Dattiloritmica in de praktijk

Dattiloritmica in de praktijk
Introductie van het apparaat:
 Verkennen van het apparaat.
 Uitleggen, dat een blokje van 4 eigenlijk een braillecel is. Voor cijfers heb je
alleen de puntjes 1, 2, 4 en 5 nodig.
 Maak de cijfers 1, 2 enz. door op de puntjes te drukken.
 Druk de cijfers weer weg.
Het uitvoeren van berekeningen:
Optelsommen:
 Leg het apparaat zo op tafel, dat aan de onderkant 1 rij blokjes te zien is tussen
de vaste (gele lijnen)
 De zgn. verplaatsbare cursoren zijn voorzien van een indicatie voor éénheden,
tien- en honderdtallen. Zorg dat ze op de goede plaats staan.
Maak de som 37 + 46 =
 Zet de cijfers 37 en 46 onder elkaar op de Datti. Rechtsonder, net boven de 2e
gele lijn van onder. Deze lijn geldt als optellijn.
1
 Nu gaan we net als op een kladblaadje eerst de éénheden bij elkaar optellen: 13.
De 3 noteren we onder de gele lijn op de plaats van de éénheden en de 1 van de
tientallen mag je noteren in de rij van de tientallen boven de 3 en de 4 van resp.
37 en 46. Opgeteld kom je dan aan 8 tientallen, dus het antwoord wordt 83. Dit
klinkt ingewikkelder, dan het is. Het is zoals er onder elkaar opgeteld wordt op
papier, alleen wordt i.p.v. geschreven cijfers, gebruik gemaakt van al dan niet
ingedrukte puntjes.
 Zo kan je ook optelsommen maken met 3, 4 getallen onder elkaar.
2
Aftreksommen:
 Leg het apparaat op dezelfde manier op tafel, als bij de optelsommen.
Maak de som 64 – 48 =
 Zet de cijfers 64 en 48 onder elkaar op de Datti. Rechtsonder, net boven de 2e
gele lijn van onder. Deze lijn geldt als aftreklijn.
 We gaan op dezelfde manier te werk als bij het optellen. Eerst de eenheden enz.
 Als we moeten “lenen” bij de buren: wordt het betreffende cijfer veranderd. In dit
voorbeeld worden de 6 tientallen veranderd in 5 tientallen.
3
 5 tientallen – 4 tientallen = 1 tiental
Samen met de 6 lossen van de vorige foto maakt dat 16
 Ook hierbij is het mogelijk de som weer uit te breiden tot honderd-/duizendtallen
enz.
4
Vermenigvuldigen:
 Zorg dat de Datti zo op tafel ligt, dat er aan de bovenkant 2 rijen lege cellen
tussen de gele lijnen zitten. Leg tussen de 4e en 5e rij cellen een hulpstukje.
Maak de som: 48 x 23 =
 Noteer de getallen 48 en 23 onder elkaar aan de rechterbovenkant van de Datti
 3 x 8 vermenigvuldigen De 4 noteren onder de gele lijn, de 2 onthouden of
eventjes noteren links van het bovenste getal, maar zorg dan wel, dat er 1 of 2
lege cellen tussen zitten. Als het te onthouden getal niet meer nodig is, kan het
weggedrukt worden.
5
 3 x 4 vermenigvuldigen en de te onthouden 2 erbij optellen. Je zet 14 op de Datti
en er ontstaat 144
 Herhaal deze stappen met 3 x 48. Denk aan het opzetten van de nul !
Op de Datti ontstaat 960.
Daarna wordt 144 + 960 bij elkaar opgeteld en het antwoord 1104 kan genoteerd
worden onder het hulplijntje.
In de praktijk maken de leerlingen nu niet altijd meer gebruik van de aanduidingen op
de hulpstukjes, die de eenheden, tientallen en honderdtallen aangeven.
6
Delen door herhaald aftrekken:
 We gaan links bovenaan werken.
Maak de som: 8163 : 90 =
 Je noteert 8163 sla daarna een cel over en noteer 90. Hierbij zou je ook gebruik
kunnen maken van een oranje hulpstukje.
 Het getal 90 past minstens 50x in 8163
De 50 noteer je een aantal cellen naar rechts op de bovenste regel.
7
 50 x 90 = 4500 noteer je op de 2e regel en je maakt de som: 8163 - 4500 = 3663
 Het getal 90 past nu nog minstens 40 x in 3663
Deze 40 noteer je onder de al eerder gevonden 50
 40 x 90 = 3600
Je krijgt nu 3663 – 3600 = 63.
Dit getal kan niet meer gedeeld worden door 90 en is de rest.
In dit voorbeeld is geen gebruik gemaakt van een hulpstukje voor de aftreklijn.
8
 Je kunt nu de volgende som maken 50 + 40 = 90
 Het antwoord wordt dan: 90 rest 63
9
Delen met behulp van een staartdeling:
 We werken weer links bovenaan en kunnen de oranje hupstukjes gebruiken.
We maken nu de som: 201/65124\
 Noteer 201 linksboven, vooraan de 2e rij cellen.
 Het getal 65124 wordt daarachter genoteerd. Zijn er geen hupstukjes aanwezig,
dan kan je ook een cel leeg laten tussen de 2 getallen en later voor het antwoord
nog één.
10
 Dit gaat 3x. De 3 komt achter het 2e hulpstukje en het getal 603 onder 651
Deze getallen kunnen weer van elkaar afgetrokken worden.
 Deze stappen herhalen. In dit voorbeeld is gebruik gemaakt van de hulpstukjes.
11
 Het resultaat!
Op de foto is helaas het antwoord 324 na het 2e hulpstukje weggevallen.
Staartdelingen nemen veel ruimte in beslag. Als ze niet meer passen, kan de Datti
ook in de lengte gebruikt worden. In sommige gevallen worden zelfs twee Datti’s
gebruikt. Het is dan echter de vraag of een overstap naar de rekenmachine niet
handiger is.
Met dank aan mijn braille collega’s uit Grave, die in het verleden al eens een
beschrijving met tekeningen gemaakt hebben voor de Datti.
Die beschrijving is gebruikt als uitgangspunt voor deze handleiding.
Sylvia Buit
Maart 2012
12