Vroeger was het zwijgen tenzij, nu is het spreken tenzij…..

Management en Verpleging
Aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld in het
St. Franciscus Gasthuis
‘Vroeger was het zwijgen tenzij, nu
is het spreken tenzij…..’
Elize van Cuilenborg en Caroline Mansveld werken sinds mei
2010 in een duofunctie als coördinatoren kindermishandeling en
huiselijk geweld. Vanuit hun praktijkervaring als respectievelijk
kinder intensive care - en SEH-verpleegkundigen weten zij goed
hoe ingewikkeld de problematiek ligt bij collega’s. In hun
nieuwe functie maken zij concreet hoe huiselijk geweld en
kindermishandeling te herkennen is en wat er gedaan moet
worden bij een vermoeden.
‘Ik heb niet de indruk dat het aantal gevallen van kindermishandeling toegenomen is, er wordt nu alleen meer gemeld.
Het grote verschil met vroeger is dat er
nu meer aandacht voor is en dat duidelijk is welke stappen genomen moeten
worden’, zegt coördinator Caroline
Mansveld. Ze werkt al bijna twintig jaar
als verpleegkundige op de spoedeisende
Tineke van der Kruk
hulp. Ze combineert het coördinatorschap met flexibel werken op de SEH.
Haar collega en duopartner, Elize van
Cuilenborg, combineert het coördinatorschap met flexibel werken op de
IC-neonatologie. Net als Caroline benadrukt Elize dat het fijn is om iets te
kunnen doen voor kinderen die bedreigd worden door mishandeling.
Iedere zorgverlener
verantwoordelijk
De directe aanleiding voor het Sint
Franciscus Gasthuis in Rotterdam om
een coördinatorschap in te stellen was
Foto: Sint Franciscus Gasthuis
het ondertekenen van de zogenaamde
‘Rotterdamse meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld’ in april
2009. Een meldcode is een globaal stappenplan waarin wordt aangegeven hoe
binnen een instelling wordt omgegaan
met het signaleren en melden van
geweld en mishandeling (zie kader).
‘Het voornaamste punt was dat er
Elize van Cuilenborg (li) en Caroline Mansveld (re) coördinatoren kindermishandeling en huiselijk
geweld in het Sint Franciscus Gasthuis: ‘Het was onvoldoende duidelijk bij de medewerkers welke
stappen zij konden nemen bij een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld.’
32 |
TvZ_11_03.indd Sec1:32
eigenlijk veel te weinig meldingen uit
ziekenhuizen kwamen. Op grond van
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2011 nr. 3
6/7/2011 9:07:48 PM
KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD
Wat wettelijk onder Kindermishandeling
waardoor ernstige schade wordt berok-
waarbij alleen meerderjarigen recht-
wordt verstaan, staat beschreven in de
kend of dreigt te worden berokkend aan
streeks zijn betrokken. Bijvoorbeeld
Wet op de Jeugdzorg , artikel 1:
de minderjarige in de vorm van fysiek of
geweld tussen twee (ex) partners, tussen
Kindermishandeling is elke vorm van
psychisch letsel.
een meerderjarig kind en zijn ouder of
voor een minderjarige bedreigende of
Volgens de nationale prevalentiestudie
tussen andere meerderjarige huisgeno-
gewelddadige interactie van fysieke,
mishandeling kinderen en jeugdigen
ten. Het begrip huiselijk geweld is nog
psychische of seksuele aard, die de
(2005) zijn naar schatting jaarlijks
niet wettelijk omschreven. Volgens het
ouders of andere personen ten opzichte
107.200 kinderen tussen 0 - 18 jaar
ministerie van VWS noteert de politie
van wie de minderjarige in een relatie
slachtoffer van kindermishandeling.
jaarlijks ongeveer 64.000 incidenten van
van afhankelijkheid of van onvrijheid
Met huiselijk geweld wordt gedoeld op
huiselijk geweld (www.rijksoverheid.nl/
staat, actief of passief opdringen,
lichamelijk, geestelijk of psychisch geweld
huiselijk geweld).
wat bekend is over de omvang van mis-
beleidsteam bereidt het beleid voor,
geweld speelt bij een patiënt, dan
handeling zou je meer mogen verwach-
zoals de stappenplannen, protocollen
bespreekt de medewerker dit allereerst
ten’, zegt Caroline. Ze vervolgt: ‘In de
en de stroomdiagrammen. Het beleids-
met een collega of met de behandelend
ziekenhuizen was onvoldoende duide-
team heeft ook het handboek kinder-
arts. De behandelend arts bespreekt de
lijk bij de medewerkers welke stappen
mishandeling en huiselijk geweld opge-
zorgen met de patiënt of met de ouders
zij konden nemen bij een vermoeden
steld. Alle informatie is te vinden op het
van het kind. Samen probeer je tot een
van kindermishandeling of huiselijk ge-
intranet van het ziekenhuis. Voor de
oplossing te komen. Als er kinderen in
weld’. Elize vult aan: ‘Iedere zorgverle-
poliklinieken en de verpleegafdelingen
het spel zijn en de zorgen zijn ernstig,
ner is nu zelf verantwoordelijk voor de
zijn de stroomschema’s bijna klaar.
dan deel je mee dat er een melding ge-
signalering en de instelling is verant-
Deze zullen binnenkort geïntroduceerd
daan wordt naar het AMK en wat dit
woordelijk voor het hebben van een
worden. Caroline en Elize: ‘Door alle
inhoudt. Daar is geen toestemming voor
goede procedure. Het gaat niet alleen
medewerkers te informeren over ons
nodig. Als het om huiselijk geweld tus-
om kindermishandeling, maar ook om
beleid en onze rol hierin merken we dat
sen volwassenen gaat, zonder inwonen-
andere vormen van huiselijk geweld.
dit zijn vruchten afwerpt. Iedereen is
de kinderen, dan vraag je wel toestem-
Zoals partnergeweld, ouderenmishande-
alert op signalen en roept onze hulp in
ming aan de patiënt om een melding te
ling en oudermishandeling’.
als dat nodig is.’
doen bij het Advies en Steunpunt Hui-
In het multidisciplinaire consultteam
selijk Geweld (ASHG) van de gemeen-
Meldcode in de praktijk
wordt casuïstiek ingebracht. Het team
te. Geeft de patiënt geen toestemming,
In het Sint Franciscus Gasthuis zijn
bestaat uit een kinderarts, een medisch
dan geef je toch een folder met uitleg
twee werkgroepen ingesteld: een con-
maatschappelijk werkster, een vertrou-
over wat het steunpunt doet.’ Caroline:
sultteam en een beleidsteam. In het be-
wensarts van het Advies en Meldpunt
‘Het inwinnen van advies bij het AMK
leidsteam zitten de zorgmanagers van
Kindermishandeling (AMK), een kinder-
en het uiteindelijk doen van een mel-
het cluster IC/SEH/dagbehandeling en
verpleegkundige, een pedagogisch mede-
ding gaat altijd in overleg met ons en
van de kinderafdeling/neonatologie, de
werkster, een SEH-verpleegkundige en
met de arts’.
afdelingsmanager SEH, een kinderarts,
de coördinatoren. In dit overleg kunnen
een chirurg, een medisch maatschappe-
anderen op verzoek ‘instromen’.
Electronisch Patiëntendossier
lijk werker, een beleidsmedewerker, een
Elize: ‘Als een medewerker vermoedt
‘Op de SEH wordt bij ieder kind een
secretaresse en de coördinatoren. Het
dat er kindermishandeling of ander
signaleringsprotocol kindermishande-
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2011 nr. 3
TvZ_11_03.indd Sec1:33
| 33
6/7/2011 9:07:51 PM
Management en Verpleging
Rot gebit
MELDCODE VOOR KINDERMISHANDELING EN
HUISELIJK GEWELD IN DE TOEKOMST VERPLICHT
Belangrijk is het leren ‘zien’ van signalen van mishandeling. Het gaat vaak
niet alleen om lichamelijke mishande-
Een meldcode is een globaal stappenplan
functionaris). Indien nodig zal de organisatie
ling, maar ook om emotionele verwaar-
waarin wordt aangegeven hoe binnen een in-
de medewerker ook juridische steun verle-
lozing of lichamelijke verwaarlozing.
stelling wordt omgegaan met het signaleren
nen wanneer een cliënt of verdachte van hui-
Elize geeft het voorbeeld van een kind
en melden van geweld en mishandeling. In
selijk geweld een aanklacht indient.
met een heel slecht verzorgd gebit. ‘Dan
de toekomst wordt een meldcode wettelijk
Specifiek voor de gezondheidszorg is de
moeten de alarmbellen al gaan rinkelen.
verplicht voor organisaties en zelfstandige
spanning tussen beroepsgeheim en het mel-
Het is niet normaal als een jong kind al-
beroepsbeoefenaren in de volgende secto-
den van een vermoeden van kindermishan-
lemaal gaatjes en rotte tanden heeft.
ren: gezondheidszorg, onderwijs, kinderop-
deling of huiselijk geweld. Om die reden
Het kan een signaal zijn dat er wat aan
vang, maatschappelijke ondersteuning,
zijn er meldcodes geformuleerd voor artsen
de hand is. Je kunt dat ook in je privé-
jeugdzorg justitie en politie. Onderdeel van
door de KNMG (2008) en voor verpleegkun-
situatie tegenkomen. Ik geef toe dat het
de meldcode is het voorzien in scholing voor
digen en verzorgenden door VenVN (2011).
een stuk moeilijker is om dan op ouders
medewerkers en het voorzien in een team
De meldcode heeft de status van professio-
af te stappen. Maar het kan de eerste
van deskundigen per instelling (aandachts-
nele standaard.
stap zijn in het doorbreken van een patroon. Je kunt in zo’n situatie altijd anoniem overleggen met het AMK. Dan
heb je in ieder geval gedaan wat in jouw
ling uitgevoerd’, aldus Caroline. ‘Dit
penplan van het Sint Franciscus Gast-
macht ligt. In het belang van het kind
protocol bestaat uit het beantwoorden
huis. Daarnaast heeft het ziekenhuis
en om erger te voorkomen’. ■
van 9 screeningsvragen. Als er één
een E-learning programma aangekocht
vraag met ja wordt beantwoord in de
over het signaleren van kindermishan-
Meer informatie:
computer, dan krijgen wij een mel-
deling en huiselijk geweld. Op dit mo-
Maten, A. ter (2008). De aanpak van huiselijk
ding. Vervolgens wordt er een apart
ment wordt er ook een training georga-
geweld. Dossier. TVZ, Tijdschrift voor Ver-
dossier kindermishandeling en/of hui-
niseerd die betrekking heeft op het
pleegkundigen 118 (11/12), p 12 – 19.
selijk geweld geactiveerd binnen het
bespreekbaar maken van vermoedens
Elektronisch Patiëntendossier (EPD).
van kindermishandeling en huiselijk ge-
voor Psychiatrie (2009). Richtlijn familiaal
In dat dossier wordt de voortgang ge-
weld. De programma’s worden gebruikt
huiselijk geweld bij kinderen en volwassenen.
rapporteerd rond een melding of on-
bij de introductie voor nieuwe mede-
Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Te
derzoek. Ook foto’s van zichtbaar let-
werkers op de SEH en de introductie
downloaden via: www.cbo.nl/thema/richtlijnen
sel worden in het EPD-gedeelte op-
van arts-assistenten chirurgie en kinder-
V&VN (2011). Kindermishandeling en Huiselijk
geslagen. De gang van zaken wordt
geneeskunde. In de toekomst zullen alle
Geweld. Stappenplan voor verpleegkundigen
verder door ons gevolgd en uiteinde-
nieuwe medewerkers scholing krijgen
en verzorgenden. Te downloaden via:
lijk wordt het dossier door ons afge-
over het juiste gebruik van de meldco-
www.venvn.nl.
sloten in het EPD’.
de.
CBO, Trimbos Instituut, Nederlandse Vereniging
Hun eigen deskundigheid houden
Scholing en deskundigheidsbevordering
de coördinatoren op peil door deel te
Een onderdeel van de meldcode is het
dachtsfunctionarissen kindermishande-
voorzien in scholing voor medewerkers.
ling en huiselijk geweld en via het lid-
Het Sint Franciscus Gasthuis heeft zelf
maatschap van de NVAK (Nederlandse
een E-learning programma ontwikkeld
Vakgroep Aandachtsfunctionarissen
voor alle medewerkers over het stap-
Kindermishandeling).
34 |
TvZ_11_03.indd Sec1:34
nemen aan het regionaal netwerk aan-
De screeningsprotocollen Huiselijk
geweld en Kindermishandeling en het
stappenplan Vastgestelde kindermishandeling uit
het Sint Franciscus Gasthuis zijn te downloaden
via: www.tvzdirect.nl/tvz > overzicht nr 3/2011
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2011 nr. 3
6/7/2011 9:07:51 PM