Hoofdstuk IV: De opkomst van de VSA

Hoofdstuk IV: De opkomst van de VSA
1. Een
supermogendheid in wording.
a) Uitbreiding.
•
zie kaartjes in handboek voor de trek naar het westen
b) Bevolkingsexplosie.
•
2. De
zie uitleg in handboek over verschillende migraties uit de verschillende landen
Secessieoorlog (burgeroorlog).1861-1865
a) Oorzaken
•
Tegenstelling tussen het Noorden en het Zuiden
•
Het zuiden had plantages met slaven
•
Het noorden had industrie met arbeiders
•
Het noorden wou de afschaffing van de slavernij (abolitie)
b) Oorlog
van 1861-1865
•
het noorden wil de afschaffing van de slavernij overlaten aan het congres
•
Lincoln wordt verkozen
•
Het Zuiden scheurt zich af in de Geconfedereerde Staten Van Amerika
•
==> Oorlog
c) Resultaat
•
1863: slavernij wordt afgeschaft
•
1865: Lincoln wordt vermoord
•
1866: De Klu-Klux-Klan wordt opgericht
•
Een verbazingwekkende wederopbouw na de burgeroorlog maakt van de VS de eerste
industriële en agrarische mogendheid van de wereld.
Geschiedenis ASO 5 semester 2 – deel 02 - 1/6
Hoofdstuk V: De opkomst van de VSA en Japan
1. De
VSA
a) De
•
•
uitbouw van de moderne industriestaat (1865-1914)
geloof in de onbegrensde mogelijkheden van het individu
•
Big Business
•
Captains of industry: Carnegie, Rockefeller
industriële concentratie: trusts en holdings
•
bepaalden de productie en de prijs
•
massaproductie zorgde voor een hogere levensstandaard
•
technische revoluties zorgden voor een verkeersexplosie
•
==> evolutie tot een grootmacht van continentale omvang.
b) The
last frontier: de interne expansie en kolonisatie (1865-1890)
•
massale immigratie zorgde voor een ontsluiting van het Westen
•
aanleg van de transcontinentale spoorweg
•
•
3 golven
•
trappers (huidenjagers)
•
veehouders (cowboys en ranchers)
•
farmers (landbouwers)
gevolgen:
•
aantal landbouwbedrijven x3
•
rechten van de indianen worden massaal geschonden
c) Extern
expantionisme: een imperialistische wereldmacht
•
VSA wordt een pacific power (breiden hun macht uit in de stille oceaan) ==> Japan
•
het samenlevingsmodel was het apostolaat van de democratie
•
uitbreiding
•
1853 Japanse havens
•
1867: Alaska en Aleoeten eilanden (Rusland)
•
1898: Puerto Rico, Guam, Filipijnen, Hawaii
•
panama onafhankelijk; panamakanaal
•
John Hay probeert een opendeur politiek in China (informeel imperialisme)
•
Roosevelt; Big Stick politiek; interventierecht in heel Latijns-Amerika
Geschiedenis ASO 5 semester 2 – deel 02 - 2/6
2. Japan
a) De
in de Meiji-periode: het Japans overwicht in het Verre Oosten
modernisering van Japan
•
oorspronkelijk een keizerrijk (Mikado) met Sjoguns (stadhouders) en Samourai onder de
leiding van Daimyo's (leenmannen van de Sjogun).
•
1853: Matthew Perry vaart met zijn kannoneerboot langs en dwingt Japan zijn grenzen
open te stellen.
•
Keizer Moetsu-Hito maakt Japan een moderne mogendheid naar westers model. De Sjogun
geeft zijn macht terug aan de Mikado.
•
Er komt een parlementair systeem maar de Keizer heeft hierin veel macht.
•
Het Japans feodalisme wordt afgeschaft ==> indeling in departementen
•
algemene leerplicht
•
algemene dienstplicht
•
spoorwegen, post, telegraaf ingevoerd
•
vele westerse geleerden worden ingevoerd.
b) interne
•
•
c) De
•
•
•
bevoogding en externe ontvoogding
intern; autoritair politiek systeem
•
grondwet met Mikado
•
ministers moeten verantwoording afleggen aan de keizer
•
geen oppositie
•
cijnskiesrecht
•
geweldsmonopolie van de staat
•
perscensuur
extern
•
Japan wil zijn plaats in de wereld veroveren
•
bouwt hiervoor zijn leger uit.
Japanse overwinning op Rusland
probleemsituatie
•
sociaal probleem: De Japanse bevolking werd in de russische gebieden onderdrukt
•
economisch probleem: Japan wou een bloeiende industrie maar had geen grondstoffen.
•
groeiend militarisme
oplossing:
•
Japan lonkt naar Korea en Mantsoerije (rijk aan grondstoffen)
•
Maar na de boksersopstand is China fel verzwakt en maakt Rusland van de gelegenheid
gebruik om zijn invloed in dat gebied uit te breiden en mantsoerije te bezetten.
Gevolg:
•
Japans-Russische oorlog
Geschiedenis ASO 5 semester 2 – deel 02 - 3/6
•
Japan wint !!: de eerste oorlog tussen een blank en een niet-blank volk dat door de
eersten wordt verloren.
•
Verdrag van Plymouth:
•
Japan krijgt mantsoerije als wingewest
•
Zuid-Sacchalin gaat naar Japan (Japans eiland aan de bovenzijde; grens met Rusland)
•
Korea wordt een protectoraat van Japan.
d) Algemeen
•
resultaat
Japan wordt nu een regionale grootmacht
•
afschaffing van de ongelijke verdragen
•
Rivaliteit tussen Japan, De VSA en Engeland
•
Anti-westers nationalisme in Japan.
Hoofdstuk VI: Stroom en tegenstroom in de cultuur.
onderzoek zie handboek.
Hoofdstuk VII: La Belle Epoque; een kantelend tijdperk
onderzoek zie handboek.
Geschiedenis ASO 5 semester 2 – deel 02 - 4/6
Hoofdstuk VIII: De Groote Oorlog (1914-1918)
1. Aanleiding
a) Het
•
•
•
•
broze gewapende vrede.
Voorheen had Bismarck een systeem van allianties tegen Frankrijk.
•
1873: de Driekeizersentente (Rusland, O-H, en Duitsland), maar de betekenis werd door
de problemen op de balkan (machtsvacuum) teniet gedaan.
•
1879: tweebond (Dtsl en O-H)
•
1882: Driebond of triple alliantie; Italië komt erbij.
•
(1887: geheim verdrag tussen Dtsl en Rusl.)
Bismarck werd ontslagen; Frankrijk raakt uit zijn isolement
•
1893: Frans-Russisch militair akkoord
•
1904: Entente cordiale tussen Frankrijk en Engeland
•
1907: Triple entente (Fra, Rusl en Eng.)
c) Op
•
Europees kolonialisme
Europa gaat zich te buiten: In 1870 kwam de tweede fase van de Ind. Rev. met staal,
electriciteit en chemicaliën. De productie steeg indrukwekkend en het gevolg was een
economische expansiedrang, een agressief nationalisme en een machtsdrang. Dit was en is
een voedingsbodem voor imperialisme.
b) De
•
weg naar WOI
Vredesbewegingen
•
Bertha von Suttner: Die Waffen Nieder
•
Alfred Nobel: Nobelprijs voor de vrede
•
Norman Angell: bewapeningswedloop kan geen oorlog voorkomen.
Agressiever nationalisme: verering van de staat
•
Deutschland uber alles
•
In Frankrijk: revanchegedachten
De onvermijdelijkheid van de oorlog; spanningsvelden
•
Frankrijk en Duitsland: Elzas-Lotharingen
•
Engeland en Duitsland; macht op zee
•
O-H en Rusland; invloed op de Balkan; doorgang naar zee
•
Rusland en Engeland; koloniale aanspraken.
2. Verloop
a) Sarajevo
•
en achtergronden
en Karakter
en het raderwerk van verdragen
28 juni 1914: aanslag op Oostenrijkse kroonprins Frans-Ferdinand
Geschiedenis ASO 5 semester 2 – deel 02 - 5/6
•
23 juli: Oostenrijks ultimatum aan Servië
•
28 juli: Oostenrijk verklaart de oorlog aan Servië
•
30 juli: Rusland, beschermer van Servië mobiliseert tegen O-H
•
1 augustus: Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland
•
2 augustus: Frankrijk mobiliseert zijn leger tegen Duitsland.
•
3 augustus: Duitsland verklaart de oorlog aan Frankrijk.
•
4 augustus: Duitsland valt België binnen en hierop verklaart Engeland de oorlog aan
Duitsland.
b) Fiasco
•
van de tweefrontenoorlog
Plan Von Schlieffen;
•
In het Westen tegen Frankrijk
•
In het Oosten tegen Rusland
•
Von Moltke wijzigt het plan omdat er een loopgravenoorlog komt.
•
Ludendorf en Hindenburg stoppen de Russische legers bij Tannenberg en de Masoerische
meren.
c) De
Groote Oorlog
•
Het werd een lange slijtageoorlog
•
zie handboek
d) Naar
•
•
de wapenstilstand van 1918
beslissende gebeurtenissen:
•
In 1917 kondigt Duitsland de onbeperkte duikbotenoorlog af. De VSA verklaren
Duitsland de oorlog.
•
Het Russische front stort ineen met als gevolg de Vrede van Brest-Litowsk
•
Wilsons 14 punten worden eerst niet aanvaard; na een offensief (Foch) uiteindelijk wel.
•
11-11-1918: wapenstilstand.
De Parijse verdragen: de afrekening met Duitsland, OH en Turkije.
•
28-juni 1919; het verdrag van Versailles.
Geschiedenis ASO 5 semester 2 – deel 02 - 6/6