Bemesten volgens wat de bodem te bieden heeft

Thema: Aardbeien
Bemesten volgens wat de bodem
te bieden heeft
co
py
rig
ht
Pro
eft
uin
nie
uw
s
Uitspoeling van nutriënten, spuien van drainwater, nitraatoverschrijdingen in de bodem … Groenteteelten worden steeds meer geconfronteerd met hun impact op het milieu. Ook de vollegrondstelers
van aardbeien zullen hun bemesting moeten aanpassen om de
nitraat- en fosfornormen te kunnen respecteren. Bemesten volgens
het KNS-principe, naar de behoefte van de plant en door gebruik te
maken van wat de bodem kan bieden, is een praktisch haalbare oplossing.
door de planten worden gebruikt. Deze hoeveelheid stikstof kan je in rekening brengen bij
het berekenen van de bemesting indien je een
zicht hebt op de verwachte vrijgave van stikstof
in de bodem onder de plasticfolie.
In 2014 werden op Proefcentrum Hoogstraten van begin april tot half september wekelijks bodemstaalnames genomen in een rug
overtrokken met witte plastic en in een niet
afgedekte rug. Wekelijks werd ook de neerslaghoeveelheid bijgehouden met een pluviometer. Figuur 1 toont de uitspoeling van
de nitraatstikstof in de niet afgedekte rug in
de regenachtige maanden juli en augustus,
terwijl in de rug met witte plastic de stikstofwaarden gestaag bleven toenemen. Deze
toename gebeurde lineair over het hele seizoen met een wekelijkse aanrijking van 6 kg
NO3-N/ha (Figuur 2). Opvallend in de grafieken
is de totale vrijgave van 167 kg N/ha door natuurlijke mineralisatie tijdens het vollegrondseizoen, wat meer is dan de totale behoefte
van een verlate teelt Elsanta. Uiteraard is de
teeltduur van dergelijke teelt veel korter dan
de periode weergegeven in de figuur, maar
dit wijst alleszins op een mogelijk aanzienlijke
bijdrage van de mineralisatie in de totale stikstofbehoefte van de teelt.
kennis van de mineralisatiecapaciteit van de
bodem worden aanvullende bemestingsgiften
berekend om te voldoen aan de behoefte van
het gewas. Op basis van het aardbeienonderzoek in Vlaanderen werd de totale behoefte
aan stikstof voor bijvoorbeeld een verlate teelt
Elsanta in vollegrond vastgelegd op 160 kg/ha:
120 kg/ha bemesting en 40 kg/ha buffer in de
bodem.
Mineralisatie in de
Noorderkempen
KNS-bemesting: de theorie
Aardbeienteelten in vollegrond gebeuren op
ruggen overtrokken met plastic. In de wandelkappen vroeg in het voorjaar wordt gekozen
voor zwarte plastic, in de latere aanplantingen
doorheen het jaar wordt eerder gekozen voor
witte plastic. Door de plasticfolie kan de regen
de nutriënten in de ruggen niet uitspoelen.
Nitraten die vrijkomen door de natuurlijke mineralisatie stapelen op in de bodem en kunnen
De berekening van de bemesting op basis van
KNS is niet zo eenvoudig en wat bijkomende uitleg is vereist. Deze berekening wordt
steeds uitgevoerd in samenwerking met de
teeltadviseur of in samenspraak met een praktijkcentrum. Gezien de vele parameters die in
rekening moeten worden gebracht, is het opstellen van de bemestingstabel vrij complex.
Maar deze tabel zal erg nuttig zijn voor de
vollegrondsteler bij het streven naar een laag
50
40
30
20
Neerlsag (mm/week)
60
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
10
0
14
/4
/2
5/ 01
5/ 4
12 20
/5 14
19 /20
/5 14
26 /20
/5 14
/2
2/ 01
6/ 4
10 20
/6 14
16 /20
/6 14
23 /20
/6 14
30 /20
/6 14
/2
7/ 01
7/ 4
14 20
/7 14
21 /20
/7 14
28 /20
/7 14
/2
4/ 01
8/ 4
11 201
/8 4
18 /20
/8 14
25 /20
/8 14
/2
1/ 01
9/ 4
2
8/ 01
9/ 4
20
14
Nitraatgehalte (kg NO3-N/ha)
In opdracht van de Mestbank moet elke aardbeienteler op het einde van het seizoen in de
vollegrond bodemstalen nemen. Afhankelijk
van het nitraat- en fosforresidu worden er bepaalde beperkingen opgelegd, zodat het jaar
nadien bepaalde residunormen kunnen worden gehaald. Telers met een te hoog nitraatstikstofresidu moeten hun bemestingsstrategie aanpassen, maar hebben terecht schrik dat
dit de opbrengstmogelijkheden en de vruchtkwaliteit van hun teelten zal beïnvloeden.
De Vlaamse praktijkcentra hebben daarom
bemestingstabellen opgesteld voor alle mogelijke teeltsystemen in de vollegrond. Met deze
tabellen kunnen telers toch voldoen aan de
bemestingsbehoefte van hun planten en tegelijkertijd streven naar lagere nitraatresidu’s op
het einde van het seizoen.
De bemestingstabellen zijn gebaseerd op het
Duitse bemestingsprincipe ‘Kulturbegleitenden Nmin Sollwerte’ (KNS). Op basis van twee
bodemstaalnames, de plantbehoefte en de
Niet afgedekte rug
Drempelwaarde (90 kg NO3-N/ha)
Rug witte plastic
Neerslag
gehalte (kg NO3-N/ha)
Figuur 1. - Wekelijkse nitraatstikstofgehaltes -in met plastic overtrokken ruggen en in niet afgedekte rug250
gen, weergegeven
samen met de wekelijkse hoeveelheid neerslag tijdens het vollegrondseizoen in 2014
Het bepalen van het stikstofgehalte in de bodem gebeurt in
een KNS-bemesting met twee bodemstaalnames.
200
150
100
Proeftuinnieuws 20 | 25 november 2016
| 15 |
| 16 |
Proeftuinnieuws 20 | 25 november 2016
30
20
10
0
14
Rug witte plastic
Neerslag
Nitraatgehalte (kg NO3-N/ha)
250
‘N-behoefte’/‘Totale N-behoefte’ x
‘N-gift berekend’
of
5/70 x 33 = 2,4 kg N/ha in week 2
‘Totale N-behoefte’ + ‘Eindwaarde N-residu’ –
‘N-residu staal 2’ – ‘Verwachte mineralisatie’
of
95 + 40 – 45 – 48 = 42 kg/ha.
40
Niet afgedekte rug
Drempelwaarde (90 kg NO3-N/ha)
Deze hoeveelheid wordt verdeeld over de zeven eerste teeltweken volgens dezelfde verhouding als de oorspronkelijke N-behoefte (kolom 5 in Tabel 1). Zo zal de bemestingsgift van
week 2 bijvoorbeeld uitkomen op:
200
150
100
50
19
14
20
9/
8/
/2
/8
/2
/7
30
/2
/7
01
4
01
4
01
4
10
/2
/6
20
/2
31
/5
/2
/5
01
4
01
4
01
4
/2
/4
21
11
01
14
20
4/
1/
4
0
Figuur 2. - Door natuurlijke mineralisatie stijgt het nitraatgehalte in de met plastic afgedekte rug met
een aanrijking van 6 kg/ha per week.
2,5
Tabel 1. - Theoretische
KNS-bemestingstabel voor een verlate teelt Elsanta
2,0
Weken na
planten
Productie (kg/m2)
Het N-gehalte in de bodem neemt gestaag toe
tijdens de eerste teeltweken (kolom 6) door
de licht overmatige bemesting als gevolg van
de overlapping van bemestingsberekening in
teeltweken 5, 6 en 7.
Het tweede bodemstaal wordt al genomen in
de vierde teeltweek om de bemesting te herrekenen voor de rest van de teeltperiode, waardoor een overlap in de berekening optreedt
van drie weken. De overmatige bemesting
zorgt voor een toename van het N-gehalte in
de bodem (tot week 5 in kolom 6). De overlap
is nodig om onverwacht snelle groei van het
gewas op te vangen door het optreden van
zeer gunstige omstandigheden. Bij de start
van week 5 is de analyse op het tweede staal
gebeurd en zien we dat de bodem 45 kg/ha
nitraatstikstof bevat. De resterende totale
N-behoefte voor de teeltweken 5 tot en met
12 wordt berekend net als bij de eerste staalname:
50
/4
/2
5/ 01
5/ 4
12 20
/5 14
19 /20
/5 14
26 /20
/5 14
/2
2/ 01
6/ 4
10 20
/6 14
16 /20
/6 14
23 /20
/6 14
30 /20
/6 14
/2
7/ 01
7/ 4
14 20
/7 14
21 /20
/7 14
28 /20
/7 14
/2
4/ 01
8/ 4
11 201
/8 4
18 /20
/8 14
25 /20
/8 14
/2
1/ 01
9/ 4
2
8/ 01
9/ 4
20
14
‘Totale N-behoefte’ + ‘Eindwaarde N-residu’ –
‘N-residu staal 1’ – ‘Verwachte mineralisatie’
of
70 + 40 – 35 – 42 = 33 kg N/ha
60
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Neerlsag (mm/week)
Nitraatgehalte (kg NO3-N/ha)
co
py
rig
ht
Pro
eft
uin
nie
uw
s
nitraatresidu op het einde van de teelt.
Het opstellen van een KNS-bemestingstabel
gebeurt op basis van de volledige N-behoefte
van het gewas gespreid over de teeltperiode.
Voor een verlate teelt Elsanta wordt de behoefte van 120 kg/ha verdeeld over de teeltduur van twaalf weken (kolom 2 in Tabel 1).
Daarnaast wensen we te eindigen met een
nitraatresidu in de bodem van 40 kg/ha (ver
beneden de norm van 90 kg N/ha). Vóór het
opplanten van de teelt wordt een eerste bodemstaal genomen in de bovenste 30 cm. In
het voorbeeld wordt een nitraatgehalte geregistreerd van 35 kg/ha. Met deze gegevens
wordt vervolgens de N-gift berekend voor de
eerste zeven teeltweken:
N-behoefte
(kg/ha)
Staal 1: 35 kg N/ha 1,5
1
2
N- mineralisatie
(kg/ha)
Totale N-gift berekend
(kg/ha)
29%
26%
0
6
1,0 5
6
66%
Bemesting
(kg/ha)
3
10
4
0,5 10
6
15
6
33
0
2,4
6
62%
4,7
N-bodem
Rot (kg/ha)
Misvormd
Klein 41,0
Groot A
44,6
Groot 2A
45,1
4,7
45,6
6,6
43,4
Staal 2: 45 kg N/ha
5
0,0
6
15
7
15
Plantbehoefte
6
6
42
KNS
6,6
40,9
6,6
38,3
8
15
6
6,6
35,7
6
6,6
33,1
9
15
10
10
6
4,4
33,1
11
6
6
2,7
35,7
12
4
6
1,8
40,0
Totaal
120
53,7
Nitraatgehalte (kg NO3-
40
30
20
Neerlsag (mm/we
140
120
100
80
60
40
berekende
gift wordt vervolgens verover20de resterende acht teeltweken
0
Het object bemest volgens de totale bemestingsbehoefte ontving 99 kg N/ha. Het
KNS-object hield rekening met de mineralisatie en met het nitraatresidu dat in de ruggen
aanwezig was. Hierdoor werd slechts 56,31 kg
N/ha gefertigeerd. Op 22 augustus, de week
na de laatste plukbeurt, werd in beide objecten een nieuw bodemstaal genomen om het
nitraatgehalte in de ruggen te bepalen. In het
controle-object werd een residu aangetroffen
van 40 kg NO3-N/ha, in het KNS-object een
residu van 13 kg/ha. Door de extreem snelle
groei hebben de planten de buffer in de bodem moeten aanspreken. Daarom is het van
belang om deze steeds in rekening te brengen
bij het opstellen van bemestingstabellen. Beide objecten hebben door de geforceerde groei
hun volledige productiepotentieel niet kunnen
aanspreken en hebben slechts een opbrengst
van ongeveer 2 kg/m² kunnen realiseren. De
sterke reductie in bemesting bij het KNS-object leidde echter niet tot productieverlies
(Figuur 3).
14
20
9/
8/
/2
19
/8
/2
/7
30
/2
/7
01
4
01
4
01
4
/2
/6
10
31
01
4
/2
/5
/2
/5
20
01
4
01
4
/2
/4
21
11
01
14
20
4/
1/
4
Nitraatgehalte (kg NO3-N/ha)
co
py
rig
ht
Pro
eft
uin
nie
uw
s
14
/4
/2
5/ 01
5/ 4
12 20
/5 1 4
1 9 /2 0
/5 1 4
2 6 /2 0
/5 1 4
/2
2/ 01
6/ 4
10 20
/6 1 4
1 6 /2 0
/6 14
2 3 /2 0
/6 1 4
3 0 /2 0
/6 1 4
/2
7/ 01
7/ 4
14 20
/7 1 4
2 1 /2 0
/7 1 4
2 8 /2 0
/7 1 4
/2
4/ 01
8/ 4
11 201
/8 4
1 8 /2 0
/8 1 4
2 5 /2 0
/8 1 4
/2
1/ 01
9/ 4
2
8/ 01
9/ 4
20
14
over het perceel een bodemstaal genomen.
Deze
10
Dit staal gaf een gehalte van 21 kg NO3-N/ha
deeld
0
volgens de verhoudingen in de plantbehoefte. aan. Een bemestingstabel werd opgesteld
Het stikstofgehalte in de bodem zal theore- (Tabel 2) volgens het KNS-principe. Het veld
tisch wegzakken door de hogere behoefte van werd opgedeeld in een aantal bedden waarNiet afgedekte
Rug witte
plastic
de planten waaraan de aangepaste
gift rug
en mi- op de volledige
plantbehoefte
als bemesting
Neerslag
Drempelwaarde (90 kg NO3-N/ha)
werd
toegediend
en
een aantal bedden waarneralisatie tijdelijk niet kunnen voldoen. Hierdoor wordt duidelijk waarom een buffer in de bij de bemesting werd uitgevoerd volgens het
250
bodem (40 kg/ha)
moet worden ingebouwd. KNS-principe. De gebruikte meststoffen in
Naar het einde van de teelt toe groeit het beide objecten waren Agrolution 313 voor de
200opnieuw aan tot de streefwaarde
nitraatresidu
eerste vijf teeltweken (tot aan de eerste duivan 40 kg/ha.
delijke gezette, groene vruchten) en Agrolu150
tion 316 voor de verdere teeltperiode. Door
het warme weer van eind juli en augustus
KNS toepassen op een verlate
100
verliep de teelt erg snel, waardoor de teeltteelt Elsanta
duur met twee weken werd ingekort. Hierdoor
waren er uiteraard enkele extra berekeningen
Op 14 juni 2016
50 werd op Proefcentrum Hoogstraten een verlate teelt Elsanta in de volle- noodzakelijk en ook de totale behoefte moest
grond geplant0 met gekoelde wachtbedplanten. worden teruggedrongen met 21 kg N/ha (99 in
De week voordien, op 6 juni, werd verspreid plaats van 120 kg N/ha).
2,5
Minder bemesten zonder
productieverlies
Productie (kg/m2)
2,0
1,5
Rot
Misvormd
Klein
Groot A
Groot 2A
29%
26%
1,0
66%
62%
0,5
0,0
Plantbehoefte
KNS
Figuur 3. - Bemesten volgens het KNS-principe gaf bij een verlate teelt Elsanta eenzelfde productie en een
gelijkaardige sortering als het controle-object waarbij de volledige stikstofbehoefte via fertigatie werd
toegediend.
Wanneer je bemest volgens het KNS-principe
maak je op een beredeneerde wijze gebruik
van de restwaarden in de bodem en van de
mineralisatie. Proeven tonen duidelijk de mogelijkheden aan van dit systeem in de aardbeienteelt. Reducties in de bemesting resulteren
in lagere nitraatresidu’s in de bodem op het
einde van de teelt, zonder verliezen te lijden
in productie of kwaliteit. Ook de komende jaren worden er op PCH dergelijke proeven uitgevoerd om ook bij mildere weersomstandigheden de meerwaarde van het KNS-systeem
aan te tonen.
P. Melis & R. Vanderbruggen
Tabel 2. - KNS-principe toegepast op een verlate teelt Elsanta in 2016
Datum
Proefcentrum Hoogstraten, Meerle
N-behoefte
(kg/ha)
N- mineralisatie
(kg/ha)
Totale N-gift berekend
(kg/ha)
Bemesting
(kg/ha)
N-bodem
(kg/ha)
0
6
47
0,00
27,00
Staal 1: 21 kg N/ha
Week 24
E. Berckmoes & R. De Vis
Proefstation voor de Groenteteelt, Sint-Katelijne-Waver
J. Audenaert
Proefcentrum voor Sierteelt, Destelbergen / Waterportaal
Week 25
5
6
3,36
31,36
E. Vandewoestijne
Week 26
10
6
6,71
34,07
PCG, Kruishoutem / Waterportaal
Week 27
10
6
6,71
36,79
Staal 2: 34 kg N/ha
Week 28
15
6
8,37
36,15
Week 29
15
6
53
8,37
35,52
Week 30
15
6
8,37
34,89
Week 31
15
6
8,37
34,26
Week 32
10
6
4,32
34,58
Week 33
4
6
1,73
38,31
Totaal
99
Staal 3: nitraatresidu: controle-object: 40 kg N/ha; KNS-object: 13 kg N/ha
56,31
This project has received funding from the
European Union’s Horizon 2020 Research
and innovation program under grant
agreement No. 68968.
Proeftuinnieuws 20 | 25 november 2016
| 17 |