Provincie Overijssel, Factsheet arbeidsmarkt Overijssel 2015

Factsheet arbeidsmarkt Overijssel
(bijlage bij Investeringsvoorstel ‘Iedereen in Overijssel doet mee 2016-2019’)
Economische kerngetallen uit de begroting (kerntaak 5: Regionale Economie)
Er zijn 3 kerngetallen opgenomen in de begroting:
Arbeidsmarktstructuur van Overijssel
In 2014 waren er 843.000 inwoners tussen de 15 en 75 jaar 1: de potentiële
beroepsbevolking.
Hiervan is 30% niet onmiddellijk beschikbaar voor de arbeidsmarkt omdat ze studeren,
met pensioen zijn of ziek. De andere 70% is beschikbaar voor de arbeidsmarkt: zij
werken of zijn werkloos. De arbeidsmarkt is in Overijssel te ruim. Het aanbod overtreft
de vraag met als resultaat een hogere werkloosheid: in 2014 is er 1 openstaande
vacature voor 6 werklozen.
Figuur 1: Overzicht van de arbeidsmarkt in Overijssel 2014 (bron: CBS, bewerking team
Beleidsinformatie)
Arbeidsparticipatie
De bruto arbeidsparticipatie is het aandeel van de beroepsbevolking dat beschikbaar is
voor werk. In Overijssel is de bruto arbeidsparticipatie 70,6% in 2014.
De netto arbeidsparticipatie geef aan welk aandeel van de beroepsbevolking
daadwerkelijk werkt. Overijssel heeft een netto arbeidsparticipatie van 65,6%.
De arbeidsparticipatie is in Overijssel hoger dan in Nederland, zowel voor de bruto als de
netto arbeidsparticipatie (zie figuur 2). De ontwikkelingen in Overijssel zijn vergelijkbaar
met de Nederlandse ontwikkeling. Sinds 2008 stagneert de bruto arbeidsparticipatie, en
de netto arbeidsparticipatie daalt door de effecten van de crisis: er zijn meer werklozen.
1
Nieuwe landelijke definitie: voorheen was het 15-65 jaar
Figuur 2: Ontwikkeling bruto en netto arbeidsparticipatie in Overijssel en Nederland
2003-2014 (bron: CBS, bewerking team Beleidsinformatie)
Werkloosheid
De werkloosheidpercentage is het aandeel van werklozen binnen de beroepsbevolking.
De werkloosheidpercentage in Overijssel was 7,4% in 2014, en is in het verleden vrijwel
gelijk aan de werkloosheid in Nederland (zie figuur 3). In Nederland is 13% van de
werkloosheid gerelateerd aan een mismatch op de arbeidsmarkt.
Figuur 3: Werkloosheid in Overijssel en Nederland (bron: CBS, bewerking team
Beleidsinformatie)
Opleidingsniveau
De potentiële beroepsbevolking van Overijssel heeft relatief meer middelbaar- en
laagopgeleiden dan Nederland en minder hoogopgeleiden2.
Figuur 4: Verschil tussen de percentage per opleidingsniveau in Nederland en Overijssel
(Bron: CBS)
De laatste tien jaren is het aandeel laagopgeleiden gedaald, en het aandeel
hoogopgeleiden gegroeid. Deze ontwikkeling is vergelijkbaar met de ontwikkeling in
Nederland.
Figuur 5: Verschil tussen de percentage per opleidingsniveau in Overijssel tussen 2005
en 2014 (Bron: CBS)
2
Laag: basisonderwijs, vmbo, mbo1, avo onderbouw.
Middelbaar: havo, vwo, mbo2, 3, en 4.
Hoog: hbo bachelor, hbo master, wo bachelor, wo master, doctor.
Mismatch op de arbeidsmarkt
De mismatch tussen de vraag van werkgevers en het aanbod van aan arbeidskrachten is
op landelijk niveau verantwoordelijk voor 13% van de werkloosheid. De overige 87% kan
niet opgelost worden door de arbeidsmobiliteit van werkzoekenden te verhogen.
De mismatch tussen arbeidsaanbod en -vraag kan twee oorzaken hebben:
 Het opleidingsniveau (arbeidsaanbod is te hoog of te laag opgeleid voor de vraag)
 De beroepen (arbeidsaanbod komt voor in andere sectoren dan waar de vraag is)
In Overijssel net als in Nederland is de mismatch groter tussen sectoren dan tussen
opleidingsniveaus.
De huidige arbeidsmarkt is ruim in kwantitatieve zin, het betekent dat er weinig
problemen zijn voor bedrijven om de juiste personen te vinden. Zo is er nu volgens het
UWV alleen een krapte voor informatica-beroepen, een relatief kleine groep. Als de
economie blijft aantrekken zou dat kunnen veranderen.
In 2019 wordt er een krapte verwacht voor technische beroepen,
agrarische/landbouwkundige beroepen (behalve de hogere beroepen), (para)medische
beroepen (behalve de hogere beroepen). Daarnaast zijn er veel onderzoeken die
benadrukken dat er in de toekomst een krapte zal blijven voor beorepen in de
informatica en automatisering.
Onderstaande tabellen geven de verwachting van de knelpunten voor werkgevers in
2019.
Technische opleidingen
In 2019 kan een krapte verwacht worden in technische beroepen. Door meer studenten
te krijgen in technische opleidingen in de regio kan mogelijk dit toekomstige tekort
verminderd worden.
Figuur 6: Aandeel jaarlijkse instroom in bètatechnische opleidingen mbo, hbo, WO ten
opzichte van alle opleidingen in Overijssel (bron: DUO, bewerking team
Beleidsinformatie)
Grensoverschrijdend arbeidsmobiliteit
Veel potentiële banen in de grensstreek worden door grensbarrières niet benut, in Overijssel heeft
het effect op Twente. Het wegnemen van het grenseffect leidt in de Nederlandse gemeenten in
Oost-Nederland tot een minder grote toename in het aantal bereikbare banen in vergelijking tot
Zuid-Nederland. Economische activiteiten concentreren zich in stedelijke gebieden: de afwezigheid
van steden in de Duiste grensgebied binnen een pendelafstand van Overijssel maakt dat de
beschikbare volume banen en werknemers voor Overijssel beperkt is. Limburg kan dan veel meer
effecten verwachten van het wegnemen van grensbariéres: de Duitse grensgebied is daar sterk
stedelijk. Het neemt niet weg dat er wel zel kansen zijn omdat werknemers meer bedrijven kunnen
bereiken om een baan te vinden en berijven een grotere volume aan potentiële werknemers
hebben. Die kansen zijn wel beperkt in absolute zin door de relatief kleine volume banen en
werknemers die bereikbaar zijn over de grens.
Figuur 7 : Relatieve en absolute toename in banen (bron: PBL)
De sectoren die baat hebben bij het opheffen van de grenseffecten op de arbeidsmarkt zijn in
Twente vooral bedrijfstakken in de chemie (overige chemie, basischemie en landbouwchemicaliën). Dit sluit aan bij de specialisatie van de regio in de chemie. Maar ook sectoren waar Twente
minder sterk in is profiteren, zoals de logistiek (opslag, maar ook goederen vervoer via de lucht en
over het water) en financiële diensten (niet-financiële holdings, financiële intermediairs,
beurshandel en verzekeringen). Zowel de logistiek als financiële diensten zijn geen bedrijfstakken
waar Twente in is gespecialiseerd.
De beperkte verstedelijking aan de Duitse kant van de grens dat Twente niet heel sterk profiteert
van het eventueel wegvallen van de grens met Duitsland: voor de bedrijfstakken die hier het
meeste baat bij hebben gaat het potentieel om een toename van 15 tot 10 procent van de volume
werknemers die beschikken over de juiste kennis en vaardigheden om binnen deze bedrijfstakken
te werken. Dit bied vooral kansen als er een krapte is of komt voor deze beroepsgroepen.
Figuur 8: Geschikte banen die over de grens bereikbaar zijn, per sector, 2012 (bron, PBL)