Invloed van discriminatie en racisme op je psychologie

Invloed van
discriminatie en
racisme op de
psyché
Birsen Taspinar
29 september 2015
Inleiding
Enkele beelden:
Experiment ‘Good dollsbad dolls’
Cartoons op 1 september
Enkele treffers van kinderen
 Er
schuift een groep ouders en kinderen
aan het zwembad. Die dag is de
toegang gratis. De dochter antwoordt:
‘mama, wij zijn niet gratis, ik wil niet gratis
zijn!’
 Moeder toont bus aan dochter: ‘waarom
moeten wij er als eerste uit? Is dat omdat
we Turks zijn?’
Enkele Tendenzen




Racisme wordt als een ‘Black’ probleem
gezien.
Racisme is een miskend, onderschat en
verwaarloosd probleem in onze samenleving.
Het privilege om er niet over te hoeven
nadenken of spreken is evenwel een
symptoom van dezelfde wonde.
Racisme wordt vaak voorgesteld als die
‘overgevoelige ander’.
Reactie op de cartoons
 “Dit
is vrijheid van mening. De bedoeling
van satire is om juist dialoog te beginnen.
Maakt niet uit hoe beledigend, het RECHT
om te spreken zal beschermd worden.
Soms moeten mensen eens beledigd
worden om te weten welk standpunt in te
nemen. Trouwens kritiek op de islam is niet
racistisch, want religie is geen ras.” (
reactie op artikel, deStandaard, 2
september)
A constructive way

“ Questioning religion is healthy, doubt is
healthy, but not if it is bashing a group of
people! Self-criticism should be the base of
every belief system. laughing about the other
because i don t like his ideas, is not funny. It is
a lack of sense of humor that we lost and that
we are lacking. i Hope we can all laugh
together one day... and that we can make
those people laugh, who are full of bitterness
and do 'nt know how to live together...”
Definitie

‘Racisme is elk gedrag, alle wetten en
reglementen, alle ideeën, en handelingen
waarbij (witte) mensen (zwarte) mensen
ongelijk behandelen of beoordelen op basis
van hun etnisch-culturele afkomst en hun
uiterlijke kenmerken in plaats van op hun
mens-zijn’ (definitie racisme door Kerkwerk
Multicultureel Samenleven). Racisme is een
soort discriminatie op basis van moedertaal,
godsdienst, cultuur (oa accent, kledingsstijl,
uiterlijk, huidskleur, eetgewoonten).
Soorten racisme
 Individueel
racisme: bv. Je kind naar een
witte school sturen buiten je buurt.
 Institutioneel racisme: bv.
‘minderheidsgroepen zijn niet geschikt om
therapeutisch mee te werken’, hierdoor
de populatie beperken in de voorziening.
 Cultureel racisme: bv.
Drie systemen voeden de witte privileges…
Racisme is…




Bewuste of onbewuste, bedoelde of onbedoelde
gedragingen, een vertekend beeld (biases),
verkeerde denkbeelden en overtuigingen,
assumpties en stereotyperingen.
Dit kan zowel binnen structuren en systemen als in
instituties bestaan.
Het kan ook binnen interpersoonlijke relaties
alsook via geïnternaliseerde racisme binnen de
persoon zelf voorkomen.
Al deze verschillende vormen van racisme vragen
een weloverwogen aanpak binnen de eigen
context.
Racisme is… Alledaags
 ‘Een
vrouw spreekt een jonge gesluierde
vrouw van 18 jaar aan en vraagt haar:
wat zoek jij in deze winkel?’. De jonge
vrouw haalt haar schouders op, lacht en
stapt vrolijk verder in de winkel.
Silent and everyday racisme
 Constante
ervaringen kunnen resulteren
in een constante psychische stress met als
effect trauma.
 Onzichtbare uitsluitingsmechanismen
 Dagdagelijkse situaties
 Cumulatie van kleine ervaringen = groot
effect
 Effect: normalisatie door persoon zelf!!
Geïnternaliseerd racisme


Kinderen beginnen zich soms te gedragen
naar de stereotypen. Pas dan is er een grote
internalisatie (film ‘Image’).
“Ik zou graag leerkracht wilen worden, maar
mijn leerkrachten vinden dat geen goed
idee. Ze zeggen dat ik me geen illusies moet
maken, met mijn Nederlands. Ze zullen wel
gelijk hebben. Dus het heeft geen zin dat ik
nu studeer voor de examens.”
Racisme is… een TRAUMA
 Zowel
door chronische stress,
systematische en onzichtbare
uitsluitingsmechanismen. Maar ook een
enkele traumatische gebeurtenis.
Zes niveaus
 Racism
related life events
 Vicarious racism experience
 Daily racism microstressors
 Chronic contextual stress
 Collective experience: Collectieve
trauma’ s versterken vaak de individuele
ervaringen en omgekeerd.
 Transgenerational transmission (collectief
geheugen: Koloniaal verleden.
Psychologische stress
 Minderwaardigheidsgevoelens!!!
 Verhoogde
kwetsbaarheid
 Copingsmechanismen-Hulpbr. aangetast.
 Aangeleerde hulpeloos-/machteloosheid
 Externe locus van controle
 Het geloof dat het niet anders kan
 Psychische problemen: angsten,
(chronische) depressie en psychose.
 Chronisch + stress = trauma
Effect van racisme




Kinderen maken minder gebruik van
beschermende factoren en bestaande
netwerken.
Ze maken minder gebruik van hun natuurlijke
hulpbronnen zoals hun ouders,
Ze ervaren veel minder voldoening uit
familiale relaties en
Ze hebben meer last van negatieve relaties
en ze missen vaker de competentie om
gelukkig te zijn in het leven.
Oorsprong van racisme
 Wanneer
verschillen aanwezig zijn.
 Onbehaaglijk gevoel dat zich omzet in
gevoelens van stress.
 Het onbewuste begint te werken,
stereotypen worden geactiveerd.
Binnenkant-buitenkant
en identiteitsbeelden
Meervoudige identiteiten
etniciteit
Kleur: zwart/wit
Soc.economische
positie
nationaliteit
Stad/land
opleiding
religie
‘Onzichtbaarheidssyndroom’
Een persoon heeft het gevoel dat zijn/haar
talenten en persoon niet naar waarde
worden geschat en niet worden gezien.
 Hoe gediplomeerd, getalenteerd,
welbespraakt je ook bent.
 De effecten:
Toekomstperspectief, hulpbronnen bij
probleemoplossend vermogen en potentieel
vermogen tot levenstevredenheid komen
allemaal in het gedrang door dit soort geweld.

Lage verwachtingen
 Een
lage verwachting kan maken dat
men de inzet van de ander niet meer ziet.
Dit kan ook het geval zijn bij een leerling.
Als de leerkracht, geen hoge
verwachtingen heeft van de leerling, ziet
hij/zij ook de inzet niet meer en dreigt de
leerling onder deze druk slechter te
presteren (cfr Pygmalion effect).
Armoede en kansarmoede
 Op
lange termijn draagt racisme bij tot
armoede, werkloosheid, sociale en
medische problemen, ongelijke kansen in
onderwijs,… (Allen, 1996; Hacker, 1992).
Onderwijs




Leerkrachten moeten klaargestoomd worden
op divers aanstormend talent!!!
Bespreekbaar maken van racisme begint in
de les geschiedenis.
Hoe kunnen we op school zorgen voor een
klimaat waarin racisme niet genormaliseerd,
maar geproblematiseerd wordt?
Kan er een aanpak cfr. Pestprogramma ‘s
opgesteld worden (incl. leerkrachten)?
Effecten van risicofactoren
De effecten van risicofactoren werken
dubbel negatief op de ontwikkeling van
jongeren uit minderheidsgroepen dan bij
de jongeren uit de meerderheidsgroepen

(cfr.watervalsysteem in onderwijs)
Thuis
 Ouders
hebben soms zelf een
racismetrauma, hetgeen de opvoeding
beïnvloedt.
 Racisme is nog een taboethema in de
hulpverlening.
 Sensibiliserend werken kan ouders
mondiger maken en ook misverstanden
voorkomen.
Vrije Tijd
 Om
voeling te krijgen met allerhande
gezinssituaties, zouden jeugdwerkers
beter eerst een jaar in het buitenland
doorbrengen.
Beeldvorming in de media
 Negatieve
beeldvorming in de media
hebben dubbel zo veel negatieve
effecten in de leefwereld en het zelfbeeld
van minderheidsgroepen dan bij
meerderheidsgroepen
MAW: men mag nog meer besef hebben
van eigen invloed!
Besluit





Racisme is veellagig en meerdimensioneel.
Diepste wonde van racisme bij kinderen is het
traumatiserend en immobiliserend effect.
Het chronisch blootgesteld worden aan
racisme (welk soort racisme dan ook), direct
of indirect, bedoeld of onbedoeld,
traumatisch kan zijn op een kind.
De ontkenning of banalisering van racisme
door de andere partij, is erg schadelijk.
Door internalisatie beginnen kinderen zich
soms te gedragen naar de stereotypen.