Vroege detectie is cruciaal
advertisement
Z LUI OOG (AMBLYOPIE): DIAGNOSE­EN BEHANDELING Vroege detectie is cruciaal Amblyopie (lui oog) is de meest voorkomende oorzaak van visusdaling bij kinderen. De aandoening valt meestal uitstekend te behandelen, als ze maar tijdig wordt opgespoord. O m te begrijpen waarom vroege detectie zo be­ langrijk is, moet je weten hoe de visuele ontwikkeling verloopt’, zegt dr. Patricia Delbeke (dienst Oogziekten). ‘Bij de geboorte is de gezichtsscherpte – de visus – heel laag. De pasgeborene ziet eerst eenvoudige hoogcontrastpatronen zoals ogen of een haarlijn. De eerste vier maanden zijn cruciaal voor de ontwikkeling. Daarna gaat de visus van 1/10 op de leeftijd van vier maanden tot 10/10 op de leef­ tijd van acht tot tien jaar. In die tijd “rijpt” de visuele cortex en kun je amblyopie nog behandelen. Zodra de visuele ontwikkeling voltooid is, is het eigenlijk te laat.’ Wat is een lui oog eigenlijk? ‘De term is wat misleidend – het oog is niet lui, er loopt alleen iets fout met de ontwikkeling van de visuele banen en de visuele cortex in de hersenen, zodat je vermin­ derd of wazig zicht krijgt. Wat ons oog ziet, wordt geprojecteerd op het netvlies, waar fotoreceptoren de lichtprikkels omzetten in elek­ trische signalen. Via de oogzenuw worden die signalen doorgestuurd naar de visuele cortex, waar we ze omzetten en interpreteren. Als er bij dat doorseinen iets fout loopt, ontwikkelt de visuele cortex zich niet zoals het hoort en leggen de hersenen een wazig beeld vast. Meestal komt amblyopie bij één oog voor, uitzonderlijk ook bij beide ogen.’ Waardoor wordt een lui oog veroorzaakt? ‘Bij de grootste groep patiëntjes ligt strabisme of scheelzien aan de ba­ sis. Als een van de ogen wegdraait, ontstaan er in de visuele cortex twee verschillende beelden die de hersenen niet met elkaar kunnen versmelten. Je zou dan eigenlijk dubbel zien, maar bij kinderen ZORG 17 Bij hypermetropie en astigmatisme is het belangrijk dat het kind zo vroeg mogelijk – zeker voor het 8 à 10 jaar is – een bril krijgt. esthetische ingreep, om het kind mooi recht te laten kijken. Hoe vroeger amblyopie gediagnosti­ ceerd en behandeld wordt, hoe beter de prognose en de kansen op herstel.’ Vroeg screenen is dus belangrijk.­Gebeurt dat ook? tot 10 jaar zullen de hersenen het wegdraaiende oog onderdrukken. Langdurige onderdrukking leidt tot amblyopie van het schele oog.’ Hoe ontstaat strabisme­ eigenlijk?­ ‘De oogspieren van beide ogen werken niet samen zoals het hoort, zodat de ogen niet behoorlijk gea­ ligneerd zijn. Dat kan een erfelijke oorzaak hebben.’ Kun je strabisme – en de amblyopie­die er het gevolg van is – goed behandelen? ‘Je kunt natuurlijk correcte brilglazen voorschrijven, en daar­ naast kan het goede oog worden afgedekt met een ooglapje, zodat het luie oog weer actief wordt en de nodige visuele connecties zich kunnen ontwikkelen, tot in de visuele cortex. Baby’s jonger dan 12 maanden dragen dat lapje één uur per dag, bij kleuters kan dat oplopen tot vier à acht uur. Dat moeten ze enkele maanden tot soms jaren volhouden, tot we vaststellen dat beide ogen goed ontwikkeld zijn. Pas dan kunnen we denken aan een correctieve ‘In Vlaanderen lopen we inter­ nationaal zeker voorop. Sinds enkele jaren screent Kind en Gezin kinderen als ze 12 en 24 maanden oud zijn. Dat gebeurt met een vi­ deorefractometer: terwijl het kind naar een object kijkt, maakt een infraroodcamera een foto waar­ mee strabisme, brilafwijkingen en eventuele oogaandoeningen kunnen worden opgespoord. Bij een of meer afwijkingen wordt het kind doorgestuurd naar de oog­ arts. Strabisme kan ook nog later ontstaan, tot het kind drie of vier is. Het reguliere CLB-onderzoek in de eerste en tweede kleuterklas vangt dat op.’ Je hoort wel eens dat s ­ trabisme bij baby’s en peuters geen kwaad kan: dat komt vanzelf wel goed? ‘Daar moet je toch erg voorzichtig mee zijn. De eerste 10-12 weken is een wegdraaiend oog misschien­ niet onrustwekkend, maar bij oudere baby’s moet je zeker doorverwijzen naar de oogarts. Het kan onder meer wijzen op een aan­ geboren cataract, maar ook op een retinoblastoom, een kwaadaardige tumor van het netvlies bij baby’s.’ (Huis)artsen: doorverwijzen Wanneer verwijst u een kind het best door naar de kinderoogarts? • Als de ouders vermoeden dat hun kind minder goed ziet of zich visueel trager ontwikkelt. • Als u een wegdraaiend oog opmerkt, zeker bij baby’s: het kan wijzen op een aangeboren cataract of zelfs op een tumor (retinoblastoom). Zijn er nog andere oorzaken voor een lui oog? Ook oogziekten kunnen ­amblyopie veroorzaken. Denk maar aan aangeboren cataract: de ooglens is vertroebeld, zodat de projectie op het netvlies verstoord raakt en de visuele cortex niet geprikkeld wordt. Ptose – een afhangend ooglid boven de pupil – verbergt de oogas en leidt tot een lui oog. Een derde belangrijke oor­ zaak is ametropie – aangeboren brekingsfouten. De lichtstralen worden in het oog gebroken door het hoornvlies en de ooglens. Als de brekingsindex niet correct is, valt het beeld voor of achter het netvlies. Op het netvlies zelf wordt het beeld wazig. Hypermetropie – verziendheid – komt het vaakst voor. De ooglengte is te kort, zodat het beeld achter het netvlies valt en de ooglens zelf moet accom­ moderen om het beeld op het netvlies te projecteren. Overdreven accommodatie kan één oog doen straberen. Een rustbril kan het strabisme verhelpen en meteen ook een amblyopie voorkomen. Bij astigmatisme is het hoorn­ vlies ellipsvormig zoals als een rugbybal, in plaats van rond zoals als een voetbal. Kinderen met astigmatisme hebben moeite om ronde vormen te herkennen. Zij krijgen een bril met cilindrische glazen voorgeschreven. Myopie of bijziendheid komt bij jonge kinderen­niet zo vaak voor. Die afwijkingen worden gecorrigeerd­met een bril? Precies. Vooral bij hypermetropie en astigmatisme is het belangrijk dat het kind die bril zo vroeg mogelijk­krijgt. Als het kind 10 jaar oud is, is de visuele ontwikke­ ling voltooid en is het te laat. De hersenen­hebben dan immers nooit een scherp beeld gezien, zodat een bril weinig zin heeft. Dat kinderen vroeg genoeg een bril krijgen is ook belangrijk voor hun motorische ontwikkeling – om te grijpen, te kruipen en te lopen is wazig zicht een belemmering. Hoe erg is een lui oog eigenlijk?­ ‘Met een lui oog heb je meestal geen dieptezicht. Sporten zoals pingpong of tennis worden een utdaging en je wordt afgekeurd als piloot of treinbestuurder. Dat is niet alles. Stel je voor dat je goede oog ooit ernstig beschadigd raakt – een verkeersongeval, een zwiepende tak, een vaattrombose. Als je luie oog niet behandeld werd, kan je dat niet opvangen en word je slechtziende. Die boodschap geven we ouders altijd mee: laat een lui oog tijdig corrigeren, zodat je kind later niet in de problemen komt.’ Dienst Oogheelkunde Kinderoogziekten: dr. Patricia Delbeke, dr. Sophie Walraedt Strabologen: dr. Eveline De Nijs, dr. Caroline Mestdagh Oftalmogenetica: prof. dr. Bart Leroy De Pintelaan 185, 9000 Gent tel. 09 332 23 06, [email protected]
