bij de vikings

De zonen van Israël
BIJ DE VIKINGS
Deel 2: ZWEDEN
door dhr. Oscar SAUERMAN
Het was onder zuiver toevallige omstandigheden dat
Kunstenaars en musici
de eerste Joodse gemeenschap in Zweden ontstond.
u Het gebeurde in 1774. Aron Isak, een koopman in Wel befaamd onder de Joods-Zweedse schilders waren Geskel
Saloman, Eva Bonnier, Sigrid Hjerten Grünewald, en Isaac
Mecklenburg, dichtbij de Poolse grens, gevestigd,
Hirsch Grünewald. Maar de uitstekende onder deze kunstehad er een kudde prachtige geiten gekocht, zo dacht hij tenminnaars, een leidersfiguur in de Zweedse moderne schilderkunst,
ste. Doch bij zijn thuiskeer stierven ze allemaal.
was Ernst Abraham Josephson, een voorloper
Diep bedroefd door dit verlies besloot hij naar
van de expressionistische school. Een aanZweden te trekken als pionier en werd zo de
tal Zweedse Joden wijdden zich toe aan de
eerste Jood die zich in dit land vestigde.
muziek. Wereldfaam verwierf Henriette
Koning Gustaaf III was met hem dermate
Nissen als operazangeres. Jakob Axel Josephson
ingenomen dat hij hem als zijn “ Hofjood”
maakte naam als componist op het einde van
aanstelde, en hem zelfs te verstaan gaf dat hij
de 19de eeuw.
zijn godsdienstplichten in volle vrijheid mocht
vervullen. In dit geval, antwoordde Aron Isak
Auteurs en natuurgeleerden
op een gevatte manier, heb ik nog negen Joden
Drie Joden bevonden zich onder de letterkunnodig volgens de Joodse ritus. De koning
dige critici en geschiedkundigen die de comstemde toe, en zo gebeurde het dat de eerste
missie vormden van de Koninklijke Academie
mynjan in Zweden bijeenkwam.
van Zweden; Professor Henrik Emil Schuck, na
De nieuwkomers kwamen toe uit Mecklenburg
1918 voorzitter van de Nobel Stichting; Profesen andere delen van Duitsland.
sor Karl Johan Warburg en Martin Lamm.
Vijf jaar later stemde het Zweeds parlement
Er waren andere schrijvers van aanzien, o.a.
Sven Hedin
een wet die de vestiging toeliet van Joden in
Ludwig Oscar Josephson, de toneelcriticus, toGöteborg en Norrköping. Doch de Zweedse
neelschrijver en theater productieleider. Oscar Joodse gemeente groeide niet aan. In 1870 waren er maar
Ivor Levertin was een van de eerste Zweedse dichters en novel20 Joodse families in Stockholm, maar ondanks hun klein
schrijvers. Ragnar Josephson was een uitblinker als kunsthistoriaantal bouwden zij ditzelfde jaar een synagoog van indrukwekcus; Hugo Moritz Valentin, een historicus van Zweden en Rosa
kende structuur. Zij lieten een rabbijn komen uit MecklenWarrens een vooraanstaande autoriteit in Zweedse folklore. De
burg. Jammer genoeg was er, zoals in Denemarken, een regelBonnier familie vestigde de meest vooraanstaande uitgeverszaak
rechte waarneembare strekking naar assimilatie en gemengde
in het land en schiep een hulpfonds voor Zweedse auteurs.
huwelijken, meestal onder de Joden van Duitse oorsprong.
Er waren verschillende befaamde natuurgeleerden van Joodse afMet de jaren veranderde het etnisch karakter van de Joodse
komst in Zweden. Een van hen was Robert Rubenson, een mebevolking zeer. Joden van Duitse afkomst werden langzamerteoroloog, een andere heette Elias Heyman, de hygiënist, doch
hand in aantal overtroffen door de komst van Yiddisch – sprekde meest bekende onder allen was Sven Hedin, de beroemde
enden uit Polen, Litouwen en Rusland, die zich, ten gevolge van
ontdekkingsreiziger van Tibet, een nakomeling van Aron Isak,
het pogrom in Kischinew in 1903, in Stockholm en Göteborg
de eerste Jood die zich in Zweden
vestigden. Vandaag telt men tussen de 8000 en 12000 Joden
vestigde.
over het hele land, verdeeld over de Joodse gemeenten van
Stockholm, Göteborg, Malmö en Norrköping.
GT GROUP
WITH COMPLIMENTS
Centrale Magazine - 35