Ontwikkelingen op de financiële markten

Ontwikkelingen op de financiële markten
Inleiding
Na forse koersdalingen in de eerste twee maanden van 2008 kwamen de financiële markten in
maart opnieuw in een negatieve spiraal terecht. Het dieptepunt was het in liquiditeitsproblemen
geraakte Bear Stearns, één van Wall Street’s oudste zakenbanken. Wat is de oorzaak van deze
onrust en wat zijn de gevolgen voor de verschillende beleggingscategorieën?
Kredietcrisis in korte tijd uitgebreid
In de zomer van 2007 bleek dat er voor honderden miljarden was belegd in producten gekoppeld
aan Amerikaanse hypotheken met een zeer lage kredietwaardigheid. Een stijgende
hypotheekrente zorgde er voor dat huiseigenaren de rentelasten niet meer konden dragen.
Hierdoor daalde de waarde van de beleggingen in de hypotheekproducten. Doordat de producten
via ingewikkelde constructies waren gebundeld en doorverkocht, had uiteindelijk niemand meer
een overzicht van de waarde en risico’s van deze producten. Het gevolg was een gebrek aan
vertrouwen tussen banken, waardoor de interbancaire geldmarkt stil kwam te liggen. Ondanks
verwoede pogingen van centrale banken om liquiditeit te verschaffen, verbeterde het vertrouwen
niet. Het kredietrisico (de spread) op verschillende obligatiecategorieën steeg en de koersen op
aandelenmarkten daalden fors.
Terwijl de kredietcrisis zich in eerste instantie concentreerde op de producten die te maken
hadden met de hypotheken, veranderde dit in een sneeuwbaleffect. Hedge fondsen kregen te
maken met grote verliezen, financiële instellingen moesten fors afboeken op hun beleggingen en
obligatieverzekeraars zagen hun koersen dalen. De financiële instelling Northern Rock boekte
zulke grote verliezen dat het na liquiditeitsproblemen door de Britse staat in februari dit jaar werd
genationaliseerd. In maart kwam het investeringsfonds Carlyle Capital Corporation in de
problemen en kon niet meer aan zijn verplichtingen voldoen. Het fonds is inmiddels gestart met
de liquidatie. Het laatste slachtoffer, in de tweede week van maart, was Bear Stearns. Het bedrijf
kwam in enkele dagen in liquiditeitsproblemen. Met hulp van garantiestellingen door de
Amerikaanse centrale bank, deed JPMorgan een bod op de bank van USD 2 per aandeel.
Reactie centrale banken
Na het uitbreken van de kredietcrisis in de zomer van 2007, reageerde de Amerikaanse centrale
bank met een serie renteverlagingen. De laatste verlaging tot 2,25% kwam in de week dat Bear
Stearns in de problemen raakte. Een lage rente zorgt voor lagere financieringskosten voor
bedrijven en gezinnen, waarmee de centrale bank probeert een positieve impuls te geven aan de
economie. Daarnaast zorgden de centrale banken wereldwijd verschillende malen voor extra
liquiditeit op de geldmarkt om de orde op de interbancaire geldmarkt te herstellen. In Europa
reageert de Europese centrale bank vooralsnog niet met een renteverlaging. De hoge inflatie
staat een renteverlaging op korte termijn in de weg. De Europese centrale bank houdt vooralsnog
vast aan haar inflatiedoelstellingen.
Ontwikkelingen financiële markten
De kredietcrisis zorgt voor grote onzekerheden op de financiële markten. Daarnaast maken
beleggers zich zorgen over de gevolgen voor de economische groei wereldwijd. De Amerikaanse
economische groei neemt af, terwijl ook in Europa de economische groei minder wordt. Beleggers
gaan in deze tijden van onzekerheid op zoek naar relatief veilige beleggingen, zoals
staatsobligaties. Ook grondstoffen, zoals goud en olie doen het uitzonderlijk goed. Beleggingen
met een hoger risico, zoals aandelen, hebben dit jaar te maken met forse verliezen.
Beleggers reageerden positief op de renteverlaging van half maart door de Amerikaanse centrale
bank, in combinatie met de extra liquiditeiten door de centrale bank en meevallende
kwartaalcijfers van grote Amerikaanse financiële instellingen (Goldman Sachs en Lehman
Brothers). De agressieve renteverlagingen en de kapitaalinjectie laten zien dat de Amerikaanse
centrale bank daadkrachtig optreedt en er alles aan doet om de Amerikaanse economie te
stimuleren en de situatie op de financiële markten te herstellen.
Aandelen
De aandelenbeleggingen hebben duidelijk last van de koersdalingen wereldwijd. Terwijl in 2007
de aandelenmarkten van opkomende landen het nog relatief goed deden, zien deze landen dit
jaar ook grote koersdalingen.
Door het verlies aan het vertrouwen in de Amerikaanse economie, is in 2008 de waarde van de
dollar ten opzichte van de euro verder gedaald. Het afdekken van de dollar ten opzichte van de
euro was daardoor positief voor de absolute rendementen van de TKP aandelenfondsen.
De financiële sector is hard geraakt door de kredietcrisis. Veel van de door TKP geselecteerde
externe managers hadden hierop geanticipeerd en waren onderwogen in deze sector. Hierdoor
kunnen de aandelenbeleggingen ook minder profiteren van het koersherstel van deze sector na
de renteverlaging van de Amerikaanse centrale bank half maart.
Terwijl de aandelenmarkten grote koersschommelingen laten zien, zijn er ook grote
rendementsverschillen tussen externe managers. Dit biedt voordelen voor het beleggen volgens
een multi manager aanpak.
1,6
120
dollar ten opzichte van de euro
MSC I AC WORLD in EUR
1,55
110
1,5
100
1,45
1,4
90
1,35
80
1,3
70
1,25
fe
b08
m
rt
-0
8
07
ja
n08
de
c-
07
v07
no
07
ok
t-
se
p-
07
g07
au
07
l-
n-
ju
ei
-0
7
ju
m
07
r07
rt
m
ap
rt
-0
8
m
ja
n08
fe
b08
de
c07
07
v07
ok
t-
no
se
p07
07
g07
au
07
l-
n-
7
r0
ju
ju
m
ei
-0
7
1,2
ap
m
rt
-0
7
60
Global Tactical Asset Allocation
Het MM Global Tactical Asset Allocation (GTAA) is een fonds waarbij meerdere soorten
beleggingen (asset categorieën) tegen elkaar worden afgewogen. Naast aandelen en obligaties
kan het fonds ook kiezen voor grondstoffen. Daarnaast vindt een groot deel van de keuze van
beleggingen plaats binnen de verschillende beleggingscategorieën. Tenslotte vindt er tactische
allocatie plaats over diverse valuta’s.
Dit jaar profiteert het fonds onder andere van externe managers die goed hadden geanticipeerd
op de koersdaling van de dollar ten opzichte van de euro.
Global Hedge Funds
Doordat hedgefondsen gebruik maken van verschillende soorten beleggingsstrategieën, kunnen
zij in neergaande marktomstandigheden verliezen beperkt houden. Daardoor is het rendement
van het TKP Global Hedge Fund Strategies dit jaar ruim beter dan de rendementen op de
aandelenbeleggingen.
Grondstoffen
De olieprijs en andere grondstoffen breken dit jaar record na record. Grondstoffen worden in het
algemeen gezien als veilige belegging en een bescherming tegen inflatie en doen het vaak goed
als de rest van de financiële markten in mineur zijn.
Vastrentende waarden
Beleggers gingen door de onrust op de financiële markten op zoek naar relatief veilige
beleggingen. Staatsobligaties lieten daardoor positieve rendementen zien dit jaar. Daarentegen
stegen de risicopremies van de meer risicovolle obligatiecategorieën, zoals bedrijfsobligaties en
obligaties uitgegeven door opkomende landen. Dit betekent dat het renteverschil (spread) tussen
deze obligatiecategorieën en staatsobligaties fors steeg. Bedrijfsobligaties hadden onder andere
last van de problemen van bedrijven in de financiële sector. Deze sector is goed voor ongeveer
57% van de totale markt voor bedrijfsobligaties. Obligaties uitgegeven door opkomende landen
hadden last van de algemene vlucht van beleggers uit risicovolle categorieën. De fundamentele
ontwikkelingen van opkomende landen zien er nog steeds goed uit, hoewel een economische
groeivertraging in de Verenigde Staten en Europa ook negatief zal zijn voor deze landen.
Al met al was de daling van de rente op staatsobligaties groter dan de stijging van de spreads,
waardoor het rendement van deze categorieën per saldo dit jaar nog positief is.
5
250
10-jaars EMU rente
Financiële dienstverlening
200
4
150
Overige sectoren
Spread
4,5
3,5
100
3
50
08
08
rt
m
ja
n-
7
07
v0
de
c-
no
7
07
ok
t-
7
se
p0
7
g0
l0
ju
au
7
07
nju
r07
ei
-0
m
ap
fe
b-
rt
-0
8
fe
b08
m
ja
n08
de
c07
no
v07
ok
t07
g07
se
p07
au
ju
l07
ei
-0
7
r07
ju
n07
m
rt
-0
7
ap
m
07
0
2,5
Onroerend goed
In de onroerend goed markten is de invloed van de kredietcrisis, zij het beperkt, merkbaar. Het
transactievolume in Europa is afgenomen door de gestegen rente, de toegenomen risicoaversie
en de afgenomen financieringsbereidheid bij banken. Mede door de kredietcrisis zijn de prijzen
van kantoorbeleggingen in Londen, Parijs en Madrid in de tweede helft van 2007 enigszins
gedaald. De winkel- en woningmarkten zijn relatief stabiel, zij het dat in de winkelmarkt in Groot
Brittannië waardedalingen van 5% - 10% hebben plaatsgevonden.
De verwachting is dat de lagere groeiverwachting voor de Europese economie in 2008 ook een
dempend effect op de onroerend goed markten zal hebben. De markten van Centraal en Oost
Europa zullen, met een economische groei van ongeveer 6%, zich naar verwachting positief
onderscheiden van de rest van Europa.