Werknemer aansprakelijk: hoe verwerk je dat fiscaal?

Werknemer aansprakelijk:
hoe verwerk je dat fiscaal?
C.P.M. Foesenek
Samenvatting
In de praktijk komt aansprakelijkheid van de werknemer weinig voor, omdat werknemers in
beginsel arbeidsrechtelijk goed worden beschermd tegenover hun werkgever. Echter, soms kan
een werknemer wel aansprakelijk worden gesteld voor de schade die hij de werkgever heeft
toegebracht. Wat zijn de fiscale gevolgen als een werknemer een schadevergoeding aan de
werkgever moet betalen? Wat is fiscaal gezien hierbij van belang en wanneer en hoe wordt de
schadevergoeding in de belastingheffing betrokken?
Werknemer aansprakelijk: hoe verwerk je dat fiscaal?
In de praktijk komt aansprakelijkheid van de werknemer weinig voor, omdat werknemers in
beginsel arbeidsrechtelijk goed worden beschermd tegenover hun werkgever. Echter, soms kan
een werknemer wel aansprakelijk worden gesteld voor de schade die hij de werkgever heeft
toegebracht. Wat zijn de fiscale gevolgen als een werknemer een schadevergoeding aan de
werkgever moet betalen? Wat is fiscaal gezien hierbij van belang en wanneer en hoe wordt de
schadevergoeding in de belastingheffing betrokken?
Een werknemer, die bij de uitvoering van de arbeidsovereenkomst schade toebrengt aan de
werkgever, is in beginsel niet aansprakelijk voor de toegebrachte schade (art. 7:661 BW). De
werknemer kan slechts aansprakelijk worden gesteld als er sprake is van opzet of bewuste
roekeloosheid. Dit kan onder omstandigheden anders zijn. Daarnaast kunnen de werknemer en
werkgever schriftelijk zijn overeengekomen dat de werknemer de schade draagt, mits de
werknemer voor het schadegeval verzekerd is.
De beperking van de aansprakelijkheid bij de uitoefening van de arbeidsovereenkomst betekent
bijvoorbeeld dat indien de werknemer per ongeluk schade heeft toegebracht aan de leaseauto, de
toegebrachte schade voor rekening komt van de werkgever als dit onder werktijd gebeurt. Wordt
de schade onderweg naar huis veroorzaakt (woon-werkverkeer), dan is de werknemer niet per
definitie beschermd onder de uitoefening van de arbeidsovereenkomst. Voor deze schade kan de
werknemer dus aansprakelijk worden gesteld.
Een werknemer kan bij de uitoefening van de arbeidsovereenkomst slechts dan aansprakelijk
worden gesteld, als de werkgever kan bewijzen dat de werknemer de schade opzettelijk of met
bewuste roekeloosheid heeft toegebracht. Wordt dit vastgesteld, dan is de werknemer verplicht om
de schade te vergoeden aan de werkgever.
De te betalen schadevergoeding
Als de werknemer aansprakelijk wordt gesteld voor de schade die is toegebracht aan de werkgever,
dan dient de werknemer een schadevergoeding of een boete aan de werkgever te betalen. Of de
schadevergoeding vervolgens aangemerkt kan worden als loon (art. 10 Wet LB 1964) dient nader
bepaald te worden. Het fiscale loonbegrip is ruimer dan het loonbegrip in het
arbeidsovereenkomstenrecht. Betalingen die geen tegenprestatie voor de arbeid vormen, zijn
civielrechtelijk gezien geen loon. Fiscaal gezien kan echter zelfs bij het betalen van een
schadevergoeding of een boete door de werknemer sprake van loon zijn, ook al is de
schadevergoeding of de boete nadelig voor de werknemer. Onder andere is van belang of het loon
Werknemer aansprakelijk: hoe verwerk je dat fiscaal? / C.P.M. Foesenek. – Loonzaken 2015/2/34800
voortvloeit uit de dienstbetrekking. De causaliteitsvraag en de leer van de redelijke toerekening
spelen hierbij een belangrijke rol.
Negatief loon
In de definitie van het fiscale loon: ‘loon is al hetgeen uit dienstbetrekking wordt genoten’ behoort
ook het negatief loon. In tegenstelling tot het positief loon kan een werknemer dus ook negatief
loon hebben. Voor negatief loon gelden dezelfde eisen als voor positief loon. Echter, waar bij
positief loon sprake moet zijn van een voordeel, zal bij negatief loon sprake moeten zijn van een
nadeel. Net als bij positief loon speelt de causaliteitsvraag en de leer van de redelijke toerekening
een rol. Volgens de leer van de redelijke toerekening is loon te omschrijven als alle voordelen (en
nadelen) die geacht kunnen worden zakelijk aan de dienstbetrekking te worden toegerekend, met
uitschakeling van wat tot de persoonlijke sfeer van de belastingplichtige behoort.
De Hoge Raad heeft met betrekking tot negatief loon geen algemene rechtsregel geformuleerd,
omdat het tot nu toe zeer casuïstische rechtspraak betreft. In de fiscale rechtspraak is bijvoorbeeld
in de volgende situaties geoordeeld dat er sprake was van negatief loon:

een door de werknemer betaalde schadevergoeding wegens het niet naleven van
verplichtingen uit dienstbetrekking;

een door de werknemer aan een ex-werkgever betaalde vergoeding wegens het schenden
van een concurrentiebeding.
Niet nakomen verplichtingen
De eerste situatie betrof een werknemer die verantwoordelijk is voor het bijhouden van de MINAS
boekhouding van zijn werkgever. Dit is in zijn taakomschrijving opgenomen. De werknemer was
echter zijn verplichtingen met betrekking tot de MINAS boekhouding niet nagekomen waardoor zijn
werkgever MINAS aanslagen kreeg opgelegd van de Belastingdienst. Hij betaalde hierop, zonder
medeweten van zijn werkgever, de verschuldigde belastingen, renten en boeten uit eigen middelen
aan de Belastingdienst. Hij wilde dit bedrag als negatief loon in mindering brengen op zijn
inkomsten in de aangifte inkomstenbelasting. Hij zag de betaling als een schadevergoeding die hij
voor rekening van zijn werkgever betaalde. De werkgever leed immers schade en deze werd door
de werknemer vergoed. Het hof oordeelde dat deze betaling kwalificeerde als negatief loon, omdat
de werknemer de werkgever bevoordeelde in het kader van de dienstbetrekking ook al werd de
betaling niet direct aan de werkgever gedaan.
Aan de causaliteitseis voor loon uit dienstbetrekking was in deze zaak dus voldaan. Het nadeel dat
de werknemer lijdt, vloeit voort uit de dienstbetrekking en daardoor is er is sprake van negatief
loon.
Schending concurrentiebeding
De tweede casus betreft een werknemer die aan zijn ex-werkgever verplicht is een
schadevergoeding te betalen wegens schending van een concurrentiebeding. De terugbetaling
kwam voort uit de tussen hem en zijn ex-werkgever eerder gesloten arbeidsovereenkomst waarin
Werknemer aansprakelijk: hoe verwerk je dat fiscaal? / C.P.M. Foesenek. – Loonzaken 2015/2/34800
het concurrentiebeding was opgenomen. Het hof oordeelde aan de hand daarvan dat de oorzaak
van de schadevergoeding in de dienstbetrekking was gelegen en dat er daarom sprake was van
negatief loon. De Hoge Raad sloot zich hierbij aan. De staatssecretaris van Financiën was het niet
eens met het oordeel van het hof. Hij meende dat de oorzaak van de schadevergoeding niet ligt in
de oude dienstbetrekking, maar in het aangaan van de nieuwe dienstbetrekking. Het beëindigen
van de dienstbetrekking als zodanig leidt niet tot het verschuldigd zijn van een schadevergoeding.
Slechts het vervolgens aangaan van een nieuwe dienstbetrekking bij een cliënt, waarvoor in het
kader van de vorige dienstbetrekking werkzaamheden zijn verricht, is de oorzaak van de
schadevergoeding. Het hof verwerpt dus dit standpunt. De betaling van de schadevergoeding is
ook veroorzaakt door de nieuwe dienstbetrekking, maar ligt ten grondslag aan de
arbeidsovereenkomst van de oude dienstbetrekking. De te betalen schadevergoeding vormt
daarom negatief loon.
Verwerking van het negatief loon
De Belastingdienst maakt voor de verwerking van negatief loon onderscheid tussen
terugbetalingen die plaatsvinden in hetzelfde jaar als die van de oorspronkelijke betaling en
terugbetalingen die na afloop van dat jaar plaatsvinden.
Indien de terugbetaling plaatsvindt in hetzelfde jaar, kan de werknemer het netto teveel ontvangen
bedrag terugbetalen aan de werkgever. De werkgever kan dan vervolgens een nieuwe en
gecorrigeerde berekening maken van het loon en de verschuldigde loonheffingen.
Wanneer de terugbetaling in een later jaar plaatsvindt, dient de werknemer het brutoloonbedrag
aan de werkgever terug te betalen. Hierbij kan de werkgever dit brutobedrag verrekenen met
positief loon. De verschuldigde loonheffingen kunnen vervolgens worden berekend over het saldo
van het positieve en het negatieve loon. Het is ook denkbaar dat de werkgever het negatieve loon
niet met het positieve loon verrekent, bijvoorbeeld omdat er geen positief loon is. In dat geval kan
de werknemer in zijn aangifte inkomstenbelasting het betaalde bedrag aan negatief loon aftrekken
van zijn positieve inkomen.
Het hiervoor genoemde geldt alleen als er teveel brutoloon aan de werknemer is betaald en dit
door de werknemer aan de werkgever moet worden terugbetaald. Dit is ook negatief loon in de zin
van de Wet op de loonbelasting, maar een schadevergoeding kwalificeert niet als bruto loon. Het
betalen van een schadevergoeding is een netto betaling van de werknemer. De werknemer kan dit
bedrag aan negatief loon echter wel van de inkomsten in zijn aangifte inkomstenbelasting
aftrekken.
Conclusie
In de praktijk kan een werknemer niet snel aansprakelijk worden gesteld voor de schade die hij aan
zijn werkgever toebrengt. Wanneer sprake is van werknemersaansprakelijheid dient de werknemer
een schadevergoeding of een boete te betalen. Dit kan direct aan de werkgever worden betaald,
maar bijvoorbeeld ook aan de Belastingdienst. Uit de fiscale rechtspraak blijkt dat als de
werknemer aansprakelijk wordt gesteld, de aan de werkgever te betalen schadevergoeding als
negatief loon kan worden aangemerkt. Van belang hierbij is dat het nadeel voortvloeit uit de
Werknemer aansprakelijk: hoe verwerk je dat fiscaal? / C.P.M. Foesenek. – Loonzaken 2015/2/34800
dienstbetrekking. Pas dan kan het in aanmerking komen voor negatief loon. In de fiscale
rechtspraak is er een aantal rechtszaken geweest met betrekking tot dit onderwerp. Zo is bepaald
dat een schadevergoeding, wegens het niet goed uitvoeren van een taak, negatief loon is. Ook een
schadevergoeding betaald aan de oude werkgever, in verband met de schending van een
concurrentiebeding, is negatief loon. Echter een algemene formulering van het begrip negatief
loon heeft de rechtspraak nog niet opgeleverd. We zullen het dus moeten doen met de tot nu toe
bestaande rechtspraak, die zeer casuïstiek is. De praktijk zal moeten uitwijzen of er nog meer
vormen zijn waarbij de consequenties van de werknemersaansprakelijkheid tot negatief loon
kunnen leiden. ■
Wet: art. 10 Wet LB 1964; art. 7:661 BW
Jurisprudentie: HR 5-02-2010, nr. 08/04988 (ECLI:NL: HR:2010:BL1942); Hof Arnhem 28-012009, 07-00605 (ECLI:NL:GHARN: 2009:BH2128)
De bronnen bij dit artikel zijn te raadplegen via www.loonzaken.nl
mr. C.P.M. Foesenek, EY, www.ey.com
Werknemer aansprakelijk: hoe verwerk je dat fiscaal? / C.P.M. Foesenek. – Loonzaken 2015/2/34800
Ernst & Young LLP
Accountancy | Belastingen |
Transacties | Advies
Over Ernst & Young
Ernst & Young is wereldwijd
toonaangevend op het gebied van
accountancy, belastingen, transacties
en advies. Onze 135.000 mensen
delen wereldwijd dezelfde waarden en
staan voor kwaliteit. Wij maken het
verschil door onze mensen, onze
cliënten en de samenleving te helpen
hun mogelijkheden optimaal te
benutten.
Saskia Foesenek
Is verbonden aan
Ernst & Young Belastingadviseurs LLP
Tel:
088-4070957
E-mail: [email protected]
Verschenen in:
Loonzaken 2015 nr. 2
17 maart 2015,
een uitgave van
SDU te Den Haag
Voor meer informatie: www.ey.nl
Disclaimer
Dit bericht is met grote
zorgvuldigheid samengesteld. Voor
mogelijke onjuistheid en/of
onvolledigheid van de hierin
verstrekte informatie aanvaardt Ernst
& Young geen aansprakelijkheid,
evenmin kunnen aan de inhoud van
dit bericht rechten worden ontleend.
© Ernst & Young 2015
Werknemer aansprakelijk: hoe verwerk je dat fiscaal? / C.P.M. Foesenek. – Loonzaken 2015/2/34800