Associatie KULeuven - Ziekenhuis Oost

Samen sterk!
Naar een model waarin onderwijs
en werkveld elkaar versterken
i.f.v. kwaliteitsvolle patiëntenzorg
Lon Holtzer
Ambassadeur Zorgberoepen
Coördinator gezondheidszorg
KHLIM en ZOL
16 november 2010
Samen sterk!
•
•
•
•
•
Bruggen bouwen: waarom?
Kenmerken van de 2 oevers
Hoe diep is het water?
Samenwerking vormgeven
Conclusie
Samen sterk!
•
•
•
•
•
Bruggen bouwen: waarom?
Kenmerken van de 2 oevers
Hoe diep is het water?
Samenwerking vormgeven
Conclusie
De bezorgdheid
• 7,9 % van de 18-jarigen kiezen voor de opleiding
verpleegkunde (4,7 % bachelor en 3,2 % gegradueerde verpleegk.)
Instroom in de opleiding verpleegkunde is stijgend (6% in 2000)
Is dit aantal hoog genoeg?
•
Hebben alle studenten die instromen in de opleiding
verpleegkunde voldoende potentieel om de verpleegkundige
zorg voor patiënten de juiste inhoud te geven?
Is het verpleegkundig potentieel hoog genoeg om elke patiënt
verantwoorde en kwaliteitsvolle zorg te geven?
Bruggen bouwen: waarom?
Algemeen gedragen stellingen:
1. De vraag naar meer instroom van studenten in de
bacheloropleiding verpleegkunde met een hoog
profiel, is algemeen gedragen.
2. Alle instellingen (h)erkennen de toegenomen
complexiteit van de verpleegkundige zorg voor
patiënten en hebben nood aan meer bachelors
Door 55 instellingen ondertekende brief gericht aan de ministers
Onkelinx, Vandenbroucke,en Vanackere
Bruggen bouwen: waarom?
• Meerjarenplan voor de aantrekkelijkheid van
het verpleegkundig beroep (Min. Onkelinx):
– Antwoord zoeken op de nood aan zorgpersoneel,
opleidingsaanbod vereenvoudigen en
opleidingen laten aansluiten bij de noden van de
sector
• Actieplan werkgelegenheid zorgsector
(Min. Vandeurzen):
– Grootste onevenwicht tussen vraag en aanbod
situeert zich op vlak van verpleegkundigen en
verzorgenden
Bruggen bouwen: waarom?
120.000 man nodig in witte sector
De witte sector moet de komende vier
jaar in Vlaanderen niet minder dan
120.000 werknemers aantrekken:
60.000 voor de uitbreiding van de
diensten en meer dan 60.000 voor de
vervanging van wie op pensioen gaat.
De standaard, 10/08/2010
De zorg uitgedrukt in cijfers
Vergrijzing van de bevolking. Bevolkingsvooruitzichten 2010 - 2060
Start van de
babyboomgeneratie
Bevolkingsvooruitzichten 2010 - 2060
Evolutie werkgelegenheid 2000-2020
Evolutie werkgelegenheid 2000-2020
200%
180%
160%
140%
120%
100%
2000
2010
2015
2020
WZC
100%
152%
175%
194%
Gezinszorg
100%
142%
153%
163%
Verzorgenden
100%
135%
147%
158%
ThuisVK
100%
123%
134%
144%
Verpleegkundigen
100%
116%
124%
131%
Ziekenhuizen
100%
105%
107%
110%
Bron: Werk maken van werk in de zorgsector. Actieplan ter bevordering van de werkgelegenheid in de zorgsector, Conceptnota Min. Vandeurzen, 21/05/2010
De bezorgdheid rond de cijfers:
Instroom in verpleegkunde, steekproef in 8 hogescholen, 1998-2008
TSO
-16 %
ASO
-28%
BSO
+ 396%
10% minder studenten, en daling van instroomniveau
Evolutie instroomniveau 1998-2008
Evolutie niveau instroom 1998 -2008
(steekproef in 8 Hoge scholen)
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
1998
2008
ASO
42,7%
34,1%
TSO
54,7%
51,4%
BSO
2,6%
14,5%
Verpleegkunde als magneetberoep
25 jaar geleden
Enkele kenmerken:
• Ingangsexamens
• Werfreserves
• Werkeloze
verpleegkundigen
En
• Maatschappelijk aanzien
• Sociale waarde:
onomstreden
Anno 2010
Enkele kenmerken
• Grote tekorten
• Dalende kwaliteit
• Onvoldoende kwantiteit
En
• Moeilijk bespreekbare
studiekeuze in het ASO
• Sociale waarde blijft
bestaan, maar voor
lagere opleidingsniveaus
Bruggen bouwen: waarom?
• Werkveld heeft grote kwantitatieve
noden
– Spreiding is niet evenredig in België
– Spreiding is niet evenredig over de
verschillende sectoren (ziekenhuis,
thuiszorg en bejaardensector)
– % deeltijds werkenden ligt hoog
Zonder voldoende werknemers,
geen zorgverlening (en dus geen inkomsten)
Bruggen bouwen: waarom?
• Werkveld heeft grote noden
– Verdeling beroepsprofielen van VK
• Stilaan overaanbod van vroedvrouwen, pediatrische VK
• Overal een tekort aan
– geriatrische verpleegkundigen
– algemeen ziekenhuisverpleegkundigen
– (geronto-) psychiatrische verpleegkundigen
• Toenemende instroom van
– Spoed- en intensieve verpleegkundigen
• Sociaal verpleegkundigen: ?
– Effect van de beroepstitel(s)?
Bruggen bouwen: waarom?
• Werkveld heeft grote noden
– Kwalitatief: subjectief (uit gesprekken)
•
•
•
•
•
•
Niveau van verpleegkundigen daalt
Directe inzetbaarheid neemt af
Organisatie van zorg lukt niet
Klinisch redeneren daalt
Beklijvende functionele kennis is onvoldoende
Competentie ‘medisch rekenen’ ondermaats
– Kwalitatief: objectief
• Aantal studenten in verpleegkunde uit ASO – TSO – BSO
Zonder professioneel goede werknemers,
geen kwaliteit en veiligheid van zorgverlening
Samen sterk!
•
•
•
•
•
Bruggen bouwen: waarom?
Kenmerken van de 2 oevers
Hoe diep is het water?
Samenwerking vormgeven
Conclusie
Kenmerken van de 2 oevers: werkveld
Verpleegkunde anno 1960
Kenmerken van de 2 oevers: werkveld
Verpleegkunde anno 2010
Evolutie in verpleeg/vroedkunde en zorg
VPK
Handelingen
VPK
Handelingen
en casemanagement
ADL
ADL
Verpleegkunde
vroeger
1960
Verpleegkunde
vandaag
50 jaar
2010
Ontstaan zorgkundigen
Stijgende complexiteit van de zorg
Evolutie case mix index
(3M Benchmark Rapport, Project 2007)
MVG 1983 versus VG-MZG 2010
bij cardiale operaties
Coronary artery bypass graft
Gemiddeld aantal KCE punten en
gemiddelde verblijfsduur
1983: 34 punten en 10 dagen
2010: 66 punten en 8 dagen
Klepoperatie
Gemiddeld aantal KCE punten en
gemiddelde verblijfsduur
1983: 37 punten en 13 dagen
2010: 73 punten en 9 dagen
Verschil in zorgverlening
Uitgevoerde zorgen CABG of Klepoperatie
Uitgevoerde zorgen CABG of Klepoperatie
1983
1983
2010
x
x
Luchtwegzorg
x
x
x
x
x
Cardiale zorg
x
x
Uitscheiding
Balans
Hulp
Verblijfsonde
Mobiliteit
Voeding
Hygiëne
hulp
Bijzondere
mondzorg
x
Zuurstoftoediening
x
x
x
Ext. pacemaker
x
Gastro-intestinale zorg
Maagsonde
x
Huid- en wondzorg
x
BD;P; T; Sat
x
wondzorg
x
x
Infuus
x
X
x
x
Capillair
x
x
Gestructureerde
educatie
x
Toegangspoort
Symptoomparameters
Pijnpomp
Pijn
x
Bloedafnamen
Veneus
Fysieke parameters
Glycemiebeleid
Drainage
Verblijfsonde
Maagsonde
x
x
X
x
Telemetrie
Vitale
parameters
BD;P; T
2010
Vocht- en voedingsbalans
x
x
Educatie en informatie
Inhoud van de zorg is gewijzigd
• Een intensifiëring van de zorg
Sneller, complexer, technischer,…
• Vraag naar functioneren op hoger niveau:
Belangrijke verschuiving in de benadering van de patiënt naar
Evidence based klinische zorg en casemanagement
• Een verschuiving van traditionele ziekenhuiszorg
naar zorg in andere zorginstellingen en –omgevingen
Toenemend belang van de bejaardensector en de thuiszorg
• Multidisciplinaire en inter-professionele samenwerking,
met aansturing van een zorgteam
Werken met artsen, verpleegkundig specialisten, ergo, kiné…
Maar ook met zorgkundigen, logistiek personeel, en met vrijwilligers die
moeten aangestuurd worden.
Enkele bijkomende bedenkingen
• Daling van de gemiddelde en verantwoorde verblijfsduur van
patiënten in het ziekenhuis en stijgende complexiteit: meer en
complexere zaken doen in minder tijd;
• Doordrijven van functiedifferentiatie en taakuitzuivering waarbij
delegeren noodzakelijk is en integrerende verpleegkunde
steeds moeilijker, zo niet onmogelijk wordt;
• Toenemende impact van informatica en technologie in de zorg;
• Normering en financiering in alle sectoren is gelimiteerd;
• Impact van Europa op beroepsuitoefening (RN4CAST).
Patiëntenzorg vraagt een grotere inzet van
hoger gekwalificeerde verpleegkundigen
Bezorgdheid werkveld inzake kwaliteit, en
patiënt- en werknemersveiligheid
Ontwikkeling
Geneeskunde
Patiëntveiligheid
Veiligheid van werknemers
Verpleegkunde
Tijd
Indicatoren studenten verpleegkunde per provincie 2010-2011
Cijfers 2010: Bacheloropleidingen: VHLORA telling 4/10/2010; HBO5: VVKSO telling 2010, niet katholiek net: nog cijfers 2009
Antwerpen
Oost-Vlaanderen
# ZHbedden 2005
# bedden 2005
7.250
# inwoners 2008
# inwoners 2008
1.408.484
# studenten ’10 -'11
0,20%
studenten / bed*
0,260,41
% bachelor
3.472
student / inw
0,21%
studenten / bed*
1.715.707
# studenten '10 -'11
2.955
student / inw
8.827
0,270,39
% bachelor
61%
63%
Limburg
West-Vlaanderen
# bedden 2005
# inwoners 2008
# studenten '10 -'11
student / inw
studenten / bed*
% bachelor
# bedden 2005
7.034
3.335
# inwoners 2008
1.150.487
826.690
# studenten '10 -'11
3.353
student / inw
0,29%
0,27%
studenten / bed*
0,290,48
2.266
0,540,68
% bachelor
41%
46%
Brussels gewest (Ned. talig)
# bedden 2005
# inwoners 2008
# studenten '10 -'11
student / inw
studenten / bed*
% bachelor
Vlaams-Brabant
8.154
1.031.215
512
0,05%
0,040,06
80%
# bedden 2005
# inwoners 2008
# studenten '10 -'11
student / inw
studenten / bed*
% bachelor
3.735
1.060.232
1.100
0,10%
0,170,29
68%
* Evolutie 2006  2010
Kenmerken van de 2 oevers:
Evolutie indicator ‘studenten per ziekenhuisbed’ 06/07 - 09/10
Evolutie 2006 - 2009 # studenten per ZH bed
0,7
0,61
0,6
0,54
0,5
0,43
0,40
0,4
0,31
0,3
0,26
0,29
0,27
0,26
0,17
0,2
0,1
2006
2009
0,040,05
0
OostWestAntwerpen Brussels
Vlaanderen Vlaanderen
+47%
Gewest
+ 18%
+48%
+26%
VlaamsBrabant
+52%
Limbug
+12%
Globaal aantal studenten verpleegkunde
Schooljaar
Totaal
HBO
Bachelor
1984-1985
11.682
5652
of
48%
6030
of
52%
2009-2010
12.147
5.542 of
45%
6605
of
55%
Verschil
+3,9 %
-2%
+9,5%
Globaal aantal studenten vroedkunde
Schooljaar
Bachelor
2004-2005
1186
2009-2010
1912
Verschil
+61%
www.npdate.be, VHLORA studenten aantallen bachelor verpleegkunde / vroedkunde 2009-2010 en VVKSO studenten aantallen HBO5
Huidige verdeling op de werkvloer
Spreiding masters/bachelors en gegradueerde VK in het werkveld
70%
60%
50%
40%
Master / Bachelor
30%
Gegradueerde VK
20%
10%
0%
Ziekenhuis
Psych. ZH
Thuiszorg
WZC
Master / Bachelor
60%
44%
40%
29%
Gegradueerde VK
40%
56%
60%
62%
Genderverdeling
Mannen
Vrouwen
Verpleegkunde
20%
80%
Masters
25%
75%
Aantal generatiestudenten / provincie
Associatie KULeuven: gegevens 2004-2008
Verpleegkunde
•8 hogescholen
(11 departementen)
bieden de opleiding aan
•4413 verpleegkunde
studenten/jaar
•69% marktaandeel
•19,3 % mannen en
80,7% vrouwen
•5e grootste opleiding
binnen de associatie
Vroedkunde
•6 hogescholen
(7 departementen)
bieden de opleiding aan
•1228 vroedkunde
studenten /jaar
•73% marktaandeel
•0,5% mannen en
99,5% vrouwen
Aanbod, studentenaantallen en rekruteringsgebieden van de professionele bachelors in Vlaanderen,
Rapport i.o.v. Comité voor het Professioneel Hoger Onderwijs, Associatie KULeuven, juni 2009
Instroomniveau VK en VV
2004 -2008 Associatie KULeuven
VERPLEEGKUNDE
Studenten
%
VROEDKUNDE
Studenten
%
ASO
TSO
BSO
KSO
ANDER
1544
1845
398
26
600
35,0%
41,8%
9,0%
0,6%
13,6%
ASO
TSO
BSO
KSO
ANDER
497
363
43
14
311
40,5%
29,6%
3,5%
1,1%
25,3%
Aanbod, studentenaantallen en rekruteringsgebieden van de professionele bachelors in Vlaanderen,
Rapport iov. Comité voor het Professioneel Hoger Onderwijs, Associatie KULeuven, juni 2009
Inhoudelijke evoluties in de opleiding
verpleeg- en vroedkunde
De BAOBAP studie (Bouwen aan een algemeen opleidingsprofiel
met begeleiding van en door de associatiepartners) leert al een aantal
belangrijke aandachtspunten (globaal en per hogeschool)
Wat leert de BAOBAP studie
Bouwen aan een algemeen opleidingsprofiel
met begeleiding van en door de associatiepartners
• Globaal positief
–
–
–
–
Methodisch handelen
Omgaan met feedback
Bijsturen van eigen handelen
Zorg voor het welzijn van de patiënt
• Globaal minder aanwezig
–
–
–
–
–
Primaire en secudaire preventie toepassen
Begeleiden van medestudenten
Leiden van een vergadering
Leren omgaan met stress
Overleggen met de andere disciplines
OOF Project BAOBAP, Spiegelen vanhet competentieprofiel verpleegkunde aan het curriculum, Associatie K.U.Leuven,
deelwerkgroep verpleegkunde, februari 2008
Samen sterk!
•
•
•
•
•
Bruggen bouwen: waarom?
Kenmerken van de 2 oevers
Hoe diep is het water?
Samenwerking vormgeven
Conclusie
Hoe diep is het water?
Noodzakelijke vragen
Is het water kwalitatief diep?
Zo ja,
•
•
•
Is het probleem overal even groot?
Is het probleem overal identiek?
Zijn er al bruggen gebouwd?
Zo nee,
•
Hoe kunnen we dan samen zorgen voor
voldoende kwantiteit
Hoe diep is het water?
Enkele kritische vragen
–
Hoeveel wetenschappelijke artikels leest een
doorsnee verpleegkundige?
–
Hoeveel tijd kan een docent verpleegkunde nog
doorbrengen in de praktijk?
–
Hoe leert een student verpleegkunde de organisatie
van een werkplek en het opnemen van de volledige
verantwoordelijkheid voor 6 tot 8 patiënten?
Samen sterk!
•
•
•
•
•
Bruggen bouwen: waarom?
Kenmerken van de 2 oevers
Hoe diep is het water?
Samenwerking vormgeven
Conclusie
De brug der Zuchten, Venetië
•
•
De Brug der Zuchten is een brug in de Italiaanse stad
Venetië.
De brug is een verbinding tussen het Dogepaleis
(Palazzo Ducale) en de gevangenis. Vroeger moesten
de veroordeelden over deze brug heen lopen alvorens
ze in de kille en vochtige kerkers werden opgesloten.
Via de raampjes van de brug zagen de gevangenen
dan voor de laatste keer het daglicht. De naam Brug
der zuchten (Ponte dei Sospiri) refereert aan hun zucht
op weg naar hun bestemming.
De brug van Millau, Frankrijk
• De Brug van Millau (Frans: Viaduc de Millau) is
een meervoudige tuiconstructie over de rivier de
Tarn, in de gemeentes Millau en Creissels in het
departement Aveyron te Frankrijk. De brug, op 14
december 2004 geopend door toenmalig president
Jacques Chirac, is de hoogste brug ter wereld: een
van de pijlers is 343 meter hoog, iets hoger dan de
Eiffeltoren. De maximale hoogte van het brugdek
wordt slechts door de Royal Gorge Bridge (321
meter - Colorado, Verenigde Staten) overtroffen.
Bridges of Madison County, Iowa
The Bridges of Madison County is een Amerikaanse film uit 1995.
Het verhaal is gebaseerd op de gelijknamige roman van Robert James Waller.
De film werd geregisseerd door Clint Eastwood,
die ook één van de hoofdrollen speelt. Het verhaal speelt zich grotendeels af rond
de historische bruggen van Winterset in Madison County (in Iowa).
Samenwerking vorm geven: professioneel
• Opkomende evoluties binnen de Associatie KULeuven
– Gedeelde aanstellingen
(verpleegkundige / vroedvrouw in de praktijk en (praktijk)lector/docent):
• Associatie KULeuven, sept. 2010:
– 9% voor verpleegkunde
– 25% voor vroedkunde binnen de Associatie KULeuven
– Gedeelde aanstelling tussen hogeschool en universiteit: praktisch nihil
– Masterdiploma voor docenten en praktijklectoren
• Associatie KULeuven, sept. 2010:
– 58% voor verpleegkunde
– 55% voor vroedkunde
– Doctoraatsdiploma voor docenten en/of praktijklectoren
• Associatie KULeuven, sept. 2010:
– Zo goed als nihil (enkele dapperen zijn bezig !)
Bevraging hogescholen associatie KULeuven, opleiding verpleeg- en vroedkunde, stuurgroep Verpleeg- en vroedkunde. Verwerking Sylvie De Vuysere, 2010
Samenwerking vorm geven: professioneel
• Opkomende evoluties binnen de Associatie KULeuven
– Samenwerking Universiteit – Hogescholen – Werkveld: stand 2010:
• Sept: 2010: nog geen structureel samenwerkingsverband
– Enkele lokale informele initiatieven, zoals in Leuven sinds 1995 (ZUS)
– Afstandsonderwijs voor masteropleiding:
• Eerste ideeën voor een pilootproject in ontwikkeling
– Wetenschappelijk onderzoek in overleg met de praktijk en de universiteit:
• Nog geen gemeenschappelijke onderzoekslijnen, wel enkele losse initiatieven
– Samenwerking tussen Hogescholen en HBO5
• Nieuwe uitdaging! Herhaalt de geschiedenis zich?
Conceptnota Leer- en innovatie centrum, Carolien Schalenbourg en Jo Gommers, sept. 2009
Samenwerking vorm geven: professioneel
• Opkomende evoluties binnen de Associatie KULeuven
– Gezamenlijke initiatieven voor promotie verpleegkunde
• Beeld van verpleegkunde in Vlaanderen: nog zeer divers en niet altijd
even professioneel
• Werkgroep promotie verpleegkunde Vlaanderen:
 ambassadeur zorgberoepen
– Functieclassificatie en functiedifferentiatie: te vertalen naar opleiding
• If-Ic: Instituut voor functieclassificatie – Institut de classification des
fonctions: ontwikkeling van een functietapijt binnen de
gezondheidszorgsector, met linken naar verloning (moeten nog gelegd
worden)
• Functiedifferentiatie: Cahier van Zorgnet Vlaanderen (in ontwikkeling)
Samenwerking vorm geven: professioneel
EN
Leer- en innovatiecentra (LIC: OOF-project)
• Sept. 2010: 5 pilootprojecten lopende binnen de Associatie KULeuven
»
»
»
»
»
DUS
Vlaams Brabant: KHLeuven - UZ Gasthuisberg, Leuven
Limburg: KHLim - Ziekenhuis Oost Limburg, Genk
Antwerpen: KHM - AZ St. Maarten, Mechelen
Oost Vlaanderen: KaHo St. Lieven - AZ Nikolaas, St. Niklaas
West Vlaanderen: KATHO – Heilig Hart, Roeselare – Menen
Functionele, onderzoeksmatige en innovatieve
samenwerkingsverbanden tussen onderwijs en werkveld
verder verstevigen en uitwerken zowel voor
Studenten
Docenten
Verpleegkundigen
Samen sterk!
•
•
•
•
•
Bruggen bouwen: waarom?
Kenmerken van de 2 oevers
Hoe diep is het water?
Samenwerking vormgeven
Conclusie
Conclusie: zijn 2 verschillende
werelden te verbinden?
Onderwijs
Studentenaantallen ifv.
inkomsten
Competentieprofielen
Afstudeerrichtingen
Leerbegeleiding
Vaardigheidscentrum
Leren
Werkveld
Ligdagen/bedbezetting/
honoraria ifv. inkomsten
Onmiddellijke
inzetbaarheid
op het terrein
BANABA’s
Werkbegeleiding
Praktijk
Presteren
CONCLUSIE: het LIC als voorbeeld van brug
tussen onderwijs en werkveld
• LEER:
Levenslang leren is dé uitdaging van het werken
in de gezondheidszorg
• INNOVATIE:
Noodzakelijk in functie van patiënt- én
werknemersveiligheid
• CENTRUM:
Opleiding en werkveld, hand in hand om van
verpleegkunde een magneetprofessie te maken
Conclusie: SAMEN STERK
KWALITATIEVE OPLEIDING + KWALITATIEVE ZORG =
GOEDE ZORG VOOR
ALLE STUDENTEN, ALLE VERPLEEGKUNDIGEN
EN ALLE PATIENTEN
Referenties
•
•
•
•
•
3M Benchmark Rapport, Project 2007
OOF Project BAOBAP, Spiegelen vanhet competentieprofiel verpleegkunde aan het
curriculum, Associatie K.U.Leuven, deelwerkgroep verpleegkunde, februari 2008
Meerjarenplan voor de aantrekkelijkheid van het verpleegkundig beroep, Minister Onkelinx,
2008
VHLORA, studenten aantallen bachelor verpleegkunde en vroedkunde, academiejaar 20091020
VVKSO, studentenaantallen HBO5, alle netten, L. Kosten, academiejaar 2009 - 2010
•
Aanbod, studentenaantallen en rekruteringsgebieden van de professionele bachelors in
Vlaanderen, Rapport iov. Comité voor het Professioneel Hoger Onderwijs, Associatie
KULeuven, juni 2009
•
•
Conceptnota Leer- en innovatie centrum, Carolien Schalenbourg en Jo Gommers, sept. 2009
Werk maken van werk in de zorgsector. Actieplan ter bevordering van de werkgelegenheid in
de zorgsector, Conceptnota Min. Vandeurzen, 21/05/2010.
Bevraging hogescholen associatie KULeuven, opleiding verpleeg- en vroedkunde, stuurgroep
Verpleeg- en vroedkunde. Verwerking Sylvie De Vuysere, 2010
•