Een kijk op het oog

Een kijk op het oog
(update 2012)
De plaats van de visuele perceptie
in de totale diagnostiek van
ontwikkelingsstoornissen
Intervisiewerkgroep Visuele Perceptie
Update 2012
© Sig vzw
Kerkham 1 bus 2, 9070 Destelbergen (België)
tel. +32 (0)9 238 31 25 - fax +32 (0)9 238 31 40
[email protected]
www.sig-net.be
Sig is lid van Vijftact vzw.
Sig wordt gesteund door de Provincie Oost-Vlaanderen.
D/1996/7746/04
ISBN 978-90-5873-013-1
Een kijk op het oog (update 2012)
1
Woord vooraf
Enkele jaren geleden (2008-2009) werd de Sig-werkgroep visuele perceptie nieuw leven
ingeblazen. Nadat de werkgroep enkele jaren op non-actief stond, was de nood en
interesse vanuit de verschillende Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) opnieuw
groot genoeg op over dit onderwerp met een aantal mensen aan de slag te gaan.
In het totale therapieaanbod is visuele perceptie één van de domeinen die de laatste
jaren enorm evolueerde. Om als therapeut de laatste ontwikkelingen te blijven volgen,
leek het ons heel zinvol en aangewezen met andere CAR samen te werken. De opdracht
van de werkgroep bestond erin om via het uitwisselen van ervaringen, kennis en
literatuur op de hoogte te blijven van de meest recente ontwikkelingen op het vlak van
screening en therapie.
De bundel ‘Een kijk op het oog’, in 1996 uitgegeven door Sig onder redactie van de
toenmalige werkgroep, werd ons vertrekpunt. Het onderdeel over screening trok onze
aandacht omdat evoluties zich vooral in dit domein afspelen. Algauw stootten we op
vernieuwde en nieuwe tests. Op hetzelfde moment kwam de vraag van Sig of de
oorspronkelijke bundel nog voldoende recent was voor verspreiding. Het deel waarin
het visueel-instrumentele systeem en het visueel-perceptuele systeem worden
beschreven, behoeft geen aanpassing. We hebben vooral de screening aangepakt. De
aanpassingen, aanvullingen en bevindingen zijn ondertussen in een uniforme lay-out
gegoten, die we willen delen met alle geïnteresseerden.
We zijn vertrokken vanuit de meest frequent gebruikte tests in de CAR. Het gaat vooral
over visuele en visueel-motorische tests. We bespreken ook een aantal tests met visuele
of visueel-motorische onderdelen. Daarnaast hebben we ook de tests uit de bestaande
bundel nagekeken en zo nodig aangepast. De bespreking loopt gelijkvormig. We
omschrijven elke test als volgt: het doel, de doelgroep, de afnameduur, de normering,
het verloop, de aangesproken functies, de scoring en onze bevindingen. Het laatste punt
is vanzelfsprekend gebaseerd op persoonlijke ervaringen van de leden uit de werkgroep.
De inhoud van dit werkdocument is nog constant in evolutie. De werkgroep wil dit dan
ook verder opvolgen.
Sig-intervisiewerkgroep Visuele Perceptie
augustus 2012
Een kijk op het oog (update 2012)
2
Overzicht van tests (update 2012)
Beery-6
DTVP-2
Jordan-3
MVPT-3
NEPSY-II-NL
PVMIA
RAKIT
RCFT
TVPS-3
WRAVMA
Developmental Test of Visual-Motor Integration (6th Edition)
Developmental Test of Visual Perception (2nd Edition)
Jordan Left-Right Reversal Test (3th Edition)
Motor-Free Visual Perception Test (3rd Edition)
Developmental Neuropsychological Assessment
Developmental Preschool Visual Motor Integration
Revisie Amsterdamse Kinderintelligentie Test
Complexe Figuurtest van Rey met Recognitietrial
Test of Visual Perceptual Skills
Wide Range Assessment of Visual Motor Abilities
Bibliografie
Adams, W., & Sheslow, D. (1995). Wide Range Assessment of Visual Motor Abilities.
Wilmington: Wide range.
Beery, K.E., & Beery,N.A. (2010). Developmental Test of Visual-Motor Integration, 6th
edition. San Antonio, TX: Pearson.
Bleichrodt, N., Drenth, P.J.D., Zaal, J.N., & Resing, W.C.M. (1987). Revisie
Amsterdamse kinderintelligentie test. Lisse: Swets & Zeitlinger.
Deitchman G.M.A., & Puttkammer, C.M. (2001). Preschool Visual-Motor Integration
Assessment. Framingham:Therapro.
Hammil, D.D., Pearson, N.A., & Voress, J.K. (1993). Developmental Test of Visual
Perception, 2nd edition. Texas: Pro-ed.
Jordan, B.T. (2010). Jordan Left-Right Reversal Test, 3rd edition. Novato, CA:
Academy Therapy Publications.
Korkman, M., Kirk, U., & Kemp, S. (2007). Developmental Neuropsychological
Assessment. San Antonio, TX: Pearson.
Meyers, J.E., & Meyers, K.R. (1995). Complexe Figuurtest van Rey. Lutz:
Psychological Assessment Resources.
Nancy, A., & Martin, Ph.D. (2006). Test of Visual Perceptual Skills, 3rd edition.
Novato, CA: Academy Therapy Publications.
Ronald, P., Colarusso, E., & Hammill, D.D. (2003). Motor-Free Visual Perception Test,
3rd edition. Novato, CA: Academic Therapy Publications.
Een kijk op het oog (update 2012)
Dankwoord
Werkten als leden van de Sig-intervisiewerkgroep Visuele Perceptie mee aan de
ontwikkeling van deze aanvulling/herwerking van ‘Een kijk op het oog’:
Isabel Bulcke (Stappie Oostende)
Anne Claeys (Revalidatiecentrum De klinker Knokke-Heist)
Kathleen Claeys (Revalidatiecentrum Overleie Kortrijk)
Mieke Coppens (Centrum voor Ambulante Revalidatie BOLT Drongen)
Hans De Proft (Revalidatiecentrum Buggenhout)
Lut Dheedene (Revalidatiecentrum De Steijger Destelbergen)
Nele Dobbelaere (Revalidatie- en Hoorcentrum Spermalie Brugge)
Hilde Peirlinck (Centrum Ambulante Revalidatie Sint-Lievenspoort Gent)
Greet Stockman (Revalidatiecentrum Ter Kouter Deinze)
Svea Van Driessche (Revalidatiecentrum Klim Op Eeklo)
Ingrid Vangorp (Revalidatiecentrum Pulderbos)
Els Verhasselt (Centrum Ambulante Revalidatie Impuls Gent)
Lieve Willaert Revalidatie- en Hoorcentrum Spermalie Brugge)
Liesbet Wynsberghe (Centrum Ambulante Revalidatie ’t Veld Aartrijke)
3
Een kijk op het oog (update 2012)
1
Beery-6
Developmental Test of Visual-Motor Integration
6th Edition
auteurs: K.E. Beery, N.A. Buktenica, & N.A. Beery
uitgever: Pearson - jaar van uitgave: 2010
Omschrijving van de test
Doel
Deze test onderzoekt de integratie van de motorische en visuele vaardigheden.
De Beery VMI bestaat uit een visuomotorisch deel, VMI en twee aanvullende
tests, nl. de visuele perceptie en de motorische coördinatie.
Doelgroep
De Beery VMI Full Form (lange vorm - 30 items): afname vanaf 2j - 100 j
De Beery VMI Short Form (korte Vorm - 21 items): afname vanaf 2j - 7j 11m
De Beery VMI en zijn twee aanvullende tests kunnen zowel in groep als
individueel worden afgenomen.
Afnameduur
De afnameduur bedraagt 20 à 30 minuten.
Historiek en normering
De VMI is genormeerd in de Verenigde Staten op 1737 proefpersonen van 2j tot
18j. De normen zijn gestaafd wat betreft betrouwbaarheid en geldigheid. De
normen bij volwassenen, verzameld in 2006 (bij de VMI 5th edition), zijn
gebaseerd op een steekproef van 1021 proefpersonen van 19 tot 100 jaar oud.
Betrouwbaarheid
Betrouwbaarheid (2j - 18j)
Interne betrouwbaarheid
- Odd-even split half correlatie :
- Alfacoefficiënt
Intertesterbetrouwbaarheid
Test-hertestbetrouwbaarheid
Betrouwbaarheid (vanaf 19j)
Interne betrouwbaarheid
VMI
Visuele
perceptie
Motorische
coördinatie
.88
.82
.93
.88
.85
.81
.98
.84
.87
.82
.94
.85
VMI
Visuele
perceptie
Motorische
coördinatie
Een kijk op het oog (update 2012)
- Alfacoefficiënt
Intertesterbetrouwbaarheid
Test-hertestbetrouwbaarheid (60j-69j)
2
Beery-6
.89
.94
.88
.88
.97
.86
.86
.92
.84
VMI
Visuele
perceptie
Motorische
coördinatie
Validiteit
Validiteit
Wravma Drawing
DTVP-2 Copying
DTVP-2 Position in space
DTVP-2 Eye-hand coordination
.52
.75
.63
.65
Bespreking van de test
Als alle drie de tests worden uitgevoerd, moeten ze in de juiste volgorde worden
afgenomen (dezelfde volgorde als waarin ze werden genormeerd) om geldige
scores te genereren. Na afname van de VMI kunnen ofwel één, ofwel beide
gestandaardiseerde aanvullende tests individueel worden afgenomen. De Beery
VMI biedt circa 600 leeftijdspecifieke mijlpalen vanaf de geboorte tot 6 jaar
voor grove motoriek, fijne motoriek, visuele en visueel-fijnmotorische
ontwikkeling, ‘stapstenen’ die zijn geїdentificeerd door onderzoekcriteria.
Visuomotorische integratie (VMI)
Opdrachtomschrijving
De VMI bestaat uit 3 voorafgaande items waarbij de hele jonge proefpersoon
krabbelopdrachten moeten uitvoeren. Bij de overige 27 items moet een
opbouwende opeenvolging van geometrische vormen met potlood worden
geïmiteerd of nagetekend. Maximum ruwe score: 30 punten.
Aangesproken visuele functies
- visuele analyse en synthese
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Visuele perceptie
Opdrachtomschrijving
In de gestandaardiseerde test Visuele Perceptie wordt bij de eerste 3 items van
hele jonge proefpersoon verwacht dat ze op vraag eigen lichaamsdelen
Een kijk op het oog (update 2012)
Beery-6
3
aanduiden, omtrektekeningen identificeren en lichaamsdelen op een tekening
van een pop aanduiden. Bij de overige 27 items moet een geometrische vorm
worden gekozen die precies dezelfde is als het model bovenaan. Vanaf item 7
heb je 3 minuten tijd om de identieke vorm aan te duiden bij zoveel mogelijk
van de 27 modellen.
Aangesproken functies
- visuele identificatie en discriminatie (detail en grootte)
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
Motorische coördinatie
Opdrachtomschrijving
In de gestandaardiseerde test Motorische Coördinatie wordt bij de eerste 3 items
van de hele jonge proefpersonen verwacht dat ze op een stoel kunnen klimmen,
een potlood kunnen vasthouden tussen duim en vingers en tijdens het tekenen
hun blad kunnen vasthouden met de andere hand. Verder worden de figuren
gebruikt uit de VMI. Items 4, 5 en 6 bestaat uit het imiteren van de proefleider
die de figuur voortekent tussen de dubbelgelijnde paden. Vanaf item 7 start de
tijd en wordt de figuur niet meer voorgetekend.
Aangesproken functies
Er wordt vooral een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Scoring
Er wordt 1 punt toegekend voor elk correct antwoord met een aparte afbreekregel en verbetercriteria per subtest (uitgezonderd motorische coördinatie).
Vertrekkend van de ruwe score kunnen de standaardscore, schaalscore,
percentielen en leeftijdsequivalenten worden berekend. De drie testonderdelen
kunnen afzonderlijk worden gescoord.
Bevindingen van de werkgroep
•
•
•
•
•
Geen Vlaamse normeringen
Scoort over het algemeen hoog
Visuele perceptie scoort maar 1 deel van de visueel-perceptuele functies
De test is voor de meeste kinderen gebruiksvriendelijk (duur, afname,
scoring). Voor jongere kinderen (2- à 3-jaar) is de test minder aantrekkelijk.
Leeftijdsequivalenten per subtest zijn vaak misleidend, de totale perceptuele
leeftijdsequivalent is betrouwbaarder. We geven de voorkeur aan de
standaardscores en percentielen.
Een kijk op het oog (update 2012)
DTVP-2
1
Developmental Test of Visual Perception (DTVP-2)
2th Edition
auteurs: D.D. Hammil, N.A. Pearson, & J.K. Voress
uitgever: Pro-ed (Texas) - jaar van uitgave: 1993
Omschrijving van de test
Doel
De DTVP-2 onderzoekt de visueel-perceptuele mogelijkheden van de proefpersoon via taken die zowel exclusief visueel-perceptueel zijn als visuomotorische integratie vragen.
Doelgroep
De test kan worden afgenomen vanaf 4j tot 10j11m. Er is eveneens een versie
voor adolescenten en volwassenen (DTVP-A) voor de leeftijd 11j - 74j 11m.
Afnameduur
De afnameduur bedraagt ongeveer 30 tot 60 minuten. De testafname mag over
verschillende sessies worden gespreid.
Historiek en normering
De DTVP-2 is een vernieuwde versie van de DTVP (Frostig).
De test is genormeerd in de Verenigde Staten en gestandardiseerd op 1972
proefpersonen tussen 4j en 11j.
Betrouwbaarheid
Test-hertestbetrouwbaarheid: .95
Interne consistentie: .97
Validiteit
DTVP-2 - VMI: .87
Visuele perceptuele taken - VMI: .67
Visuomotorische taken - VMI: .89
Een kijk op het oog (update 2012)
DTVP-2
2
Bespreking van de test
De test bestaat uit 8 subtests die zijn onderverdeeld in 4 visueel-perceptuele
taken en 4 visuomotorische taken. Bij de afname is het belangrijk dat de
volgorde van de subtests wordt gerespecteerd van 1 t.e.m. 8. De visuele en
visuomotorische taken wisselen elkaar af.
Visueel-perceptuele subtests
Positie in de ruimte
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon wordt gevraagd door matching een vorm te identificeren die
gelijk is aan het voorbeeld. Het bepalende kenmerk is de richting.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
Figuur-achtergrond
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon wordt gevraagd meerdere tekeningen te herkennen binnen een
complexe figuur.
Aangesproken functies
- visuele discriminatie en identificatie
- figuur-achtergrondonderscheid
Visueel vervolledigen
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met eenzelfde
figuur die onvolledig is weergegeven.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visuele vervollediging
Een kijk op het oog (update 2012)
DTVP-2
3
Vormconstantie
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching twee gelijkende
vormen zoeken waarvan enkele kenmerken veranderd zijn (grootte, oriëntatie,
enz.). Bovendien zijn visueel interfererende stimuli toegevoegd.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visuele vormconstantie
- figuur-achtergrondonderscheid
Visuomotorische subtests
Oog-handcoördinatie
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet ononderbroken lijnen (rechten, gebogen, hoekige) tussen
twee geleide lijnen trekken.
Aangesproken visuele functies
Er wordt een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Kopiëren
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon wordt gevraagd de figuren te kopiëren in de daarvoor voorziene
ruimte.
Aangesproken visuele functies
- visuele analyse en synthese
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
- visueel-ruimtelijk inzicht
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Een kijk op het oog (update 2012)
DTVP-2
4
Ruimtelijke relaties
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet lijnen die getekend zijn tussen punten natekenen in de
daarvoor voorziene ruimte.
Aangesproken visuele functies
- visuele analyse en synthese
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
- visueel-ruimtelijk inzicht
Er wordt een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Visuomotorische snelheid en nauwkeurigheid
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet binnen een minuut zo snel mogelijk de kleine vierkanten
markeren met kruisjes en de grote cirkels met 2 horizontale streepjes.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
Er wordt een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Scoring
Er zijn aparte scoringsregels per subtest. Vertrekkend van de standaardscore
per subtest kan een totaal van de standaardscores worden berekend en kan elke
standaardscore worden omgezet in quotiënten, percentielen en Leeftijdsequivalenten. De totale score kan worden opgedeeld in een visuomotorische
integratiedeel en een motoriek-gereduceerd perceptueel deel.
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Duurt niet te lang en mag onderbroken worden
Oppassen met subtestscores: de subtests kunnen niet afzonderlijk worden
geïnterpreteerd. Het motorische en visueel-perceptuele deel worden apart
gescoord.
Goed onderscheid tussen visuomotorische en visueel-perceptuele problemen
Een goede sterkte/zwakte analyse
Een kijk op het oog (update 2012)
•
•
•
•
•
DTVP-2
5
Leeftijdsequivalenten per subtest zijn vaak misleidend, de totale perceptuele
leeftijdsequivalent is betrouwbaarder. We geven de voorkeur aan de
standaardscores en percentielen.
Visuomotorische en visueel-perceptuele items wisselen elkaar af
(aantrekkelijk voor kleuters). Dit komt de visuele gerichtheid ten goede.
Kinderen scoren meestal zwak op visuomotorische snelheid
Algemene indruk is dat er een hoge score wordt bereikt
Interpretatie van de ruimtelijke relaties is subjectief en blijft discussieerbaar
Een kijk op het oog (update 2012)
1
Jordan-3
Jordan Left-Right Reversal Test
3rd Edition
auteurs: B.T. Jordan
uitgever: ATP (New Orleans)
jaar van uitgave: 2010
Omschrijving van de test
Doel
De Jordan spoort afbeelding-, letter- en cijferomkeringen op bij de proefpersoon.
Doelgroep
De test kan worden afgenomen vanaf 5j tot 18j 11m. De test wordt opgesplitst in
twee delen: Level 1 (5j - 8j 11m) en Level 1+2 (9j - 18j 11m).
Afnameduur
De afnameduur bedraagt 20 à 30 minuten voor de volledige test (Level 1 5 min.)
Historiek en normering
De test is ontwikkeld in de Verenigde Staten en is gestandaardiseerd op meer
dan 1300 proefpersonen van 5j tot 18j 11m met een gemiddelde intelligentie, een
normaal ontwikkelingsverloop. De test is afhankelijk van leeftijd en geslacht.
Betrouwbaarheid
Test-hertestbetrouwbaarheid: 0.68 (nauwkeurigheidsscore) - 0.66 (foutscore)
Interne consistentie: 0.81 - 0.91
Itemmoeilijkheid: 0.88 - 0.99
Validiteit
Concurrente validiteit: er is een matige correlatie tussen Jordan-3 en WISC-IV
(PRI) en tussen Jordan-3 en Woodcock-Johnson-III test of achievement (Broad
Reading) (zie cijfers hieronder)
WISC-IV (PRI) en Jordan-3
Nauwkeurigheid: 0.44
Foutscore: 0.36
WJ-III en Jordan-3
Nauwkeurigheid: 0.41
Foutscore: 0.42
Een kijk op het oog (update 2012)
Jordan-3
2
Bespreking van de test
Level 2 is niet bruikbaar in België omwille van enkel Engelstalig. Daarom wordt
deze hier niet verder besproken.
Level 1: afbeeldingen
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet de omkeringen aanduiden door een streep te trekken door
de foute afbeeldingen.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
Level 1: letters en cijfers
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet de omkeringen aanduiden door een streep te trekken door
de foute letter (in drukletters en typletters) en de foute cijfers.
Aangesproken visuele functies
- visuele voorstelling
- visueel-ruimtelijk oriëntatie
Scoring
Men kan een accuraatscore (aantal correct aangeduide omkeringen) en een
foutscore (aantal gemiste omkeringen + het aantal niet omkeringen die als
omkering werden geïdentificeerd) berekenen. Voor de jonge proefpersoon
(jonger dan 9j) scoort men alleen level 1. De ruwe score (zowel van de
accuraatscore als de foutscore) kan worden omgezet in een percentielscore. De
accuraatscore kan ook worden omgezet in een leeftijdsequivalent.
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Goed voor jongere kinderen (vanaf tweede semester eerste lj)
Snel af te nemen
Meestal goede correlatie met dyslexie
Een kijk op het oog (update 2012)
MVPT-3
1
Motor-free Visual Perception Test (MVPT-3)
3rd Edition
auteurs: R.P. Colarusso, & D.D. Hammill
uitgever: ATP (Novato)
jaar van uitgave: 2003
Omschrijving van de test
Doel
De MVPT-3 onderzoekt de visueel-perceptuele vaardigheden van de proefpersoon zonder dat er een motorische deelname vereist is. De test bestaat uit 65
items die de volgende functies inhouden: visuele discriminatie, vormconstantie,
visueel kortetermijngeheugen, visueel vervolledigen, visuospatiële relaties en
figuur-achtergrondperceptie. Deze functies worden in totaal gescoord (dus niet
afzonderlijk).
Doelgroep
De MVPT-3 test kan worden afgenomen vanaf 4j tot en met 94j+.
Afnameduur
De afnameduur bedraagt ongeveer 20 à 30 minuten.
Historiek en normering
De originele MVPT (Colarusso & Hamill) dateert van 1972. Nadien was er de
MVPT-R (1996), genormeerd voor kinderen tot 11j 11m. In 1997 kwam de
MVPT-V uit (Mercier, Hebert, Colarusso & Hamill). In deze versie werden
dezelfde 36 items gebruikt als in de originele MVPT, maar er was een normering
tot 55 jaar en meer. De MVPT-3 heeft al de elementen van de vorige edities
verzameld en is genormeerd op 1856 proefpersonen.
Betrouwbaarheid
alfacoëfficiënt:
groep 4j - 10j : gemiddeld 0.80
groep 11j - 84j+ : gemiddeld 0.89
test-hertestbetrouwbaarheid:
groep 4j - 10j : 0.87
groep 11j - 84j+ : 0.92
Validiteit
DTVP:
totale score: 0.73
DTVP-2:
Visuele perceptie: 0.73
Visueel-motorische integratie: 0.59
Algemene visuele perceptie: 0.78
Een kijk op het oog (update 2012)
MVPT-3
2
Bespreking van de test
De test bestaat uit 65 items. Voor proefpersonen van 4 j tot 10j 11m worden de
eerste 40 items afgenomen. Voor proefpersonen vanaf 11j tot 94+ wordt gestart
bij item 14 en gestopt bij item 65. Alle items bestaan uit meerkeuzetaken (te
kiezen uit 4 items).
Visuele discriminatie (Item 1-8)
Opdrachtomschrijving
Item 1-3: de proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een aan
een voorbeeld gelijkende vorm identificeren.
Item 4-8: de proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met
dezelfde figuur die door andere visuele stimuli wordt verborgen.
Aangesproken visuele functies
- Item 1-3: visuele discriminatie
- Item 4-8: visuele discriminatie
- figuur-achtergrondperceptie
Vormconstantie (Item 9-13)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een gelijkende vorm
zoeken waarvan de niet-relevante kenmerken veranderd zijn (grootte, oriëntatie
en contrast). Soms zijn er visueel interfererende stimuli toegevoegd.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie
- visuele vormconstantie
- figuur-achtergrondperceptie
Visueel kortetermijngeheugen (Item 14-21)
Opdrachtomschrijving
Elk item bevat 2 bladzijden. De eerste bladzijde bevat de stimulusfiguur (wordt
5 seconden getoond), de tweede bladzijde bevat de 4 figuren waaruit de proefpersoon dezelfde figuur als de stimulusfiguur moet kiezen.
Aangesproken visuele functies
- visueel kortetermijngeheugen
- visuele discriminatie
Een kijk op het oog (update 2012)
MVPT-3
3
Visueel vervolledigen (Item 22-34)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met dezelfde
figuur die onvolledig is weergegeven
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
Ruimtelijke oriëntatie (Item 35-45 en Item 46-50)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak van 4 figuren met dezelfde vorm
één figuur zoeken die anders is dan de overige 3 figuren. De figuur kan anders
georiënteerd zijn of een deel van de figuur kan anders zijn.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
- visueel voorstellingsvermogen
Figuur-achtergrondperceptie (Item 51-55)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet zoeken hoeveel keer de voorbeeldfiguur te vinden is in
een tekening verborgen door andere visuele stimuli. De voorbeeldfiguur kan
gedraaid zijn of een andere grootte hebben, maar de vorm moet dezelfde zijn. De
proefpersoon kan kiezen uit 4 antwoorden.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie
- figuur-achtergrondperceptie
Visueel vervolledigen (Item 56-60)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur (volledig zwart)
matchen met dezelfde figuur die onvolledig is weergegeven (zwart met witte
gaten).
Een kijk op het oog (update 2012)
MVPT-3
4
Aangesproken visuele functies item 56-60
- visuele discriminatie
- visueel vervolledigen
Visueel kortetermijngeheugen (Item 61-65)
Opdrachtomschrijving
Elk item bevat 2 bladzijden. De eerste bladzijde bevat de stimulusfiguur (wordt
5 sec getoond), de tweede bladzijde bevat de 4 figuren waaruit de proefpersoon
dezelfde figuur als de stimulusfiguur moet kiezen.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie
- visueel kortetermijngeheugen
Scoring
De totale score wordt verkregen door het aantal items die gemaakt zijn te
verminderen met de fouten. De voorbeelden worden niet gescoord. Bij de
leeftijdsgroep 11j+ worden de eerste 13 items niet afgenomen, maar wel
gescoord. Per leeftijdsgroep kan de ruwe score worden omgezet in een
standaardscore. De standaardscore kan worden omgezet in een percentielscore
en in een leeftijdsequivalent. Het kan ook worden omgezet in NCE’s, T-scores
en scaled scores, en stanines. Dit wordt niet op het scoreblad toegevoegd. Je kan
het resultaat ook vergelijken met een andere leeftijdsgroep (dit is een optie), die
voor deze functies optimaal functioneert. Het doel van de behandeling is om dit
optimaal niveau te bereiken.
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Gemakkelijk af te nemen
Alleen een totaalscore, geen deelscores
Een kijk op het oog (update 2012)
NEPSY-II-NL
1
NEPSY-II-NL
Developmental Neuropsychological Assessment
auteurs: M. Korkman, U. Kirk, & S. Kemp
uitgever: Pearson
jaar van uitgave: 2007
Omschrijving van de test
Doel
De NEPSY-II is ontwikkeld om uitgebreide informatie te krijgen over het
neuropsychologisch functioneren van de proefpersoon. De test is ingedeeld in
zes functionele domeinen: aandacht en executieve functies, taal, geheugen en
leren, sensomotorische integratie, sociale cognitie, en visueel-ruimtelijke
informatieverwerking. Hier wordt alleen de visueel-ruimtelijke informatieverwerking besproken.
Doelgroep
De test kan worden afgenomen vanaf 5j tot 12j.
Afnameduur
Het volledige onderzoek duurt ongeveer 2,5 tot 3,5 uur, maar het kan ook
worden ingekort tot een algemeen onderzoek dat ongeveer 1 uur tijd in beslag
neemt. Er kan ook worden gekozen voor een selectief onderzoek waarbij de
proefleider kiest voor de subtests die nodig zijn voor een specifieke evaluatie.
Historiek en normering
De NEPSY-II-NL heeft als uitgangspunt de standaardisatieversie van de
Amerikaanse NEPSY-II. De test is genormeerd in Nederland en is gestandaardiseerd op 907 proefpersonen.
Betrouwbaarheid
Alle coëfficiënten zijn per subtest en per leeftijd apart berekend.
Validiteit
Er werd een inhoudsvaliditeit, een constructvaliditeit en een concurrente
validiteit bepaald. Alle coëfficiënten zijn bepaald op de subtests onderling en op
andere (sub)tests, bijvoorbeeld van de WISC-III.
Een kijk op het oog (update 2012)
NEPSY-II-NL
2
Bespreking van de test
Blokken bouwen (5j - 12j)
Opdrachtomschrijving
Deze subtest is ontwikkeld om de visueel-ruimtelijke en visuomotorische
capaciteiten van driedimensionale figuren (te maken aan de hand van modellen
of driedimensionale tekeningen) te meten.
Aangesproken functies
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Geometrische puzzels (5j - 12j)
Opdrachtomschrijving
Deze subtest is ontwikkeld om het vermogen tot mentale rotatie, visueelruimtelijke analyse en aandacht voor details te meten. De proefpersoon krijgt
een plaatje te zien van een groot rooster met daarin verschillende vormen. Per
item zoekt het kind twee vormen buiten het rooster die overeenkomen met twee
vormen in het rooster.
Aangesproken functies
- visuele identificatie en discriminatie
- vormconstantie
- visuele analyse
- visueel voorstellingsvermogen
Patronen natekenen (5j - 12j)
Opdrachtomschrijving
Deze subtest is ontwikkeld om motorische en visueel-perceptuele vaardigheden
te meten die nodig zijn voor het natekenen van twee/driedimensionale
geometrische figuren. De proefpersoon tekent figuren na die in het antwoordboekje staan.
Aangesproken functies
- visuele analyse en synthese
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Een kijk op het oog (update 2012)
NEPSY-II-NL
3
Pijlen (5j - 12j)
Opdrachtomschrijving
Deze subtest is ontwikkeld om het inschatten van lijnen te beoordelen. Het kind
kijkt naar een reeks pijlen die zijn gerangschikt op een schietschijf en wijst een
of meerdere pijl(en) aan die naar het midden van de schietschijf wijst/wijzen.
Aangesproken functies
- visueel voorstellingsvermogen
- visueel vervolledigen
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
Plaatjespuzzel (7j - 12j)
Opdrachtomschrijving
Deze subtest in ontwikkeld om het visueel discriminatievermogen, ruimtelijke
lokalisatie en visueel scannen te beoordelen. Verder wordt gekeken naar het
vermogen om een afbeelding onder te verdelen in verschillende onderdelen en
om deel-geheelrelaties te herkennen. Het kind krijgt een grote afbeelding te zien
die door middel van een raster is verdeeld in kleinere afbeeldingen. Daarnaast
staan vier kleinere afbeeldingen die uit de grote afbeelding genomen zijn. Het
kind geeft op de grote afbeelding de plaatsen aan waaruit de kleinere afbeelding
afkomstig zijn.
Aangesproken functies
- visuele discriminatie en identificatie
- figuur-achtergrondperceptie
- visuele analyse en synthese
- visueel voorstellingsvermogen
Route zoeken (5j - 12j)
Opdrachtomschrijving
Deze subtest is ontwikkeld om kennis over visueel-ruimtelijke verhoudingen en
gevoel voor richtingen te onderzoeken. Tevens wordt onderzocht of deze kennis
kan worden toegepast bij het mentaal omzetten van een route op een eenvoudige
kaart naar een meer complexere kaart. De proefpersoon krijgt een eenvoudige
route te zien die naar een huis leidt, waarvan wordt gevraagd om met behulp van
die route het huis op te zoeken op een complexere kaart.
Aangesproken functies
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
- visueel voorstellingsvermogen
Een kijk op het oog (update 2012)
NEPSY-II-NL
4
Scoring
Er zijn aparte scoringsregels per subtest. Vertrekkend van het totaal van de ruwe
score kan een normscore en/of een percentielscore worden bepaald.
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Het scoren van patronen natekenen duurt zeer lang.
Geometrische puzzel is heel moeilijk te begrijpen, naar het einde toe is het
veel gokgedrag (geen afbreeknorm).
Route zoeken scoort vaak hoog.
Een kijk op het oog (update 2012)
PVMIA
1
Developmental Preschool Visual Motor Integration
(PVMIA)
auteurs: G. Deitchman, & C. Puttkammer
uitgever: Therapro (Framingham)
jaar van uitgave: 2001
Omschrijving van de test
Doel
De PVMIA onderzoekt de visueel-motorische integratievaardigheden. Dit betreft
vaardigheden op het vlak van de visuele perceptie en de fijne motoriek. Deze
test bestaat uit twee subtests: Tekenen en Blokpatronen.
Doelgroep
De test kan worden afgenomen vanaf 3j 6m tot 5j 6m.
Afnameduur
De afnameduur bedraagt 20 à 30 minuten. Beide subtests worden in één sessie
afgenomen.
Historiek en normering
De test is genormeerd in de Verenigde Staten en is gestandaardiseerd op 510
proefpersonen waarvan er 200 werden geselecteerd voor de standaardfase. Er
wordt een onderscheid gemaakt tussen jongens en meisjes. De tabellen zijn
onderverdeeld volgens leeftijd in maanden van de proefpersoon.
Betrouwbaarheid
.91 voor Tekenen
.90 voor Blokpatronen
Validiteit
PVMIA - VMI: .83
Een kijk op het oog (update 2012)
PVMIA
2
Bespreking van de test
Tekenen
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon wordt gevraagd de 8 verschillende figuren identiek te kopiëren.
Aangesproken visuele functies
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
- visuele analyse en synthese
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Blokpatronen
Opdrachtomschrijving
Deze subtest bestaat uit 4 items (A, B, C en D). A en B zijn pretests en tellen niet
mee in de score.
Item A: Zoek dezelfde vorm als deze die de proefleider toont. (De proefleider toont
een blok en de proefpersoon moet dezelfde zoeken. Ieder heeft zijn eigen blokken.
Aanmoedigen indien juist en corrigeren indien fout.)
Item B: Zoek dezelfde vorm als op het testboek en leg hem op een daarvoor voorzien
blanco papier. (Aanmoedigen en bevestigen mag, corrigeren enkel bij oefening 1).
Item C: Reproductie van 8 blokpatronen, bestaat uit 5 levels. Je vertrekt steeds
vanuit het moeilijkste level (level a: kopie van de afbeelding, level b: kopie van de
blokken, level c: imiteren van de blokken, level d: imiteren blok per blok, level e:
blokken leggen op de afbeelding)
Item D: Figuur met figuur vergelijken
Aangesproken visuele functies
Item A
- visuele identificatie en discriminatie van kleur en vorm
Item B
- visuele identificatie en discriminatie van kleur en vorm
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
Item C
- visuele identificatie en discriminatie van kleur en vorm
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
- visuele analyse en synthese
Item D
- visuele identificatie en discriminatie van kleur en vorm
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
- visuele analyse en synthese
Een kijk op het oog (update 2012)
PVMIA
3
Scoring
Je kan scoren per subtest en/of een totaal van de twee subtests samen. Beide
subtests geven je ook een beeld van functioneren tegenover de normale leeftijd.
Bij Tekenen wordt gescoord op basis van zes categorieën: herkenbaarheid, het
juiste aantal, nauwkeurigheid, oriëntatie van de figuur op het blad, ruimtelijke
relaties, en duidelijke verschillen in vorm herkenbaar. Vertrekkend van het totaal
van de ruwe score kan een standaardscore, stanine en percentiel worden bepaald.
Bij Blokpatronen moet rekening worden gehouden met de afbreekregel. Vanaf
item C wordt de scoring bepaald aan de hand van het behaalde sublevel. In item
D wordt een 0-score of een 1-score behaald. Vertrekkend van het totaal van de
ruwe score kan een standaardscore, stanine en percentiel worden bepaald.
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Het onderdeel Tekenen scoren neemt veel tijd in beslag.
Er wordt bij de scoring ook gelet op kwalitatieve vaardigheden.
Bij de afname van Blokpatronen krijg je een duidelijk beeld op welk level
de proefpersoon functioneert.
Een kijk op het oog (update 2012)
RAKIT
1
Revisie Amsterdamse Kinderintelligentie Test
(RAKIT)
auteurs: N. Bleichrodt, P.J.D. Drenth, J.N. Zaal, & W.C.M. Resing
uitgever: Swets & Zeitlinger (Lisse)
jaar van uitgave: 1987
Omschrijving van de test
Doel
De RAKIT is een kinderintelligentietest met twaalf subtests, waarvan er drie
visuele functies onderzoeken: Figuur herkennen, Verborgen figuren, en Visueel
geheugen. De subtest Schrijven gaat het visueel-ruimtelijke inzicht na.
Doelgroep
De RAKIT kan worden afgenomen vanaf 4j 2m t.e.m. 11j 2m. De test is speciaal
ontworpen voor een Nederlandse populatie.
Afnameduur
De afnameduur is afhankelijk van het item en leeftijd van de proefpersoon. De
subtest Geheugen bedraagt ongeveer 20 minuten, de subtest Schrijven 5 à 10
minuten, Figuur herkennen 10 minuten, en Verborgen figuren 10 minuten.
Historiek en normering
De RAKIT is de vernieuwde versie van de Amsterdamse Kinderintelligentie
Test (AKIT) van 1964. De test is genormeerd in Nederland en gestandaardiseerd
op 1415 proefpersonen. Per leeftijdsgroep waren steeds 100 jongens en 100
meisjes in het onderzoek betrokken. Bij het samenstellen van de steekproef is
rekening gehouden met de volgende criteria: regio, urbanisatiegraad, schoolgrootte, geslacht en leeftijd. Bij de constructie van de leeftijdsnormen is
uitgegaan van viermaandelijkse normgroepen.
Betrouwbaarheid
Totaalscore: .94 - .96
Validiteit
Intercorrelatie tussen de subtests onderling en de totaalscore:
Jonge groep: .22 - .49
Oudste groep: .23 - .59
Een kijk op het oog (update 2012)
RAKIT
2
Bespreking van de test
Figuur herkennen
Opdrachtomschrijving
De subtest Figuur herkennen bestaat uit 50 onvolledige tekeningen van concrete,
alledaagse dingen. De proefpersoon moet binnen een bepaalde tijd proberen te
herkennen welke objecten er schuil gaan achter de onvolledige afbeeldingen.
Aangesproken functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visuele Gestalt
- visuele vervolledigen
- visuele informatieverwerkingssnelheid
- visueel voorstellingsvermogen
Verborgen figuren
Opdrachtomschrijving
De subtest Verborgen figuren bestaat 45 meerkeuze-items. In een complexe
tekening is één van de zes eronder staande alternatieven verborgen. De
proefpersoon moet de juiste figuur proberen ontdekken.
Aangesproken functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visuele analyse
- figuur-achtergrondonderscheid
Visueel geheugen
Opdrachtomschrijving
De subtest Visueel geheugen bestaat uit 2 reeksen van 18 items. Elk item bevat
een aantal figuren die in een bepaalde volgorde op een kaart zijn geplaatst. De
proefpersoon mag de volgorde van de figuren gedurende vijf seconden in zich
opnemen. Dan wordt de kaart omgeslagen en moet de proefpersoon de
waargenomen volgorde reproduceren met blokjes waarop dezelfde figuren staan
afgebeeld. De eerste reeks bestaat uit concrete figuren, de tweede uit abstracte.
Aangesproken functies
- visuele identificatie en discriminatie
- visueel-sequentieel geheugen
- visueel kortetermijngeheugen
Een kijk op het oog (update 2012)
RAKIT
3
Schijven
Opdrachtomschrijving
De subtest Schijven bestaat uit een pennenbord waarop zich 3 lagen van 9
schijven bevinden. De schijven bevatten 2, 3 of 4 gaatjes en moeten over de
bijbehorende pennen op het bord worden geplaatst, waarbij het veelal
noodzakelijk is de schijven te draaien. De eerste laag schijven wordt voor
instructie gebruikt, de beide andere lagen moeten door het kind worden gelegd.
Aangesproken functies
- visueel-ruimtelijke oriëntatie
- visuele identificatie en discriminatie
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Scoring
Bij de eerste drie onderdelen scoort men 0 of 1, afhankelijk van een al of niet
juist antwoord. Bij het onderdeel Schrijven scoort men de tijd die het kind nodig
heeft om alle schijven over de pennen te leggen. Per subtest en per leeftijdsgroep
worden de ruwe scores omgezet in genormaliseerde standaardscores met het
gemiddelde van 15 en een spreiding van 5. Op die manier zijn voor in totaal 21
leeftijdsgroepen normen berekend.
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
De normering is verouderd en Nederlands.
De subtests kunnen afzonderlijk worden geïnterpreteerd.
Volgens Peter Tellegen (2002) is de RAKIT in velerlei opzicht een goede en
interessante test. De test neemt enigszins een middenpositie in ten opzichte
van de SON-R-tests en de Wechslertests. Voor de diagnostiek is het
gewenst dat verschillende goede intelligentietests naast elkaar beschikbaar
zijn. Het is daarom een goede zaak dat er plannen lijken te bestaan de
RAKIT te hernormeren en mogelijk ook in andere opzichten te reviseren.
Tot die tijd moet het gebruik van de RAKIT voor diagnostiek en
indicatiestelling echter ernstig worden ontraden. De problemen met de
normen zijn velerlei en het gecombineerd effect hiervan is voor de
testgebruiker moeilijk in te schatten. (uit De kwaliteit van de normen van de
RAKIT. Persoonlijkheidspsychologie en Differentiële Psychologie,
december 2002)
Een kijk op het oog (update 2012)
RCFT
1
Complexe Figuurtest van Rey met Recognitietrial
(RCFT)
auteurs: J.E. Meyers, & K.R. Meyers
uitgever: Psychological Assessment Resources (Lutz)
jaar van uitgave: 1995
Omschrijving van de test
Doel
De Rey Complex Figure Test and Recognition Trial (RCFT) onderzoekt
verschillende cognitieve processen bij de proefpersoon, waaronder planning,
organisatie, probleemoplossing, geheugen en perceptueel-motorische functies.
De test bestaat uit vier items: Kopieertoets, Onmiddellijke reproductietoets,
Uitgestelde reproductietoets en Herkenningstoets.
Doelgroep
De test kan worden afgenomen bij volwassenen tussen 18j en 89j, maar heeft
ook aanvullende normen voor proefpersonen van 6j tot 17j 11m.
Afnameduur
Er wordt geen afnameduur vermeld. De tussentijd bij de Kopieertoets en
Onmiddellijke reproductietoets bedraagt 3 minuten. De tussentijd bij de
Uitgestelde reproductietoets en Herkenningstoets bedraagt 30 minuten. Tussenin
mogen geen andere grafische opdrachten worden uitgevoerd.
Historiek en normering
De test bevat een computervervaardigde replica van de originele Complexe
Figuur van Rey (1941), zonder Osterrieths normatieve data. Bovenop de
ontwikkelde recognitietest zijn er preciezere regels ontwikkeld om dubbelzinnigheden weg te werken bij het scoren van de nauwkeurigheid en de plaatsing
van elk van de 18 scoringseenheden. De test is genormeerd in de Verenigde
Staten en gestandaardiseerd op 505 personen.
Betrouwbaarheid
Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: .94
Test-hertestbetrouwbaarheid: Onmiddellijk geheugen: .75
Uitgestelde geheugen: .88 / Recognitie: .87
Validiteit
Convergente validiteit: correlatie met onderdelen van de Rey zelf
Discriminante validiteit: zowel tegenover met normale personen als tegenover
personen met MBD, CVA, tumor, epilepsie en MS.
Constructvaliditeit: in vergelijking met de WAIS-R, Benton, Trail Making Test
Een kijk op het oog (update 2012)
RCFT
2
Bespreking van de test
Kopieertoets
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon wordt gevraagd de figuur van de RCFT-stimuluskaart te
kopiëren op een blanco blad in het testboekje. Vorige handleidingen stelden het
gebruik van verschillende kleurpotloden voor om organisatorische en
sequentiële aspecten van de prestatie op te tekenen. In deze versie is dit niet
opgenomen omwille van de vele nadelen. De onderzoeker kan de organisatorische en sequentiële aspecten van de reproductie registreren door gelijktijdig
de figuur te tekenen op het afzonderlijke vel, dat hiervoor in het testboekje is
voorzien is. De voorkeur wordt gegeven aan het tekenen met potlood. Gommen
is toegelaten. De tijdsduur wordt genoteerd in het testboekje.
Aangesproken functies
- visuele analyse en synthese
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Onmiddellijke en uitgestelde reproductie
Opdrachtomschrijving
Na de Kopieertoets worden de stimulusfiguur en de tekening onmiddellijk uit het
gezichtsveld verwijderd. Er volgen 3 minuten met een losse verbale activiteit.
Vervolgens wordt de Onmiddellijke reproductietoets aangereikt. Het kind maakt
nu de tekening uit het hoofd op een blanco blad. 30 minuten na de Kopieertoets
maakt het kind de Uitgestelde reproductietoets door nogmaals de tekening uit het
hoofd te tekenen.
Scoring
Dezelfde scoringscriteria gelden voor de drie hierboven genoemde tekentests.
Het scoren van de RCFT is gebaseerd op de scoringscriteria die Rey heeft
ontwikkeld heeft in 1941 (Corwin & Bylsma, 1993) en die wordt voorgesteld
door Lezak (1995). Het Rey-scoringssysteem deelt de complexe figuur in 18
units. Elke unit wordt afzonderlijk gescoord zowel wat betreft nauwkeurigheid
als plaatsing. Voor elke te scoren unit worden een algemeen scoringsprincipe en
specifieke scoringscriteria voorgesteld. De verschillende scoringscriteria
specificeren nauwkeurigheid en plaatsing in termen van precieze afstandsmaten.
De proefleider moet de specifieke scoringscriteria gebruiken om tekeningunits
die niet onmiddellijk kunnen worden gescoord op basis van het algemene
scoringsprincipe alsnog te verhelderen. Een score van 0, 0.5, 1 of 2 wordt
toegekend aan elke unit van de figuur op basis van de criteria met betrekking tot
nauwkeurigheid en plaatsing. De scores van alle units worden vervolgens
samengevoegd om de ruwe score van de tekening te bekomen. Op basis daarvan
wordt een percentiel bepaald.
Een kijk op het oog (update 2012)
3
RCFT
Aangesproken functies
- visuele analyse en synthese
- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie
- visueel geheugen
- visueel-ruimtelijke voorstellingsvermogen
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Herkenningstoets
Opdrachtomschrijving
Onmiddellijk na de Uitgestelde reproductietoets maakt de proefpersoon de
Recognitietoets. Deze herkenningstoets bestaat uit 24 geometrische figuren
waaronder 12 individuele scoringselementen van de stimulusfiguur en 12
afleiders. De proefpersoon duidt aan welke van de 24 herkenningsitems hij
herkent als deel uitmakend van de stimulusfiguur.
Scoring
De ruwe scores worden opgesteld aan de hand van waar positieve, vals
positieve, waar negatieve en vals negatieve antwoorden.
Aanwezig in stimulus
Niet aanwezig in stimulus
Herkend door proefpersoon
waar positief
vals positief
Niet herkend door
proefpersoon
vals negatief
waar negatief
De som van ruwe scores van de waar positieven en de waar negatieven is de
totale correcte ruwe score. Op basis daarvan wordt een percentiel bepaald.
Aangesproken functies
- visueel geheugen
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Een volledige afname is tijdrovend, want tussen de onmiddellijke en
uitgestelde reproductietoets mag je geen andere grafomotorische testbatterij
afnemen. De test is vooral bruikbaar tijdens een evaluatie.
De test geeft ook waardevolle informatie in verband met de manier van
aanpakken en de planning die door de proefpersonen wordt gehanteerd. De
opbouw van de reproductie wordt jammer genoeg niet meer gescoord.
Een kijk op het oog (update 2012)
TVPS-3
1
Test of Visual Perceptual Skills (TVPS-3)
3rd Edition
auteurs: N.A. Martin
uitgever: Academic Therapy Publications (Navato)
jaar van uitgave: 2006
Omschrijving van de test
Doel
De TVPS-3 onderzoekt de visueel-perceptuele vaardigheden van de proefpersoon. De test bestaat uit 7 verschillende subtests.
Doelgroep
De test kan worden afgenomen vanaf 4 j t.e.m. 18j 11m.
Afnameduur
De afnameduur bedraagt ongeveer 30 tot 40 minuten.
Historiek en normering
De TVPS-3 is genormeerd in de Verenigde Staten en gestandaardiseerd op
gegevens van meer dan 2000 kinderen.
Betrouwbaarheid en validiteit
Betrouwbaarheid subtests: van .75 tot .88
Betrouwbaarheid volledige test: tot .96
Test-hertestbetrouwbaarheid: van .34 tot .81 (subtests) - tot .97 (volledige test)
Validiteit: TVPS-3 - Visuele Aanvulling van de VMI-5: .67
Bespreking van de test
Visual discrimination (Visuele discriminatie)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een aan een
voorbeeld gelijkende vorm identificeren.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
Een kijk op het oog (update 2012)
TVPS-3
2
Visual memory (Visueel geheugen)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet gedurende 5 seconden een figuur inprenten en daarna
herkennen in een meerkeuzetaak.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visueel geheugen
- visueel-ruimtelijk voorstellingsvermogen
Spatial relationships (Ruimtelijke relaties)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een aan een
voorbeeld gelijkende vorm identificeren. Het stimuluskenmerk is de oriëntatie
van de gehele tekening of delen ervan.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visuele waarnemingsconstantie (oriëntatie)
Form constancy (Vormconstantie)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een gelijkende vorm
zoeken waarvan de niet-relevante kenmerken veranderd zijn (grootte, oriëntatie
en contrast). Bovendien zijn visueel interfererende stimuli toegevoegd. Zo is de
figuur verborgen in een afleidende achtergrond.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visuele waarnemingsconstantie (vorm)
- figuur-achtergrondperceptie
Sequential memory (Sequentieel geheugen)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet gedurende 5 seconden een reeks figuren met een stijgend
aantal elementen inprenten en daarna de juiste sequentie herkennen in een
meerkeuzetaak.
Een kijk op het oog (update 2012)
TVPS-3
3
Aangesproken visuele functies
visuele discriminatie en identificatie
sequentieel visueel geheugen
visueel-ruimtelijk voorstellingsvermogen
Visual figure-ground (Visuele figuur-achtergrond)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met dezelfde
figuur die door andere visuele stimuli wordt verborgen.
Aangesproken visuele functies
- figuur-achtergrondperceptie
- visuele discriminatie en identificatie
Visual closure (Visueel vervolledigen)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met eenzelfde
figuur die onvolledig is weergegeven.
Aangesproken visuele functies
- visuele discriminatie en identificatie
- visueel voorstellingsvermogen
- visuele vervollediging
Scoring
De scoring stopt wanneer er 3 opeenvolgende fouten worden gemaakt. De ruwe
score van elke subtest kan worden omgezet in een schaalscore, een percentiel en
een leeftijdsequivalent. De vier eerste subtests worden gezien als basisprocessen.
De som van de schaalscores van deze vier subtests kunnen worden omgezet in
een standaardscore en een percentiel. De laatste twee subtests worden gezien als
complexe processen. Ook de som van de schaalscores van deze twee subtests
kunnen worden omgezet in een standaardscore en een percentiel. Er kan een
totaalpercentiel voor visueel-perceptuele vaardigheden worden bekomen waarin
alle subtests zijn opgenomen.
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Lange afnameduur, beperkte variatie in de opdrachten en weinig figuratief
Is belastend voor de aandacht en concentratie. Een goede observatie is
hierbij belangrijk. De test mag worden onderbroken.
Geeft een duidelijk beeld van de verschillende visuele functies
Een kijk op het oog (update 2012)
WRAVMA
1
Wide Range Assessment of Visual Motor Abilities
(WRAVMA)
auteurs: W. Adams, & D. Sheslow
uitgever: Wide Range (Wilmington)
jaar van uitgave: 1995
Omschrijving van de test
Doel
De test gaat na hoe proefpersonen omgaan met visueel-motorische, visueelruimtelijke en fijnmotorische taken.
Doelgroep
De test kan worden afgenomen vanaf 3j t.e.m. 17j 11m.
Afnameduur
De afnameduur bedraagt 5 à 10 minuten voor de visueel-motorische en de
visueel-ruimtelijke subtest en 4 minuten voor de fijnmotorische subtest.
Historiek en normering
De test is genormeerd in de Verenigde Staten en is gestandaardiseerd op 2282
proefpersonen van 3j tot 17j 11m.
Betrouwbaarheid
Interne consistentie
- visueel-motorische taken (.75)
- visueel-ruimtelijke taken (0.81)
- fijnmotorische taken: niet bepaald
Test-hertestbetrouwbaarheid
- visueel-motorische taken (0.89)
- visueel-ruimtelijke taken (0.83)
- fijnmotorische taken (0.86)
- dominante hand (0.82)
- niet-dominante hand (0.83)
Inter-testerbetrouwbaarheid: 0.96 en 0.97 (enkel bij visueel-mot)
Validiteit
Wordt niet vermeld.
Een kijk op het oog (update 2012)
WRAVMA
2
Beschrijving van de test
Visueel-motorische subtest (tekentest)
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon kopieert geometrische vormen met een potlood.
Aangesproken visuele functies
- visuele analyse en synthese
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Visueel-ruimtelijke subtest
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon herkent en duidt de vormen en figuren aan. Het gaat om
perspectiefneming, oriëntatie en groottediscriminatie.
Aangesproken visuele functies
- visuele analyse en synthese
- visuele discriminatie
- visuele vormconstantie
- visueel-ruimtelijk voorstellingsvermogen
Fijnmotorische subtest
Opdrachtomschrijving
De proefpersoon moet zoveel mogelijk pinnetjes trachten te plaatsen in de
gaatjes van het bord. Starten met de dominante hand en vervolgens met de nietdominante hand.
Aangesproken visuele functies
- oog-handcoördinatie
Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.
Scoring
Er zijn aparte scoringsregels en afbreekregels per subtest, uitgezonderd voor de
fijnmotorische subtest. De subtests zijn apart en samen te scoren.
Een kijk op het oog (update 2012)
WRAVMA
3
Bevindingen vanuit de werkgroep
•
•
•
Geen Vlaamse normering
Visueel aantrekkelijke test. Er wordt gewerkt met concrete voorstellingen.
Gebruiksvriendelijke test