Weg met het auto

Weg met het auto-matisch denken!
In het intelligente boek “Het Voorruitperspectief, wegen van het impliciete autodenken” 1 geeft Kris
Peeters talrijke voorbeelden van ‘auto-matisch denken’. In de formulering van verkeersproblemen
wordt automatisch de auto als maat genomen. De auto geldt als norm bij verkeersonderzoek, bij het
bepalen van de weginrichting, het verkeersreglement, de architectuur van woningen, de
plaatsaanduidingen, de bewegwijzering, de ruimtelijke ordening, de tijdsbeleving,… Om een voorbeeld
te geven: de auto ‘bepaalt’ het landschap, figuurlijk en letterlijk. Overal zet men paaltjes om ervoor te
zorgen dat de auto niet op een fietspad sukkelt, dat een auto niet fout parkeert,… Onze dorpen
worden heuse “paaldorpen” door al die paaltjes langs de wegen. De afmeting (fysieke maat) van de
auto bepaalt tevens de inrichting van wegen, de breedte van fiets- en voetpaden, de afstand tussen
bomen op een parking,…
Stop de fietscriminatie!
Op zich lijkt dat impliciete autodenken misschien allemaal onschuldig. Maar soms (of vaak) worden de
“zwakke” (of beter: kwetsbare) weggebruikers, de voetgangers en fietsers, evenals de gebruikers van
het openbaar vervoer, gediscrimineerd. Laten we eens enkele voorbeelden geven van
“fietscriminatie”: situaties waarbij vaak onbewust de fietser wordt benadeeld ten opzichte van de
automobilist. Bij fietscriminatie denken we niet enkel aan het feit dat auto’s sneller zijn dan fietsers, dat
auto’s veel vervuilender en gevaarlijker zijn, dat ze meer plaats innemen, dat automobilisten
comfortabeler zitten en niet nat worden in de regen,… We willen hier nog enkele subtielere vormen
van fietscriminatie bespreken. De meeste voorbeelden komen uit het boek van Peeters. Het laatste
voorbeeld is iets waar ik zelf onlangs op botste (of beter: fietste).
De zwalpende fietspaden. Is het je al opgevallen dat vele voet- en fietspaden op en neer zwalpen bij
de opritten van woningen? Opdat de auto vlotter in- en uit de garage zou kunnen rijden, heeft men de
voet- en fietspaden geëgaliseerd met de rijweg. Maar voor voetgangers die niet meer zo goed te been
zijn is dat een nadeel. Denk maar aan mensen die in de winter uitschuiven op een glad en glooiend
voetpad Waarom laten ze niet de autoweg op en neerzwalpen bij elke oprit? Waarom moeten de
voetgangers en fietser benadeeld worden?
De oversteekplaats. Is het je al opgevallen dat de voetgangers en fietsers bij oversteekplaatsen vaak
op een knopje moeten duwen en wachten tot ze groen krijgen? Is dat geen discriminatie van de
fietser? Waarom moet hij in de regen wachten op groen terwijl de snelle en voor fietsers gevaarlijke
automobilist (die niet nat wordt in de regen) als standaard groen licht heeft en mag doorrijden? Is het
niet eerlijker om telkens de auto te laten stoppen en de bestuurder te laten uitstappen en op een
knopje te laten drukken om groen licht te vragen? De automobilist mag dan niet klagen voor het
ongemak, want auto’s zijn sneller, vervuilender en onveiliger.
De obstakels. Is het je al opgevallen dat fietsers en voetgangers veel obstakels tegenkomen? Je kent
wel van die reclameborden (sandwichborden) die ze soms op straat zetten. Waar staan die, op het
voetpad of op de rijweg? Waarom moeten de voetgangers en fietsers uitwijken, terwijl de auto’s vlot
kunnen doorrijden? Indien er werken zijn aan rioleringen, waar leggen ze dan de puinhoop? In het
midden van de weg (de plaats waar de auto’s rijden), of aan de rand (waar de fietsers fietsen)?
Waarom blokkeren ze het fietspad zodat de fietsers de gevaarlijke straat moeten oprijden? En waar
zetten ze de verhuiswagen als iemand wil verhuizen, op het fietspad of op de rijweg? En de
vuilzakken, waar staan die? Op het voetpad of op de parkeerplaats voor auto’s? Waarom moeten die
parkeerplaatsen altijd vrij blijven? Is het niet eerlijker om voortaan de automobilist te hinderen met al
die obstakels?
De bewegwijzering. Is het je al opgevallen dat sommige plaatsaanduidingen aangegeven worden in
tijd in plaats van in afstand? “Centrum 3 min.”, “McDonalds 2 min.”,… Men gaat er blijkbaar
automatisch van uit dat de automobilist dat leest, want een gemiddelde fietser of voetganger kan
onmogelijk die afstand zo snel afleggen. De fietsers en voetgangers worden dus genegeerd of misleid.
De breedte van de weg. Als ik samen met iemand aan het fietsen ben op de rijweg (wegens gebrek
aan fietspad), heb ik vaak de neiging om achter elkaar te gaan fietsen zodat de auto’s gemakkelijker
kunnen passeren. Maar soms weiger ik doelbewust om achter elkaar te gaan fietsen en blijven we
naast elkaar rijden. Dat is niet zonder risico op een rijweg, want auto’s rijden gevaarlijk snel en
automobilisten kunnen gevaarlijk ongeduldig worden als ze niet snel de tragere fietsers kunnen
passeren. Toch zou het oneerlijk zijn om als fietser plaats te maken voor de auto. Immers, in een auto
kun je met twee naast elkaar zitten. Als de auto het recht heeft om zoveel breedte van de rijweg voor
1
Kris Peeters, Garant, 2000.
zich op te eisen, dan moeten fietsers ook dat recht krijgen. Als automobilisten naast elkaar mogen
zitten, dan moeten twee fietsers ook naast elkaar mogen rijden.
De barricades. Een laatste voorbeeldje waar ik onlangs op botste… Ik reed met de fiets op een
fietspad waar vroeger een treinspoor lag. Telkens ik een autoweg wou kruisen, moest ik afremmen
omdat men zo slim was om een dubbele rij paaltjes (of beter: barricades) midden op dat fietspad te
zetten. Alvorens je de weg kunt oversteken moet je dus tussen die barricades slalommen. Voor ietwat
onhandige fietsers is dat zelfs gevaarlijk: soms staan de
barricades dicht bij elkaar, en je moet maar eens met je stuur
achter zo’n paaltje blijven haken. En voor mensen met een
kinderwagen achter hun fiets is het ook al knap lastig, zoniet
onmogelijk. Ik stelde me de vraag waarom ze daar barricades
hadden gezet. Om de automobilist duidelijk te maken dat dat
een fietspad is waar geen auto’s op mogen? Nee, want dan
had een verkeersbord wel volstaan. Bij de oprit van een
autosnelweg zetten ze toch ook geen paaltjes om de fietsers te
verhinderen de autoweg op te rijden? Voor fietsers is het
duidelijk dat ze niet op de autosnelweg mogen, dus voor auto’s
zou het duidelijk moeten zijn dat ze niet op het fietspad mogen.
Of is het omwille van de veiligheid voor de fietser? Een fietser
op zo’n ‘fietssnelweg’ zou wel eens te snel een autoweg durven oversteken, met alle gevolgen van
dien. Maar dat zou oneerlijk zijn: de tragere fietser moet afremmen en gevaarlijk bochtenwerk
trotseren terwijl de snelle auto (die minstens 50km/u rijdt) niet wordt afgeremd door obstakels op de
autoweg. Dus waarom plaatsen ze die barricades niet op de autoweg? Waarom moet de automobilist
vlot kunnen doorrijden? Waarom heeft de automobilist eigenlijk voorrang? Dit is een subtiele vorm van
discriminatie van de fietser. Laten we eens die barricades op de autowegen zetten.
Een kwestie van ethiek
Het is duidelijk dat de auto op ethisch vlak veel minder goed scoort dan de fietser. Auto’s rijden op
fossiele brandstoffen, fietsen niet. Olie is niet alleen schaars, ze is ook nog eens heel vaak verbonden
met mensenrechtenschendingen. De vraag die we ons moeten stellen is: waar mogen we nog gaan
tanken? Want ik ken geen enkele “fair trade” oliemultinational. Esso, Total, Shell,… allen hebben
bijzonder immorele dingen gedaan: ze zijn betrokken bij oorlogen, milieurampen, dictaturen,…
Automobilisten zijn hiervoor medeverantwoordelijk, want ze betalen die oliemultinationals.
Auto’s zijn veel vervuilender dan fietsen: ze stoten broeikasgassen en fijnstof uit, ze produceren ozon
en smog. Die broeikasgassen, ozon en smog bedreigen ook de fauna en flora. Een fietser stoot geen
fijnstof uit, maar ademt het wel in.
Auto’s nemen veel ruimte in beslag. Beeld je eens in dat alle auto’s niet zo breed en zo lang zouden
zijn. Dan was er veel minder ruimte nodig voor wegen, parkings en garages. Hoeveel bomen zou je
kunnen planten op de vrijgekomen ruimte? Verlies aan habitat is één van de belangrijkste oorzaken
van het uitsterven van planten- en diersoorten. Maar door de auto wordt ons landschap ook
versnipperd. België heeft op Malta na het dichtste wegennet van Europa: 472 km autowegen op een
oppervlakte van 100 km². Leggen we alle straten in België parallel met elkaar, dan zou om de 200
meter een straat liggen. Dergelijk dicht wegennetwerk geeft een versnippering van bossen en
ecosystemen, waardoor planten en dieren moeilijker kunnen migreren. Naast het verlies aan habitat
vormt versnippering ook één van de grootste bedreigingen voor onze biodiversiteit. Van de 40.000
planten- en diersoorten in België zijn zowat 10.000 bedreigd met uitsterven.
En tot slot hebben we het nog over de veiligheid. Hoeveel fietsers hebben er al eens een automobilist
doodgereden? En hoeveel auto’s hebben er al eens een fietser of voetganger doodgereden? Maar het
zijn niet enkel mensen die worden gedood door de auto’s. Elk jaar worden er op onze wegen meer
dan 4 miljoen grote dieren (voornamelijk zoogdieren, vogels en amfibieën) 2 doodgereden. Dat is 13
slachtoffers per kilometer per jaar.
Splat! Plat…
Toen ik van de paddenoverzet naar huis fietste, zag ik onderweg enkele platgereden padden. En een
platgereden bierblikje. En een platgereden frietzakje met alle mayonaise en frietjes er nog bij. En een
platgereden gsm. En een platgereden pakje koekjes. En een platgereden egel. Toen kreeg ik een
idee: als ik nu eens een fotoreportage maak van de dieren en dingen die door de auto plat gesplat
2
Dieren onder onze wielen, fauna en wegverkeer, Jan Rodts, Ludo Holsbeek en Sandra Muyldermans, VUB
Press.
werden… Hier alvast een kleine impressie, de woorden van mijn grootvader indachtig: “Het is elke dag
oorlog.” Dit zijn de “Car Wars”.
Kat plat
Pad plat
Rat plat
Wat plat?
Dodelijke auto’s rijden pakjes van dodelijke sigaretten plat.
Smoking kills. Driving kills! Op pakjes sigaretten staan
gruwelijke beelden van bv. longkanker. Waarom plakken we
niet
op
alle
auto’s
gruwelijke
beelden
waarop
verkeersslachtoffers te zien zijn? Ik pleit alvast voor een
nieuwe regelgeving. Net zoals op elk pakje dodelijke
sigaretten verplichte boodschappen moeten staan, zouden op
alle dodelijke auto’s verplichte boodschappen moeten staan.
Achter het raam van onze auto hangt alvast de boodschap:
“Autorijden brengt de gezondheid van u en anderen ernstige
schade toe.”