mensen in het gebied van de Limes in dienst bij het Romeinse leger?
3. Waarom werd de plek waar nu Nijmegen ligt ingericht als belangrijke legerplaats aan de
Limes?
4. Hoe werd de Limes langs de Rijn bewaakt?
Tussen 50 en 12 voor Chr. vestigen zich allerlei nieuwe bewoners in ons gebied, zoals de
Bataven en de Cananefaten.
De Bataven en Cananefaten worden al snel trouwe bondgenoten van de Romeinen en vechten
aan Romeinse zijde mee tegen andere Germaanse stammen.
Bron: www.romeinselimes.nl
5. Welke twee volkeren kwamen er in Nederland wonen rond de tijd dat de Romeinen de
zuidelijke helft van Nederland veroverden?
Stap2
De Limes als plek voor handel en overdracht van cultuur
Langs de Limes in Nederland bouwden de Romeinen grensposten en steden. Die waren met elkaar
verbonden door de Rijn en met andere delen van het rijk door goede wegen, die door de Romeinen
waren aangelegd. Daarvan maakten ook handelsreizigers dankbaar gebruik. Daardoor heeft de
Limes niet alleen zichtbare sporen achtergelaten in de Nederlandse bodem en het landschap, maar
ook andere sporen. Sporen die misschien niet zichtbaar zijn, maar wel van grote invloed op het
Pagina 3
Extra: Limes hv123
dagelijks leven in Nederland van nu.
Bekijk het videofragment en lees de tekst.
Romanisatie
De komst van de Romeinen naar Nederland betekent een culturele, economische, religieuze
en politieke schok. De inheemse stammen nemen de aspecten van de Romeinse cultuur over
die hen het meest aanspreken. Dit proces heet ‘romanisatie’.
Culturele invloed
Naast het nieuwe fenomeen van de stad, introduceren de Romeinen op cultureel gebied onder
meer de geschreven taal (het schrift) en de rechtspraak. Via import maakt Nederland kennis
met o.a. olijfolie, wijn, papaver en vissaus, maar ook met glaswerk. Bij de landbouw nemen de
Romeinen de oogstmachine, veel grotere runderrassen en nieuwe gewassen zoals broodtarwe
en rogge mee.
Economische invloed
De aanwezigheid van het leger zorgt voor een bloeiende handel in etenswaren en
luxeproducten. Ook krijgt ons land krijgt voor het eerst te maken met een monetair stelsel
(geld).
Religieuze invloed
De Romeinen zien overeenkomsten tussen de karaktertrekken van hun eigen goden en
inheemse goden. Zij voegen de naam van de Romeinse god toe aan de inheemse naam.
Daarnaast ontstaat een vermenging van inheemse en Romeinse gebruiken. De doden worden
nog steeds gecremeerd, maar behalve simpele crematiegraven komen ook grafheuvels,
monumentale grafzerken en askisten voor.
Bron: www.romeinselimes.nl
Beantwoord nu de vragen:
1. Noem drie producten die de Romeinen in Nederland invoerden en die we nu nog steeds in
een supermarkt of winkel kunnen kopen.
2. Noem drie nieuwigheden uit het Romeinse rijk die de Bataven en Cananefaten (en andere
bewoners) in Nederland overnamen en die we nu nog steeds kennen.
3. Hoe veranderde de Germaanse godsdienst onder invloed van die van de Romeinen?
4. Welke nieuwigheid van de Romeinen maakte een einde aan de pre-historie in Nederland?
Stap3
Pagina 4
Extra: Limes hv123
Protohistorie
Met het schrift komt er een eind aan de préhistorie. Het schrift verschijnt echter niet overal ter wereld
rond dezelfde periode. Het eerste schrift ontstaat ruim 3000 jaar voor Chr. in Mesopotamië en Egypte.
Over de Germaanse volkeren die in de Nederlanden woonden wordt voor het eerst geschreven door
Julius Caesar, met name in zijn De bello Gallico.
Zoals elke Romeinse generaal schreef ook Julius Caesar in opdracht van de Senaat verslagen over
zijn veldtochten. En hoewel Caesar er niet voor terugdeinsde feiten te verdraaien te meerdere eer en
glorie van zichzelf is het document een belangrijke bron van historici.
Boek 1
Gallië is in zijn geheel verdeeld in 3 delen, waarvan de Belgen
er één bewonen, een ander deel zijn de Aquitaniërs, en een
derde diegenen die in hun eigen taal Kelten, maar in onze taal
Galliërs genoemd worden. Zij verschillen onderling op het
gebied van taal, instellingen wetten. De Galliërs worden
gescheiden van de Aquitaniërs door de Garonne, en van de
Belgen door de Marne en de Seine. Van al deze volkeren zijn
de Belgen de dappersten, voornamelijk omdat ze zeer ver
verwijderd zijn van de cultuur en de beschaving van de
Provincie, en omdat er helemaal niet vaak handelaars naar hen
komen die dingen invoerende die bijdragen tot het verwekelijken
van hun geesten, en omdat ze de buren zijn van de Germanen,
die over de Rijn wonen, en met wie ze voortdurend oorlog
voeren. En om die reden ook gaan de Helvetiërs alle overige
Germanen in dapperheid vooraf, namelijk omdat ze bijna
dagelijks met de Germanen strijden, ofwel wanneer ze hun
grondgebied verdedigen, ofwel om zelf op het grondgebied van
de Germanen te vechten.
Omdat het gaat om een beschrijving van de volkeren die hier woonden en niet om een geschreven
tekst van de volkeren zelf wordt hiervoor wel de term protohistorie gebruikt.
Pagina 5
Extra: Limes hv123
Schrijf de namen van de volkeren op die worden genoemd in het gedeelte uit de 'De bello Gallico'.
Pagina 6
Extra: Limes hv123
Over dit lesmateriaal
Colofon
Auteur
VO-content
Laatst gewijzigd
03 oktober 2016 om 09:59
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons
Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de
voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk
medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken
te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Leerniveau
VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 2;
Leerinhoud en
Verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur en de confrontatie met de
doelen
Germaanse cultuur; Grieks-Romeinse en Germaanse cultuur; GrieksRomeinse cultuur; Geschiedenis; De tijd van Grieken en Romeinen (3000 v C 500 n C);
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad gemiddeld
Studiebelasting
0 uur en 45 minuten
Trefwoorden
leerlijn, rearrangeerbare
Pagina 7
Extra: Limes hv123