kenmerk: 673359 onderwerp: Memo van

Van: Actiegroep Overweg Alverna Open
Datum: 20 maart 2016
Betreft: alternatief scenario voor Overweg Laan van Alverna
Doel: spoedige opening van de overweg voor fietsers en voetgangers en beperking van
verdere schade voor betrokkenen en gebruikers met op termijn een “technisch
geavanceerde” oplossing zonder financiële lasten voor de gemeente Heemstede en relatief
lage financiële lasten voor Prorail.
Er is al enige tijd in de gemeente Heemstede een grote commotie rond de overweg Laan van
Alverna. Deze zaak heeft al tot de nodige vragen in de Tweede Kamer geleid. In 2014 heeft
Prorail de overweg Laan van Alverna zonder aankondiging en in het holst van de nacht,
ondanks een lopende procedure tegen de sluiting bij de rechter en zonder de uitslag af te
wachten, ontmanteld. Zowel de rechter in eind 2014 als later in december 2015 in hoger
beroep de Raad van State hebben echter bepaald dat de overweg Laan van Alverna
openbaar is en derhalve nooit gesloten had mogen en voor voetgangers en fietsers weer
geopend moet worden.
Prorail heeft op eerder moment in informatiesessies van geruime tijd voor 2014 op vragen
over de schending van de belangen van fietsers en voetgangers aangegeven dat zij deze
belangen totaal niet van belang vond (het antwoord van haar vertegenwoordiger luidde
destijds letterlijk: “nou en?”). Daarnaast heeft Prorail met de voortijdige en eenzijdige sluiting
van de overweg ons inziens een onrechtmatige daad jegens betrokkenen en gebruikers
verricht die ook consequenties kunnen hebben voor Prorail. De gemeente Heemstede heeft
Prorail een boete opgelegd maar tot nu toe door deze niet te innen niet actief tegen de
handelwijze van Prorail opgetreden en derhalve niet gehandhaafd. Voormalig wethouder Van
der Stadt van de VVD gaf voor de uitspraak van de rechter aan dat bij een positieve
uitspraak van openbaarheid de gemeente de overweg direct zou openstellen voor fietsers en
voetgangers. Zijn opvolgster mevrouw Hooy van de VVD heeft echter voor de uitspraak van
de rechter aangeven dat de overweg wat haar betreft niet per se opengesteld zou hoeven
worden. Inmiddels is deze uitspraak door de rechter en de Raad van State weerlegd. Haar
uitspraak betrof echter ook geen goed bestuur en bestendige gedragslijn van de gemeente
Heemstede en was uit dien hoofde al onterecht en maatschappelijk niet verantwoord. Er
schijnt ook sprake te zijn van een afspraak in het verleden tussen de gemeente Heemstede
met enkele betrokken partijen over de sluiting van de overweg. Deze afspraak is echter door
de gemeente Heemstede (2 van de 3 huidige college partijen zouden hierbij betrokken zijn)
blijkbaar onvoldoende juridisch onderzocht en zonder meeweging van de belangen van de
gebruikers (inwoners van de gemeente Heemstede en omwonenden) van de overweg
gemaakt. De gemeente is daar al in 2011 op gewezen. Inmiddels heeft de gemeente in 2016
na de verklaring van de openbaarheid van de overweg aan advocatenkantoor v.d. Feltz
gevraagd naar een opinie over het al dan niet openbaar zijn van de Laan van Alverna voor
zover deze gelegen is op het grondgebied van de gemeente Heemstede. Deze opinie is
recent beschikbaar gekomen. Advocatenkantoor v.d. Feltz baseert zich in haar opinie op
anonieme getuigen en zet zelf de nodige kanttekeningen en voorbehouden bij haar
conclusie. Gezien het feit dat de Laan van Alverna al meer dan 30 jaar wordt gebruikt door
bewoners van Heemstede en de aanwonenden dit hebben gedoogd en ook recent in het
Haarlems Dagblad hebben aangegeven dat zij dat toestaan en blijven gedogen heeft het al
dan niet openbaar zijn van een deel van de Laan van Alverna (het Bloemendaalse deel is
openbaar en de nieuwe ventweg langs het spoor ook) volgens ons geen gevolgen meer voor
het vrije gebruik van de Laan van Alverna. Dit staat derhalve ook de opening van de overweg
Laan van Alverna niet in de weg. Daarenboven zorgt de opening van de overweg voor
voetgangers en fietsers met name voor voetgangers voor een rustiger en minder gevaarlijke
route via de nieuwe ventweg naar het station. Het fietspad langs de Leidsevaartweg wordt
intensief gebruikt door fietsers en bromfietsers en is feitelijk te druk voor voetgangers en
soms zelfs gevaarlijk. Het is inmiddels hoog tijd dat de gemeente Heemstede een positieve
oplossing voor haar inwoners in deze gaat bewerkstelligen.
Als Actiegroep hebben we in nauwe samenwerking met de Fietsersbond en Wandelnet
gewerkt aan een voor alle partijen acceptabele oplossing. Tot op heden heeft Prorail
weinig gedaan om een oplossing te brengen die voor alle partijen bevredigend is en komt nu
op de valreep na de duidelijke en finale uitspraak van de Raad van State met de drie op dit
moment in Nederland bekende mogelijkheden voor een overweg voor voetgangers en
fietsers. Namelijk een (mini-)AHOB met toeters en bellen, een spoorbrug of een tunnel. Deze
mogelijkheden hebben echter alle drie de nodige nadelen en zijn voor de diverse
betrokkenen om de nodige plausibele redenen geen acceptabele oplossing nog los van het
feit dat de voorstellen kostbaar tot zeer kostbaar zijn en zeer tijdrovend qua implementatie
(2-5 jaar ontwikkeling, zoals door de heer De Vries van Prorail gesteld). Wij hebben als
Actiegroep al eerder aangegeven dat er inmiddels in de wereld van nu buiten Nederland
nieuwe en modernere oplossingen bestaan voor dit soort overwegen en ook de Tweede
Kamer heeft daar inmiddels door een aanzienlijk geldbedrag voor ontwikkeling te reserveren
politiek richting aan gegeven. Het betreft de zogenaamde “light-overwegen” (door de heer De
Vries “geavanceerde overwegen” genoemd) die in een aantal landen in de wereld (o.a.
Australië en USA) al enkele jaren worden toegepast bij voetgangers en fietsers overwegen
en zeer goed voldoen. Wij zien dit als een veilige en technisch superieure oplossing, niet
alleen voor de overweg Laan van Alverna, maar ook voor soortgelijke overwegen in
Nederland. In onze optiek zou Prorail deze ontwikkeling juist moeten omarmen en de
implementatie en aanpassing van de overwegen met spoed moeten invoeren. De Tweede
Kamer heeft dit signaal ook duidelijk afgegeven en zelfs ondersteund met ontwikkelingsgeld.
Je zou zeggen een uitdaging voor Prorail en de Nederlandse industrie. Helaas houdt Prorail
hierbij eenzijdig de boot af (zonder zuivere argumenten) en zoekt zij alleen een oplossing in
de traditionele mogelijkheden in Nederland. Inmiddels is door haar daden echter sprake van
een overweg die sinds 2014 onterecht is afgesloten en loopt de schade voor de betrokkenen
gezien de lange procedures en ontwikkeling van een nieuwe overweg nog jaren door (op
aangeven van de heer De Vries namens Prorail minimaal 2-5 jaar) en staan Prorail en de
gemeente Heemstede in een negatief daglicht. In het Haarlems Dagblad wordt dit recent als
volgt verwoord: “Gemeente Heemstede in de tang van Prorail”. Voor ons als Actiegroep is dit
alles maatschappelijk onaanvaardbaar en aanleiding om de start van een tweede juridische
procedure vanwege onrechtmatige daad door Prorail te overwegen.
Op dit moment zijn we al enige tijd (1 ½ jaar) beland in een impasse en de huidige situatie
zal door de 3 scenario’s van Prorail nog veel langer bestaan (2-5 jaar afhankelijk van de
uiteindelijke keuze). Wij hebben een alternatief scenario en oplossing ontwikkeld om uit deze
impasse te komen en deze om te buigen in een zogenaamde win/win situatie, welke voor
alle betrokken partijen een aanvaardbare oplossing op korte termijn kan opleveren.
Ons alternatieve scenario luidt als volgt. We stellen voor om ter beperking van verdere
schade voor betrokkenen (voetgangers en fietsers uit Heemstede en omgeving en aan- en
omwonenden) de bestaande overweg wat betreft een voetgangers en fietsers overweg met
klaphekken zo spoedig mogelijk te herstellen en gangbaar te maken. Een soortgelijke
overweg is op dit moment ook in gebruik bij de overweg Leyduin, 800 meter van de overweg
Alverna verwijderd. Beide overwegen hebben met de klaphekken al meer dan 30 jaar een
veilige en goede staat van dienst. Er zijn in deze periode geen ongevallen van voetgangers
en fietsers bekend. Deze staat van dienst is qua veiligheid aantoonbaar hoger dan een
AHOB, mede door het feit dat het spoor met een klaphek constructie feitelijk vrijwel
permanent niet toegankelijk is en dit in tegenstelling tot een AHOB waarbij de slagbomen het
merendeel van de tijd openstaan en derhalve voor kinderen en dieren vrij toegang kunnen
geven tot het spoor met alle gevolgen van dien. Daarnaast is de AHOB voorzien van toeters
en bellen en derhalve een grote last voor de omwonenden. Vervolgens laat Prorail, in
samenwerking met Nederlandse en/of buitenlandse partijen op relatief korte termijn een
zogenaamde “geavanceerde overweg” ontwikkelen dan wel een reeds bestaand model
aanpassen aan het Nederlandse spoor. Deze ontwikkeling kan gebruikmaken van de
geldvoorziening hiervoor van de Tweede Kamer en zal dus financieel in principe niet ten
laste komen van de gemeente Heemstede of Prorail. Deze light-overweg wordt als eerste
toegepast bij de overweg Laan van Alverna ter vervanging van de klaphekken en kan
vervolgens na een proefperiode verder landelijk worden ingezet. Dit scenario leidt naar onze
mening tot een win-win situatie voor alle betrokken partijen. De overweg wordt aanzienlijk
eerder weer in gebruik genomen, waardoor verdere schade voor de betrokkenen en
gebruikers wordt beperkt. De ontwikkeling van een nieuwe “geavanceerde overweg” krijgt
een sterke impuls en de kosten voor Prorail en de gemeente Heemstede zullen, mede door
de ondersteuning van de Tweede Kamer aanzienlijk lager uitvallen. Last but not least zal het
zowel voor de betrokkenen als de gemeente Heemstede en de belangen groeperingen een
snellere en uiteindelijk veiligere en meer bruikbare oplossing kunnen geven en de pr van
Prorail en de gemeente Heemstede zal een positieve wending krijgen. Tevens worden
verdere langlopende en slopende procedures voor de rechter met aanvullende hoger
beroepen voorkomen.
De reden dat wij een beroep doen op de lokale politiek bij de zaak is het feit dat in het
verleden de vertegenwoordiger van Prorail in een overleg over het sec terugplaatsen van de
klaphekken met de volgende uitspraak schijnt te hebben geantwoord: “no way”. Daarmee
heeft zij het overleg daarover verder eenzijdig geblokkeerd en een snellere, moderne en
mogelijk financieel veel vriendelijker oplossing geheel tegengehouden, waardoor het huidige
onderzoek zich slechts beperkt tot de 3 dure traditionele oplossingen en innovatie geheel
niet aan de orde komt. Dit is maatschappelijk gezien niet aanvaardbaar en een directe
bemoeienis van de politiek in Heemstede is hierbij gewenst, omdat het belangen van haar
burgers betreft die door deze handelwijze geschonden worden. In het ons voorgestelde
scenario is het terugplaatsen van de klaphekken echter slechts een tussenoplossing om de
opening van de overweg en de uiteindelijke innovatieve oplossing sneller te kunnen bereiken
en met minder schade voor de betrokkenen dan nu al het geval is. Tevens kunnen de
klaphekken door een Nederlandse onderneming die hierin ervaring heeft zodanig worden
uitgevoerd dat deze nog veiliger kunnen worden dan ze nu al waren blijkens de praktijk. Dit
betreft een relatief eenvoudige operatie. Een dure plaatsing van een overigens door
omwonenden niet gewenste (mini-) AHOB (met alle overlast van geluid en een open
overweg) en alle kosten en tijdverlies van dien wordt hiermee voorkomen. Er zijn overigens
al juridische procedures aangekondigd indien deze oplossing gekozen gaat worden.
Wij doen derhalve middels dit schrijven een beroep op u om vanuit uw fractie deze
zaak een doorslaggevende impuls in de goede richting te willen geven. Feitelijk staat
slechts één hobbel de voor alle partijen positieve oplossing van deze impasse in de weg en
deze is voor zover ik kan beoordelen mede gebaseerd op de traditionele bedrijfscultuur van
Prorail, waar volgens de huidige top en de landelijke politiek Prorail zich juist nog bewuster
moet worden van zijn maatschappelijke taak en waarbij de landelijke politiek al een financiële
voorziening heeft getroffen voor de oplossing van deze problematiek. De gemeente
Heemstede kan Prorail een extra impuls in de goede richting geven door actief te handhaven
(met een aanmerkelijk hogere dwangsom en deze ook daadwerkelijk te innen als geen
gevolg wordt gegeven aan de gezamenlijke oplossing en afspraken) en de door ons
voorgestelde oplossing uit deze impasse actief te ondersteunen.
In het vertrouwen dat we in deze langlopende zaak op korte termijn gezamenlijk tot een
goede oplossing kunnen komen,
met vriendelijke groet,
F.P.L Koene
Mede namens Actiegroep Overweg Alverna Open