klimaat en jeugd verge? extra euro`s

|] SPECIAL
FINANCIËN
DOOR: HANS BEKKERS
_______________
----------------------- Er moet de komende kabinetsperiode
meer geld van het rijk naar gemeenten, en dan met name
voor jeugdhulp en duurzaamheid. De voorgenomen kortin­
gen op de lokale overheden moeten van tafel. ‘Ophouden
met populistische praat dat het allemaal goedkoper kan.’
GROTER BELASTINGGEBIED OKÉ
Twee op de drie gemeentesecretarissen willen meer ruimte voor het heffen van lokale belastingen.
In het afgelopen belastingplan en veel landelijke politieke partijprogramma’s wordt een verrui­
ming van het gemeentelijk belastinggebied aangekondigd. Dat komt volgens 62 procent van de
gemeentesecretarissen goed uit om beter eigen beleid te kunnen voeren en/of te financieren.
Het heffen en innen van deze nieuwe belasting is geen probleem: meer dan 80 procent van de
secretarissen stelt dat hun organisatie de invoering ervan goed aankan.
ONDERZOEK NAAR FINANCIËLE BEHOEFTE GEMEENTEN
SOCIAAL
DOMEIN
DUUR­
PARTICIPATIE
,
WET
VEILIGHEID
.
1
ZAAMHEID
OMGEVINGS
Top 3 Extra geld
In welke domeinen hebben gemeenten
extra bijdragen van het rijk nodig?
jeugdhulp
klimaat
arbeidsparticipatie
NOODKREET
Het meeste extra geld moet volgens de
topambtenaren naar jeugdhulp, duur­
zaamheid, klimaat en energie, arbeids­
participatie en integratie. ‘Met name bij
Jeugd is er een fundamenteel gat tussen
kosten, vergoeding vanuit het rijk en moge­
lijkheden voor gemeenten om dit zelf te beïn­
vloeden. Het is dus niet zo dat er geen taken
47%
43%
meer bij mogen maar het moet wel beter in
balans’, aldus een gemeentesecretaris.
Berenschot-adviseur Philip van Veller snapt
die noodkreet heel goed. ‘Met name bij de
jeugdhulp krijgen gemeenten last van traps­
gewijs opvoeren van de bezuinigingen.
Steeds meer gemeenten zien tekorten aan­
komen, zo ze die al niet hebben’, zegt hij.
Opvallend is dat er ook geld bij moet voor de
‘Iedere secretaris die zegt dat ie
niks met ondermijning te maken
heeft, moet zijn ogen openen’
wet) alle aandacht vergen. Daar kan niets
meer bij.
ONDERMIJNING
Waar vanuit Den Haag zeker meer aan­
dacht zou moeten komen, is het terrein
van de veiligheid. Op de vraag wat verder
op de formatietafel moet komen met betrek­
king tot gemeenten, kwam veiligheid als
hoogste uit de bus. Bijna driekwart van de
topambtenaren vindt dat veiligheid (ook) in
relatie met gemeenten moet worden gezien.
Meer gemeentelijke zeggenschap op de po­
litie staat hoog op het wensenlijstje. ‘Maar
het grootste zorgpunt is verrassend: meer
dan 60 procent van de secretarissen wil
meer aandacht voor ondermijning van het
lokaal gezag’, zegt Berenschot-adviseur
Philip van Veller. Er zou vooral meer aan­
dacht moeten komen voor de gevolgen en
de aanpak van wietteelt, mensenhandel en
motorbendes.
Christian van den Berg, bestuurslid van de
Vereniging van Gemeentesecretarissen
(VGS) en zelf gemeentesecretaris in Overbetuwe schrikt niet van de geuite zorgen over
ondermijning van het lokaal gezag. ‘In de
meest recente jaarlijkse dag voor de Gelder­
se secretarissen kwam Pieter Tops [de be­
stuurskundige schreef samen met journalist
Jan Tromp het boek de Achterkant van
Nederland over de toenemende invloed van
de onderwereld in de bovenwereld/HB] hier­
over zijn verhaal vertellen. Zijn stelling was
dat iedere secretaris die zegt dat ie er niks
mee te maken heeft, zijn ogen moet openen.
En dat alles wetenschappelijk onderbouwd’,
aldus Van den Berg.
‘Het is een onderwerp dat de laatste maan­
den veel in het nieuws komt. Bovendien een
onderwerp waar we, helaas, ook steeds va­
ker direct mee te maken hebben. Als je het
dus goed bekijkt is 61 procent nog een laag
percentage.’
In het Gelderse Overbetuwe speelt de
ondermijning ook, maar Christian van den
Berg wil daar verder desgevraagd niets over
zeggen. ‘In de gemeente is afgesproken
daar niet over te communiceren’, antwoordt
hij. In eigen kring delen gemeentesecretaris­
sen de ervaringen met elkaar, tijdens bijeen­
komsten en intervisies. Maar een formeel
standpunt over hoe met ondermijning om
te gaan, neemt de VGS niet in. Daarvoor is
volgens Van den Berg de problematiek te
divers in de verschillende gemeenten. •
VERANTWOORDING
De vraagstelling van de Gemeentelijke Thermometer ging grotendeels over de verwachtingen en
wensen rond de kabinetsformatie. Daarbij werden vooral onderwerpen aan de orde gesteld die in
de verkiezingsprogramma’s van de landelijke partijen voorkwamen. Alle 388 gemeentesecretaris­
sen werden benaderd; de respons was met 23 procent (90 secretarissen) zo’n anderhalf keer zo
hoog als in 2016. Het onderzoek van Berenschot en Binnenlands Bestuur werd in mei gehouden.
J
Je hebt ze in veel verschillende soor­
ten en smaken, maar de hoogste
ambtenaren van de Nederlandse
gemeenten zijn het opvallend met elkaar
eens waar de belangrijkste financiële uitda­
gingen de eerstkomende jaren liggen. Die
eensgezindheid blijkt uit de Gemeentelijke
Thermometer, een enquête van Binnenlands
Bestuur en adviesbureau Berenschot onder
gemeentesecretarissen.
Ruim negen op de tien reagerende gemeen­
tesecretarissen vinden dat de gemeentelijke
financiën - en taken - onderwerp van ge­
sprek moeten zijn bij de formatie van het
nieuwe kabinet. Ruim driekwart van de
gemeentesecretarissen gaat nog een stap
verder en vindt dat de zogeheten apparaatskorting van circa 900 miljoen euro, die de
meeste landelijke partijen hebben ingeboekt,
van tafel moet bij de onderhandelingen. Die
door het Centraal Planbureau mogelijk ge­
achte en door de meeste politieke partijen
overgenomen efficiencykorting van circa an­
derhalf procent per jaar kan, zo vinden ze,
onmogelijk worden opgevangen door de ei­
gen organisatie. Er moet simpelweg meer
rijksgeld beschikbaar komen voor gemeen­
telijke taakvelden. ‘Ophouden met populisti­
sche praat dat het allemaal goedkoper kan’,
zegt een respondent. Een ander: ‘Gemeen­
ten hebben de laatste jaren reeds fors bezui­
nigd en vele taken overgenomen zonder
toereikend budget, daar kan geen bezuini­
ging meer bij.’
duurzaamheidsopgave: 46 procent van de
secretarissen legt op dat onderdeel een
claim. ‘Binnen de eigen gemeente speelt de
komende tijd weliswaar nog steeds het soci­
aal domein de hoofdrol. Maar ook het fysiek
domein is weer helemaal terug: met stip op
twee staat duurzaamheid’, aldus Van Veller.
Die uitkomst spoort met een recente steek­
proef van Binnenlands Bestuur onder wet­
houders ruimte en milieu. Veel gemeenten
hebben weliswaar torenhoge ambities om
bijvoorbeeld het maatschappelijk vastgoed
energieneutraal te maken, maar de verant­
woordelijke wethouders twijfelen aan het re­
aliteitsgehalte van die doelstelling. De reden:
gebrek aan financiële middelen en mensen.
Op de vraag hoe groot de kans wordt
geacht dat de gestelde streefdatum daad­
werkelijk wordt gehaald, antwoordt één op
de drie wethouders dat de kans maximaal
50 procent is. Eén op de drie wethouders
schat de kans op hooguit 25 procent.
Behalve over meer geld naar de gemeenten,
moet aan de formatietafel ook worden ge­
sproken over meer ruimte voor eigen beleid.
Op meer extra taken zitten de gemeensecretarissen na de grote decentralisatie-operatie
in het sociaal domein en de invoering van
Omgevingswet niet massaal te wachten.
Ongeveer een derde vindt van dat er wel
meer taken naar de gemeenten kunnen
of moeten worden gebracht, waarbij de
integratie van nieuwkomers en voor- en
vroegschoolse educatie het vaakst worden
genoemd. Iets meer dan een kwart vindt
echter dat de huidige opgaven in het sociaal
domein en het fysiek domein (Omgevings­
BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 2017
BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 2 2 2017
KLIMAAT EN
JEUGD VERGE?
EXTRA EURO’S
WAT ZIJN DE KOMENDE JAREN DE BELANGRIJKSTE
THEMA’S OP DE GEMEENTELIJKE AGENDA?