Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Wat is dat eigenlijk?
WE CAN Young is een campagne met een duidelijk doel: jongeren gaan respectvol met elkaar
om en zijn zich bewust van grenzen als het gaat om seks en relaties. Uit onderzoek blijkt dat in
Nederland 21% van de jongens en 41% van de meisjes tussen de 12 en 25 jaar wel eens een
e
1
seksuele handeling tegen hun zin heeft meegemaakt (seks onder je 25 , 2012) . Deze cijfers
geven het al aan: grenzen zijn lastig. Want wat is experimenteren en wanneer is het schadelijk
voor jezelf of de ander?
Ten eerste zijn er veel verschillen in seksuele beleving tussen jongens en meisjes. Meisjes beleven
seks negatiever dan jongens. Jongens zijn vaak meer tevreden over hun eigen lichaam. Zo zegt 23%
van de meisjes dat hun eerste keer vervelend was, voor jongens is dit maar 5%. En dat terwijl de
meeste jongens het belangrijk vinden de ander te laten genieten. Dit is voor 81% van de jongens een
van de meest genoemde redenen voor seks.
Stereotypen
In de tweede plaats zijn er veel stereotypen over hoe jongens en meisjes zich horen te gedragen:
- Een meisje moet sexy zijn, maar niet té, want dan is ze een slet.
- Ook niet te weinig sexy, dan is ze weer een saai preuts trutje.
- Meisjes zijn verantwoordelijk voor het aangeven van grenzen, jongens niet.
- Jongens moeten altijd zin hebben, anders zijn ze homo.
- Meisjes willen liefde, jongens willen sex.
Mede door deze verschillen in beleving en rollen zijn verwachtingen rondom grenzen en het aangeven
van grenzen lastig. Uit de onderstaande cijfers blijkt ook hoe lastig het is voor jongeren om voor hun
seksuele voorkeur uit te komen:
Hoe denken jongeren over jongens die met jongens zoenen?
51% van de jongens en 25% van de meisjes keurt dit af.
Hoe denken jongeren over meisjes die met meisjes zoenen?
16% van de jongens en 24% van de meisjes keurt dit af.
Definitie
Onder seksueel grensoverschrijdend gedrag verstaan we:
Elke vorm van seksueel gedrag of seksuele toenadering ten aanzien van een kind of jongere, in
verbale, non-verbale of fysieke zin, waarbij in seksueel contact aan één of meerdere van de
volgende zes criteria niet wordt voldaan: (1) wederzijdse toestemming, (2) vrijwilligheid, (3)
gelijkwaardigheid, (4) leeftijds- of ontwikkelingsadequaat, (5) contextadequaat en (6)
zelfrespect.
1
e
Alle in deze flyer genoemde cijfers komen uit seks onder je 25 , Rutgers WPF, 2012.
www.wecanyoung.nl - www.facebook.com/wecanyoung - Twitter: @WECAN_Y
Wat zijn dan de grenzen?
Om seks fijn te houden en goed in te kunnen schatten wanneer seksueel gedrag grensoverschrijdend
is, zijn de volgende vragen handig:
1. Zegt de ander ja, nee of twijfelt?
Wie A zegt, zegt alleen A. Voor B is ook toestemming nodig. Het blijkt voor jongeren (en volwassenen
trouwens ook) vaak moeilijk te stoppen als je eenmaal begonnen bent. Non-verbale signalen
(giechelen is geen ja) en iemand die onder invloed is, zijn geen voorbeelden van instemming.
Ik doe alleen (seksuele) dingen als ik die zelf wil en als de ander akkoord gaat. (Toestemming van alle
partijen is een noodzaak)
2. Is er sprake van dwang?
Iemand bedreigen met een mes is een duidelijke vorm van dwang. Veel vaker komen subtiele vormen
voor: zoals iemand overhalen tot seks, chanteren (ik vertel het je ouders als…) of druk van vrienden.
Soms kunnen mensen onder dwang toestemming geven. Dat is dan natuurlijk geen echte
toestemming, want die is niet vrijwillig verkregen.
Ik voel mij niet onder druk gezet en ik zet niemand onder druk. (Vrijwilligheid, zonder enige vorm van
dwang of (zware) groepsdruk is een noodzaak)
3. Staat mijn sekspartner boven mij?
‘Ik moet zelf weten wat ik doe en met wie’, zeggen jongeren vaak. Dat kan lastig zijn als er geen
gelijkwaardigheid is tussen (seks)partners. Bijvoorbeeld bij (meer dan vijf jaar) leeftijdsverschil kan er
overwicht zijn van de oudste. Of als er verschil in positie is kan de meest machtige bepalend zijn.
Denk aan de pispaal van de klas met de player van de school. Want dan heeft diegene meer macht
en daardoor is er meer kans dat je grenzen worden overschreden. Een volwassene mag daarom geen
seks met jongeren onder de 16 jaar hebben (is strafbaar).
Ik ben niet de mindere of de meerdere. (Gelijkwaardigheid tussen (seks)partners is een noodzaak)
4. Past het bij je leeftijd?
Sommige jongeren zijn er vroeg bij, anderen later. Maar uit onderzoek blijkt dat bij wie de eerste keer
plaatsvond op een leeftijd 13 jaar of jonger, 33% van de jongeren hiertoe overgehaald of gedwongen
werd. Er bestaat een lijst van de ontwikkeling van jongeren. Daarin kun je lezen wat bij je leeftijd past
en wat niet. Maar natuurlijk ben je uniek en jij bepaalt waar je aan toe bent. Je kunt nooit te oud zijn
om te experimenteren, echter wel te jong. Meestal is het zo dat hoe ouder je bent hoe beter je weet
wat je wilt en wat niet. Je wordt steeds minder makkelijk te beïnvloeden.
Ik doe dingen die passen bij mijn leeftijd. (Leeftijdsadequaat gedrag is van belang)
5. Past het in de situatie?
Aan je muur thuis of op school porno plaatjes ophangen is niet gepast. Als je porno wilt zien dan doe
je dat ergens waar niemand zich er aan hoeft te storen. En wat je eigen familie op basis van cultuur,
geloof, omgeving normaal vindt, is vaak ook je persoonlijke norm. De verschillen in wat kan of niet
kan, zijn gezien je eigen achtergrond zijn daardoor soms groot. De norm mag jou echter nooit in je
gezonde (seksuele) ontwikkeling schaden. Als jij gevoelens hebt voor iemand van hetzelfde geslacht,
en je denkt dat je ouders niet goed zullen reageren, kan dat als gevolg hebben dat je het niet durft te
vertellen. Dat je bang bent voor de consequenties en daardoor hetero seksueel gedrag blijft vertonen.
Ik doe dingen op een plaats en op een manier die andere niet storen. (Contextadequaat gedrag is van
belang)
www.wecanyoung.nl - www.facebook.com/wecanyoung - Twitter: @WECAN_Y
6. Schaadt het gedrag jezelf of anderen?
Vind jij het normaal dat als je drankjes aanneemt in de kroeg, daar wel iets tegenover mag staan?
Vind jij dat je iemand best mag dwingen jou je zin te geven? Let erop dat je goed voor jezelf kunt
zorgen en anderen of jezelf geen pijn doet. Zelfrespect gaat over genoeg zelfvertrouwen en een
positief zelfbeeld hebben, zodat je jezelf kunt beschermen tegen nare situaties en anderen geen
negatieve ervaringen geeft.
Ik doe meself en andere geen pijn (Zelfrespect hebben is van belang)
Seksueel misbruik
Niet elke vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag is seksueel geweld (of seksueel misbruik).
Er is sprake van seksueel geweld als de eerste drie punten afwezig zijn: dus er is tussen
(seks)partners geen wederzijdse toestemming, geen gelijkwaardigheid en geen vrijwilligheid.
Bronnen
www.sense-info/over-je-grens
e
Seks onder je 25 , Rutgers WPF, 2012
Vlaggensysteem: praten met kinderen en jongeren over seks en seksueel grensoverschrijdend
gedrag, Erika Frans en Thierry Franck, uitgever Garant in Antwerpen – Apeldoorn, 2010. De methode
is ontwikkeld door SENSOA, in samenwerking met Movisie.
www.wecanyoung.nl - www.facebook.com/wecanyoung - Twitter: @WECAN_Y