het belang van specifiek opgeleide verpleegkundigen geriatrie

Een reflectie: het belang van specifiek
opgeleide verpleegkundigen geriatrie
17/03/2015 – NVKVV - Oostende
Lon Holtzer
Zorgambassadeur Vlaamse Overheid
Coördinator gezondheidszorg Associatie KU Leuven
1
Probleem samengevat in 1 grafiek
• Dubbele problematiek
– Uitbreidingsproblematiek
• Vergrijzing van de bevolking met meer chronische pathologie
– Vervangingsproblematiek
• Verzilvering van de beroepsgroep met grote golf van
pensioengerechtigde collega’s
2
Toenemende zorgvraag
• Tegen 2020: +85.000
80-plussers meer dan nu!
(Vlaanderen alleen)
• 20% mensen met
dementie extra
• Mensen met een
beperking worden ouder
en zijn talrijker
• Vergroening in steden
Stijging zorgvraag
≠
stijging vraag naar verpleegkundigen
Wat is de uitdaging
voor de zorg- en welzijnssector?
VOLDOENDE
COMPETENT
personeel vinden voor zorg en welzijn,
om KWALITEITSVOLLE zorg te garanderen
in continu evoluerende
en budgettair krappe
omstandigheden.
4
Omgevingsanalyse
• Maatschappij in beweging
• Zorg in beweging
–
–
–
–
–
Visie op zorg en welzijn
Vermaatschappelijking van de zorg
Accent op chronische zorg en eerstelijnszorg
Blijvend accent op thuiszorg, ouderenzorg en GGZ
Sector onder financiële druk
• Arbeidsmarkt in beweging
–
–
–
–
Langer werken
Gedeelde aanstellingen
Meer en meer ondernemerschap in de social profit
Nauwere samenwerking tussen arbeidsmarkt en vorming
5
Inhoudelijk: multi – van alles ….
• Chronische ziekten en multimorbiditeit
– Artrose, ademhalingsstoornissen, cardiovasculaire ziekten,
diabetes, kanker, reuma, zwaarlijvigheid, depressie…
– 2/3 middelen → chronisch zieken (1)
– Stijgende zorgvraag in de geestelijke gezondheidszorg
– 50% van de 65-plussers heeft minstens 3 chronische
aandoeningen, 20% heeft er minstens 5
– 50% van ziekenhuispatiënten heeft multimorbiditeit
• Multicomplexiteit
– Nieuw samengestelde gezinnen
– Superdiversiteit
– Toenemende armoede (10% tot 15% van de bevolking)
(1) Snyderman R. The AAP and the transformation of medicine. J Clin Invest 2004 114:1169-1173
6
Evolutie inschrijvingen HBO5 en professionele bachelor
verpleegkunde
18 000
16 000
14 000
verpleegkunde HBO5*
12 000
Prof bachelor verpleegkunde
Totaal
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
0
2008*
2010
2011
2012
2013
2014
2015**
gemid
totale %
gemid % abs 2015 totale
absolute
evo
groeifactor tov 2014 abs evo
evo
2008*
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015**
% 2015
tov 2014
verpleegkunde HBO5*
Prof bachelor
verpleegkunde
4.772
5.271
5.837
6.255
6.869
7.383 7.402
7.584
2,5%
58,9%
6,0%
182
2.812
402
5.566
6.302
7.099
7.786
8.120
8.383 8.672
9.162
5,7%
64,6%
6,4%
490
3.596
514
Totaal
10.338 11.573 12.936 14.041 14.989 15.766 16.074 16.746
4,2%
62,0%
6,2%
672
6.408
915
inschrijvingen
*
2009
Het cijfer voor 2008 vermeld onder HBO5 verpleegkunde betreft het aantal cursisten 4de graad verpleegkunde in het secundair onderwijs. Op 1 september 2009 werd deze
4de graad verpleegkunde afgesplitst van het secundair onderwijs en ondergebracht in het hoger beroepsonderwijs (HBO5). HBO5 valt juridisch onder het Hoger Onderwijs.
** De cijfers voor 2015 zijn voorlopige cijfers van VLHORA (telling oktober) .
Voor HBO5 verpleegkunde werd het voorlopige cijfer (bevraging sept 2015) aangepast op basis van de verschillen tussen de voorlopige cijfers en de cijfers van het Beleidsdomein Onderwijs en Vorming in
de periode 2008-2014.
De evolutiecijfers zijn eveneens berekend op basis van de voorlopige cijfers 2015**.
Bron: Departement Welzijn Volksgezondheid en Gezin, bewerking data Beleidsdomein Onderwijs en Vorming.
7
Meer dan 50% studeert nu al verder
2044 bachelordiploma’s verpleegkunde in academiejaar 2013-2014
Aantal
974 of
48%
Studeert
direct
BANABA 338
of 16%
Direct master
116 of 6%
1070 of
Studeert later
BANABA
464 of 23%*
52%
Niet verder studeren
Verder studeren
Later master
152 of 7 %*
* Inschatting op basis van academiejaar ‘13-’14
8
Zorg- en verpleegkundige opleidingen
in de Vlaamse Kwalificatie Structuur
Model tot 2016
Niveau 8
Niveau 7
Master 60 sp
Niveau 6
Niveau 6
BANABA 60 sp Schakel 60 sp
BRUG opleiding
120 sp
Niveau 5
HBO5
verpleegkunde
Zorgkundige
Personenzorg
ZORG
Niveau 4
Nvieua 3
Bachelor verpleegkunde
180 sp
VERPLEEGKUNDE
Doctoraat
9
Wat is het probleem?
• België
– KB nr. 78 is omgezet naar de ‘Gecoördineerde wet
betreffende de uitoefening van de
gezondheidszorgberoepen’ van 10 mei 2015.
– Elke verpleegkundige moet vanaf 18 januari 2016
voldoen aan Europese regelgeving om
‘Verantwoordelijk algemeen ziekenverpleger’
te zijn.
– ‘Gereglementeerd beroep’ in België
– ‘Gereglementeerd beroep’ in Europa ifv. vrij verkeer
van personen en diensten
Europese Richtlijn 2013/55/EU
• Kenmerken
– Toegelaten na 12 jaar leerplichtonderwijs
– Minimale duur: 3 jaar (4.600 u)
– Minstens de helft (2.300 u) klinische praktijk
• In direct contact met de patiënt
• Leiding kunnen geven aan een team
– Minstens 1/3 theorie (1.534 u)
– Binnen 7 domeinen stage lopen
– Minimaal voldoen aan 8 competenties
11
8 competenties
• zelfstandig een diagnose stellen voor de nodige
verpleegkundige verzorging en verpleegkundige zorg
plannen, organiseren en implementeren
• Samenwerken met andere actoren in de
gezondheidszorg, incl. geven van praktische opleiding
aan zorgverstrekkers
• personen, gezinnen en groepen helpen een gezonde
levensstijl aan te nemen en voor zichzelf te zorgen
• zelfstandig urgente levensreddende maatregelen
kunnen treffen en in crisis- en rampensituaties kunnen
handelen;
8 competenties
• zorgbehoevenden en hun naasten onafhankelijk
adviseren, instrueren en ondersteunen;
• zelfstandig de kwaliteit van verpleegkundige
verzorging kunnen garanderen en evalueren;
• duidelijk communiceren en samenwerken met
disciplines;
• de kwaliteit van zorg analyseren om de eigen
praktijkervaring als verantwoordelijk algemeen
ziekenverpleger te verbeteren.
Probleem?
• Te weinig stage: gemiddeld 1400 u versus 2300 u
of 24 weken te kort.
• Verder generiek maken: 7 domeinen
• Kwaliteitsniveau inbouwen: 8 competenties
• Timing !
– Accreditatie bacheloropleiding liep 30/9/15 af
• Goede visitatieresultaten – kwalitatief in orde…
• Maar onvoldoende antwoord op Europa
– HBO5: omvormingsdossier in functie van hoger
onderwijs
• Zelfevaluatierapport tegen 15 mei 2016
14
3-jarige

4-jarige
bacheloropleiding
• 180 studiepunten
• Gemiddeld 1400 uren stage
• Afstudeerrichtingen /
trajecten
• Ongelijkmatige verdeling
in de arbeidsmarkt
• Theoretischer dan HBO5
• Specialisatie in BANABA
• Master: + 2 jaar
• 240 studiepunten
• 2300 uren stage (laatste
deel: contractstage!)
• Generieke opleiding
• Heel de sector voorzien van
deskundigheid
• Theor. en langer dan HBO5
• Specialisatie zal nodig
blijven maar via postgrad.
• Master: zal beter aansluiten
Generieke opleiding
• Competenties op een hoger / abstracter niveau
• Transfermogelijkheden van kennis zijn
belangrijk
• Verpleegkundige wordt zelfsturende
professional
• Meer flexibiliteit in de loopbaan
• Antwoord op multipathologie en chronische
zorg
16
Verpleegkunde in beweging
of is a nurse = a nurse = a nurse?
17
Generieke opleiding en specialisatie
• Beroepstitels en – kwalificaties staan onder druk
– ‘Oneerlijk’ systeem
• Waarom is een geriatrische verpleegkundige gespecialiseerd
en een nefrologische verpleegkundige niet?
• BANABA’s verdwijnen
• Wil niet zeggen dat specialisatie verdwijnt
• Worden vervangen door postgraduaten (financiering ≠)
• Meer mogelijkheden om in te spelen op noden uit het
werkveld (lijst niet gelimiteerd tot lijst BBT/BBK)
18
Banaba’s  postgraduaten
• Basisopleiding wordt meer generiek
• Deel verdieping vanuit banaba’s binnen initiële
opleiding via
– Uitgebreide stage
– Focus bachelorproef
– Aanbod keuzevakken (student heeft regie)
• Doorgedreven specialismen (bovenop de bredere
basisopleiding) kan blijven via
– postgraduaatopleidingen
– of andere vormen van levenslang leren
19
Specialisatie
• Blijft nodig !
• Ontwikkeling van de verpleegkundige
professie
• State of the art verpleegkunde
• Ontwikkelen van EB kennis
– www.think4nurses.be
– www.portal4care.be
• Verpleegkundig specialist wordt ingeschreven
in WUG 15 in de toekomst !
20
HBO5 Verpleegkunde
• Alle opleidingen zijn cruciaal voor zowel het onderwijs
(instroom en democratisering) als de zorgsector
– 38 % van de verpleegkundigen in België (2010)
– 45% van de verpleegkunde studenten in Vlaanderen
(2015)
• Eigen plaats binnen de leerladder, met een duidelijke
differentiatie tussen niveau 5 en niveau 6 
beroepskwalificaties in voorbereiding
• Momenteel twee evoluties met impact:
– de nieuwe Europese Richtlijn 2013/55/EU
– de globale uitbouw van HBO5 (naast verpleegkunde ook
CVO-opleidingen, in samenwerkingsverbanden met de
hogescholen)
21
HBO5: beslissing moet nog vallen
Met gelijke titel (VAZ) en
Europroof
• Zeer zware
studiebelasting in 3 jaar
• Hoeveel studenten zullen
we verliezen?
• Instroom: 77% BSO
• Arbeidsmarkt zet selectief
in (vb. pediatrie)
• Nog 2,5 jaar (150 stp) om
bachelorniveau te halen
Met andere titel en niet
Europroof
• Semantische oplossing te
zoeken
• Haalbaar niveau
• Aanvullend antwoord op
maatschappelijke noden
• Differentiatie in praktijk
brengen
• Professioneel antwoord
op ZORG nood
22
Brugopleidingen
• Conclusie van taskforce bachelor:
– HBO5  Bachelor
• 60 studiepunten verkorting op basis van Eerder Verworven
Kwalificatie (EVK)
(= vroeger)
• Zonder relevante werkervaring en zonder bewijs van
verworven competenties 150 stp , waarvan 30 stp. stage
(= 2,5 jaar). (Vroeger: 120 stp)
• Met werkervaring en met EVC-dossier verdere afbouw van
studiepunten mogelijk
– Vroedkunde  Bachelor verpleegkunde
• 120 studiepunten (2 jaar)
23
Master verpleegkunde
• Schakelprogramma naar de master
verpleegkunde:
– Masteropleiding: van niveau 6 naar niveau 7
– Onderzoek naar inhoudelijke brug lopende
– Deel van de studiepunten worden niet vrijgesteld
maar kunnen mogelijks wel behaald worden in 4e
jaar
– In volle samenwerking tussen de 3 universiteiten
– Met gezamenlijke afspraken en uitwisselbare
opleidingsonderdelen
24
Zorg- en verpleegkundige opleidingen
in de Vlaamse Kwalificatie Structuur
Model vanaf 18/01/2016
VERPLEEGKUNDE
Niveau 8
Doctoraat
Niveau 7
Master 60 stp
Schakel 45 à 60 stp
Niveau 6
≠ Postgraduaten 20 – 60 stp
BRUG opleiding
150 stp
Bachelor verpleegkunde
240 stp
Niveau 4
Nvieua 3
Zorgkundige
Personenzorg
ZORG
HBO5 verpleegkunde
ZORG
Niveau 5
25
En nu specifiek ouderenzorg…
• In de verschillende soorten verpleegkunde is
ouderenzorg
– Het meest complex
– Het meest compleet
– Het meest gevarieerd
– Het meest onderschat
Met andere woorden
Het is een privilege om in de
ouderenzorg te mogen werken !!!
26
Charter voor inspirerende en
enthousiasmerende stage
1. Elke student verpleegkunde ontwikkelt de noodzakelijke
competenties voor kwalitatieve patiëntenzorg in ouderenzorg
en geestelijke gezondheidszorg, ongeacht zijn/haar
specialisatie.
2. De opleiding is gebaseerd op actuele en noodzakelijke
competenties.
3. Alle docenten kennen de basisbeginselen van de ouderenzorg
en de geestelijke gezondheidszorg
4. Ouderenzorg en geestelijke gezondheidszorg engageren zich in
overleg met het onderwijs tot domeinspecifieke stages
5. Onderwijs en werkveld engageren zicht tot de gezamenlijke
uitbouw van professioneel mentorship
27
De toekomst moet kunnen bouwen
op sterk zorgleiderschap én visie
Uitgangspunt:
Zorg verlenen is een
privilege omdat je
onwaarschijnlijk dicht bij
mensen MAG komen.
Uitgangspunt:
De maatschappij
evolueert continu en de
zorgverlening moet mee
evolueren.
We werken in een zeer
KWETSBARE
OMGEVING
We werken in een zeer
STERK WIJZIGENDE
OMGEVING
28
ZORG verlenen
doe je samen met de patiënten….
• Zorg verlenen is een
privilege
– Als je het goed doet
– Als je mentale ruimte
hebt voor de patiënt en
zijn (veranderende)
omgeving
• Zorg verlenen is geen
exclusief privilege van
verpleegkunde
29
Woord aan de zorgvrager
• Als ‘échte zorg’ verlenen een privilege is,
is goede en ethisch verantwoorde zorg
ontvangen een BASISRECHT
Teveel
• Bepampering
• Machtsmisbruik
Foto: © Leo De Bock
30
Belang van werkveld in opleiding
• 2300 stage !!!!
• Enkele kritische vragen
– Hoeveel mentoren hebt u op uw dienst? Hoe zijn zij opgeleid?
– Kent u de domein specifieke leerresultaten van de bachelor
verpleegkunde?
– Hoeveel verschillende opdrachten geeft u aan studenten?
– Hoe differentieert u volgens niveau?
– Hoeveel verantwoordelijkheid krijgt een student op uw dienst
– Is uw stage-aanbod afgestemd op uw verwachtingen ten aanzien van
de afgestudeerde verpleegkundigen?
– Hoe verrijkt u de leerkansen van studenten op uw afdeling?
– Hoeveel verpleegkundigen op uw dienst hebben een gedeelde
aanstelling met onderwijs?
– ….
31
Stagevormen
• Hoe krijgt de student zicht op het
zorgprogramma’s van patiënten?
• Werkt u samen met de eerstelijn / WZC?
• Hoeveel voorstellen voor bachelorproeven
hebt u al doorgegeven aan de hogescholen?
• Hoe kan een student EBN opzoekingen doen
op uw dienst?
• ….
32
Ouderenzorg in de picture
Foto’s: Leo De Bock
33
Geriatrische specialisatie
• Verschillende banaba’s en postgraduaten
• Gelijklopende thema’s
– Geriatrisch pathologie
– Woonzorg dimensie
– Multidisciplinaire
– ….
• ELKE verpleegkundige moet dit kennen
• Geriatrie is fundamenteel in de zorg !
34
Toch is specialisatie nodig want
• Veel verwarrende pathologie
• Veel (maatschappelijke) contextzorg, incl. aandacht
voor de mantelzorgers
• Veel aandacht voor preventie en educatie
• Veel specifieke VK aandachtspunten
–
–
–
–
–
Voeding
Depressie
Motoriek (incl. valpreventie)
Slaapstoornissen
….
• Maar de VOORAL liefde en trots voor het vak !!
35
Besluit
Verpleegkunde, en zeker geriatrische VK, is een
boeiende wereld in volle ontwikkeling
Alle info: www.ikgaervoor.be/nl/page/11561
36
Waar draait het om?
Uit een getuigenis van Kristien Bonneure:
“Wat zijn we gezegend met een uitstekende sociale
zekerheid, met prachtig medisch personeel,
toegewijde artsen, verpleegkundigen, kinesisten,
trajectbegeleiders, noem maar op. Ik ben hen
ontzettend dankbaar voor hun diagnose, hun
behandeling, hun steun. Maar die wachtkamers, die
moet je alleen trotseren … Je kunt er de existentiële
verlorenheid snijden. De mens naast je is een rotsig
eiland. En jij ook. Tot iemand eens in je ogen kijkt.”
'Je hand wordt anders als je deze in
een andere legt.‘ (Paul Eluard)
Foto: © Leo De Bock
38
Werken in ouderenzorg is een
privilege
Als je dat gevoel verliest…
Tijd om in de spiegel te kijken !
39
Hartelijke dank voor uw aandacht
Eleonora (Lon) Holtzer
Zorgambassadeur
GSM: 0486 09 85 85
[email protected]
[email protected]
http://www.twitter.com/zorgambassadeur
Facebook: facebook.com/zorgjob
http://be.linkedin.com/in/lonholtzer
www.ikgaervoor.be én www.ikgaervoor.be/pro
40