Joods Leven in Europa buiten de grote steden · Joden op de veemarkt

LWL · Joods Leven in Europa buiten de grote steden · Joden op de veemarkt
Joods Leven in Europa buiten de grote steden
Joden op de veemarkt
Joodse veehandelaren zagen er op de markt net zo uit als hun niet-joodse
collegas: ze hadden een pet op, droegen klompen en spraken Gronings.
Handelaren op de Veemarkt in Groningen. Joodse veehandelaren
spraken vaak Jiddisch met elkaar zodat niet-Joodse handelaren niet
konden horen welke prijsafspraken ze maakten.
Foto: collectie RHC Groninger Archieven
Toch werden op de veemarkt ook veel woorden uit het Jiddisch (joodse volkstaal)
gebruikt, ook door niet-joodse handelaren. Deze namen allerlei Jiddische woorden van
hun joodse collegas over, en dan vooral de Jiddische getallen. Zo ontstond een
vakjargon voor veehandelaren dat bestond uit Jiddische en Nederlandse woorden. Zelfs
na de oorlog bleven niet-joden op de veemarkten deze Jiddische woorden gebruiken.
Geheimtaal
Maar de joodse veehandelaren spraken ook vaak echt Jiddisch met elkaar, zodat
niet-joden hen niet of nauwelijks konden verstaan. Dat deden ze omdat ze soms een
geheimtaal nodig hadden als ze onderling wilden overleggen over de prijzen van de
beesten die ze wilden verkopen. De niet-joodse klant mocht dit dan niet verstaan. Zoals
een joodse veehandelaar een keer in een interview zei: "Als er gojje (niet-joden)
bijkwamen dan zeiden we: die motten niet horen wat we zeiden. Dan schmusen we
jiddisch."
Paardenslagerij in de Folkingestraat, begin van de 19e eeuw. De
eigenaar, Mozes Nijveen, was Joods. Dat is merkwaardig, want
Joden mogen geen paardenvlees eten omdat het niet kooosjer is.
Foto: collectie RHC Groninger Archieven
Joodse veehandelaren en joodse klanten onderhandelden met elkaar vaak in een
mengsel van Gronings dialect, Nederlands en jiddisch. Zon gesprek zou zo gegaan
kunnen zijn: "Hei je veel beheime aan de sjok? (Heb je veel koeien op de markt?) En
hoe was de massematten gisteren? (Hoe was de handel gisteren?) Wat voor meke
vroag je voor die beime? (Hoeveel geld vraag je voor die koe?) Wat is het voor een
-1-
LWL · Joods Leven in Europa buiten de grote steden · Joden op de veemarkt
beime? (Wat is het voor een beest?)."
Zelfs handel in varkens
Overigens handelden sommige joden in het begin van de 20e eeuw niet alleen meer in
koeien maar ook in varkens. Dat is een beetje vreemd, want joden mogen zelf geen
varkensvlees eten. En daarom mogen ze er ook niet in handelen. Voor de handel in
paarden en ezels werd een uitzondering gemaakt. Dat mochten joden wel. Deze dieren
waren immers niet bedoeld om opgegeten te worden. Merkwaardig is dan toch weer dat
er in de Folkingestraat in Groningen joodse paardenslagers waren. Hun klanten waren
natuurlijk niet-joods.
En in Westfalen...
Veehandel in Westfalen
-2-