Grote Depressie

De Grote Depressie
Peter van Maanen
De werkloosheid nam toe van zowat 0% naar meer dan 20% en bleef
jaren lang zo hoog.
De Keynesiaanse theorie van de Grote Depressie
Onrealistisch optimisme van de jaren ’20  beurscrash
 pessimisme (consumenten geven minder geld uit + bedrijven doen
geen investeringsuitgaven meer)
 minder productie nodig  minder arbeiders nodig  werkloosheid
Het Keynesiaanse recept tegen recessies
Als mensen zelf hun geld niet meer uitgeven moet de overheid dit van
ze lenen, of simpelweg nieuw geld bijdrukken, om extra overheidsuitgaven (publieke werken) mee te financieren.
Of zat Keynes mis?
• Geen depressie na WO-2
• Inflatie gedurende na-oorlogse recessies gaf aan dat er geld de
economie in werd gepompt en dat hierdoor de uitgaven toenamen.
Maar waarom was er dan een recessie??
• Bovendien leidde het steeds maar meer geld de
economie in pompen tot een steeds hogere inflatie.
 Maar als Keynes mis zat, wat was dan de
oorzaak van de Grote Depressie??
Waardoor werd de depressie veroorzaakt? (1)
Volgens de Oostenrijkse school:
(uit Friedrich Hayek’s Nobelprijslezing,
1974)
De voortdurende injectie van additionele hoeveelheden geld op bepaalde
plaatsen in het economische systeem, waar het een tijdelijke vraag
creëert die verdwijnt wanneer de toename van de geldhoeveelheid
ophoudt of vertraagt, leidt arbeid en andere productiemiddelen naar
werkzaamheden die slechts voortgezet kunnen worden zolang als de
toename van de geldhoeveelheid doorgaat (...).
Waarom geldinjecties?
• O.a. Keynes en Fisher: crashes en
deflatie voorkomen met geldinjecties
• Keynes: “In onze tijd zullen er geen
crashes meer zijn.” (1927)
• Fisher: “De aandelenprijzen lijken een
permanent hoog niveau te hebben bereikt.” (okt.1929) “Het
vooruitzicht voor de nabije toekomst is gunstig.” (dec.1929)
• Mises: “Er komt een grote crash aan.” (zomer 1929)
Waardoor werd de depressie veroorzaakt? (2)
In de jaren ’20 werd veel bijgemaakt geld in de financiële markten
gepompt  daar dreef het de effectenprijzen op en kwam (via
effectenemissies) beschikbaar voor extra investeringsprojecten 
zeepbel
In 1929 stopte de geldpers  het geld om
de extra investeringsprojecten af te maken
ontbrak nu  de zeepbel knapte
Via gedupeerde beleggers, producenten,
en arbeiders verspreidde de depressie zich
naar de rest van de economie.
Waarom was de depressie zo hevig? (1)
Uit Thomas Sowell’s Basic Economics (2001):
President Hoover en President Roosevelt probeerden
beiden te voorkomen dat de lonen zouden dalen om zo
de koopkracht te handhaven (...). Maar het was
onmogelijk om dezelfde hoeveelheid arbeiders werk te
geven tegen dezelfde lonen als daarvoor, nu de
geldhoeveelheid een derde kleiner was. Vergelijkbaar
overheidsbeleid om bepaalde prijzen hoog te houden,
ging eraan voorbij dat de prijzen in de economie
omlaag moesten als alles gekocht moest worden met
een kleinere geldhoeveelheid.
Waarom was de depressie zo hevig? (2)
• Ook banken raakten in problemen en gingen zelfs failliet 
bankrekeningen verdwenen simpelweg  geldvernietiging
• Regeringen, zoals die van Hoover en Roosevelt, gingen
loon- en prijsdalingen tegen om ‘de koopkracht te
handhaven’.
____________________________________________+
Maar als er minder geld is, leiden onveranderd hoge
lonen en prijzen ertoe dat er minder gekocht kan worden 
- de koopkracht wordt juist minder,
- de lonen en prijzen hadden juist wel moeten dalen voor
koopkrachthandhaving!
De Hooverjaren: 1929-1933
• Hooghouden van lonen
• Publieke werken
 maar deze deden een beroep op
fondsen die anders elders waren
uitgegeven.
• Protectionisme (vooral vanaf 1931)
 ook dit verstoorde de geldstromen
en bovendien de specialisatie.
De Rooseveltjaren I: 1933-1935
(eerste New Deal)
• Ook: publieke werken, protectionisme,
hooghouden lonen
• Planeconomie:
National Recovery Administration (NRA)
• Loslaten van koppeling dollar met goud
• Federal Deposit Insurance
• Geldhoeveelheid neemt vanaf 1933 weer toe
De Rooseveltjaren II: 1935-1940
(tweede New Deal)
•
•
•
•
•
NRA volgens Supreme Court in strijd met de grondwet
Wagner Act geeft vakbonden meer macht: lonen blijven te hoog
Nog steeds publieke werken
Minder protectionisme
Mededingingsbeleid
Vertrouwen producenten
Enquêtes: geen vertrouwen om
te investeren. Oorzaken:
•“Court Packing” en later
Supreme Court vervangingen
•Intellectueel klimaat ten gunste
van totalitarisme
(o.a. Duranty, The Nation,
Dewey, Time Magazine,
kabinetsleden)
•Nieuwe poging tot planeconomie
Waarom was er een wereldwijde Depressie?
• De landen die meededen met de
goudkernstandaard moesten het
geldhoeveelheidbeleid van de VS
volgen en werden meegesleurd.
• Veel landen voerden een soortgelijk
beleid als de VS: publieke werken en
onvoldoende loon- en prijsdalingen.
• Veel landen leden onder elkaars
opgehoogde invoertarieven.
De Rooseveltjaren III: 1940-1945
Roosevelt herstelt het vertrouwen van producenten door:
• Radicale kabinetsleden te vervangen
door managers uit bedrijfsleven
• Winst- en aankoopgaranties te geven
aan oorlogsproducenten
• Fabrieken te bouwen voor
oorlogsproducenten
Is dat dan het antwoord op recessies?
Nee, want...
•Inefficiëntie door winst- en aankoopgaranties
•Misallocatie door fabrieksaanbouw door overheid
Bovendien:
•Hoge arbeidsinzet door propaganda
hielp ook
•Na WO-2: Militair Industrieel Complex
Herstel na WO-2
• Enquêtes: Producenten vertrouwden
Truman wel.
• Vakbondsmacht verminderd (1947)
Officieel wel recessie maar:
• Hoge investeringen voorkwamen werkloosheid
• Arbeidsaanbod daalde vrijwillig
• Wel nog tijdelijk prijsmaxima en tekorten
• Consumptie trok (pas) aan vanaf 1947
Conclusie: de depressie bevestigde klassieke
economische inzichten
-de hoogte van de productie is het resultaat van de (efficiënte) inzet van de
productiecapaciteit.
(-investeringen vergroten die productiecapaciteit door de hoeveelheid
investeringsgoederen te vergroten.)
-als machtige vakbonden of een radicale regering de winstgevendheid van
het bedrijfsleven bedreigen, nemen de investeringen af.
-lonen, die hoger zijn dan dat de arbeidsschaarste rechtvaardigt, gaan de
volledige inzet van arbeid tegen.
+ geldinjecties misleiden investeringen naar onhoudbare
zeepbelactiviteiten