CHC model Intelligentie

Prodia
Protocol bij vermoeden van
hoogbegaafdheid
Informatiedag
April/mei 2012
Dagoverzicht
1.
2.
3.
4.
5.
Theorie Hoogbegaafdheid
Zorgcontinuüm fase 0 en 1
HGD- traject
Handelen en evalueren
Diagnostisch materiaal
2
Intro
– Aanknopen bij…
– Het waarom van prodia
– Zorgcontinuüm als kader
• Schoolinterne zorg
• Diagnostiek na fase 0 en 1
• Verantwoordelijkheden school/CLB
– CLB-diagnostiek binnen dit zorgcontinuüm
• Kwaliteitsvolle diagnostiek
• HGD-besluitvormingsproces
• De 7 HGW-uitgangspunten
3
Verwachtingen
van de deelnemers?
4
Te verwachten
• Inhoud
• Absoluut niet alleen tests
• Belangrijkste inzichten over hoogbegaafdheid
• Zelfde besluitvormingsproces voor alle disciplines
• Ondersteunend materiaal, schema’s, formulieren
• Illustraties en voorbeelden toegevoegd aan protocol
• Suggesties, opmerkingen mee te nemen
5
Dagoverzicht
1.
2.
3.
4.
5.
Theorie Hoogbegaafdheid
Zorgcontinuüm fase 0 en 1
HGD-traject
Handelen en evalueren
Diagnostisch materiaal
6
Theorie
Begrip: (hoog)begaafdheid
• Definitie van ‘hoogbegaafdheid’ in termen van
- aanleg
- aantoonbaar gedrag, prestaties
• Theorieën en modellen over begaafdheid
8
Hoogbegaafdheid:
Driehoeksmodel van Renzulli en Mönks
9
Hoogbegaafdheid:
Model van Heller
10
Theorie: situering doelgroep
Globale situering
Normaalverdeling met de standaarddeviaties (σ)
11
Theorie: situering doelgroep
• Centraal in de curve: normaalbegaafd
• Rechts:
- Begaafd (roze)
- Hoogbegaafd (groen)
> 2 σ boven gemiddelde
• Links:
- Zwakbegaafd (roze)
- Verstandelijk beperkt (groen)
Arbitraire indeling van een continuüm
12
Begrip: intelligentie
Intelligentie (intellectuele begaafdheid)
• Is meerledig
• Heeft welbepaalde structuur
• Het gaat om ‘functioneren’
13
Evolutie in de intelligentiemeting
W. De Cleen, W. Magez & A. Bos
14
De Wissel 24.11.2011
Intelligentie: CHC model
Het CHC-model
– Waarom?
Verschil tussen instrumenten
Niet laten leiden door samenstelling test
Omvattend kader
– Gril?
Evolutie inzichten
Laatste twee decennia
Intelligentie IS multifactorieel
Meer achtergrond? Zie tekst syllabus en map CAP / Lessius
15
Intelligentie: CHC model
Intelligentie is hiërarchisch opgebouwd
• Drie niveaus
• Algemene factor, niet rechtstreeks meetbaar
• Brede cognitieve vaardigheden, niet rechtstreeks
meetbaar
• Smalle cognitieve vaardigheden: hier sluiten subtests
aan
• Verschillend belang: links grotere invloed G
16
Intelligentie: CHC-model
17
Intelligentie: CHC model
CHC-model = taxonomie
• Gf: fluid intelligence
Redeneren in nieuwe situaties; meer cultuurfair dan Gc
• Gc: crystalised intelligence
Vaardigheid om zich kennis, aanwezig in de cultuur, eigen te maken
en effectief toe te passen
•
•
•
•
•
Gsm: korte termijn geheugen
Gv: visuele informatieverwerking
Ga: auditieve informatieverwerking
Glr: lange termijngeheugen
Gs: verwerkingssnelheid
18
De BCV’s en NCV’s in CHC
19
De BCV’s en NCV’s in CHC (vervolg)
NCV: Nauwe Cognitieve Vaardigheden
21
Voorbeeld
Gc: Gekristalliseerde intelligentie
– Algemene kennis
– Lexicale kennis
– Taalontwikkeling
– Luisteren
– Communicatieve vaardigheden
– Grammaticale vaardigheid
– ...
Kwantitatieve
intelligentie
Gekristalliseerde
intelligentie
Korte termijn
geheugen
Visuele
informatieverwerking
Auditieve
informatieverwerking
Lange termijn
geheugen
Verwerkingssnelheid
2
Vloeiende
intelligentie
G
Gf
Gq
Gc
Gsm
Gv
Ga
Glr
Gs
We werken enkel met deze BCV’s: geen lezen/schrijven of reactiesnelheid
Intelligentie: CHC model
Stellingen
CHC is…
•
•
•
•
•
•
…sleuren met veel meer materiaal
…niet het geldige IQ hebben
…knoeien met onderdelen van instrumenten
…niet aanvaard door externen (VAPH…)
…veel te moeilijk
…
23
Intelligentie: CHC model
Consequenties voor onze praktijk
• Intelligentie is meerledig
→ Breed meten
• Verschillend belang cognitieve vaardigheden
→ Gf en Gc cruciaal, plus minstens 2 andere BCV’s
→ Elk met twee subtests
• Opgepast met bestaande tests!
• Opsplitsing verbaal – performaal verdwijnt
• Weet wat je meet en waarom!
• Eenvormigheid: vertrekken van ‘vaste’ basisbatterij
• WPPSI-III: kernbatterij + zinnen nazeggen WPPSI-R
• WISC-III: kernbatterij + analogieën/cat. SON / matrixredeneren WNV
24
Intelligentie: CHC model
Het CHC-model
Werkwijze
Zie documenten syllabus
- Werkwijze: stap voor stap
- Tabel WISC-III / WPPSI-III: leemten in tests zichtbaar
- Werkbrochure: verwerking en profiel
- Intern rapport: handig overzicht
- Extraatjes zoals materialenlijst
Met dank aan Gisleen Rauws en Walter Magez
25
Profielanalyse
26
• Uitdiepen van sommige brede cognitieve
vaardigheden (BCV) op basis van de
diagnostische vraagstelling
• Soms meer subtests afnemen voor één BCV
wegens interne consistentie
• Niet steeds een totaal-IQ nodig
CHC en de Wechsler-schalen
WISC-III
(V)
WISC-III
(P)
WNV
WPPSI-III
WPPSI-R
WAIS-III
Gf
-
-
X
X
-
X
Gq
X
-
-
-
X
(X)
Gc
X
-
-
X
X
X
Gv
-
X
X
X
X
X
Ga
-
-
-
-
-
-
Gsm
X
-
(X)
-
X
X
Glr
-
-
-
-
-
(X)
Gs
-
X
X
X
X
X
27
Een bredere CHC-toepassing
(W. Magez, 2011)
28
Intelligentie: CHC model
Het CHC-model
CHC is…
•
•
•
•
•
…enkele extra blaadjes papier in valies
…het geldige IQ hebben
…basisinstrumenten intact laten
…dus aanvaard door externen (VAPH…)
…wat omzettingswerk, maar met handige schema’s
… recht doen aan de cognitieve vaardigheden v/d leerling
29
Theorie: HB kan samengaan met
– Sociaal –emotionele problemen
•
•
•
•
Weinig mogelijkheden tot spiegeling aan
ontwikkelingsgelijken
Geen aansluiting bij leeftijdsgenoten
Het mijden van contacten bij gebrek aan gedeelde
belangstellingssfeer
Sociale verwachtingen van derden te hoog
30
Theorie: HB kan samengaan met
– Faalangst
•
•
•
•
•
•
Weinig inspanning => prestatie niet als positief ervaren
Vertekend zelfbeeld
Onvoldoende werk –en leerstrategieën
Gebrek aan faalervaringen
Streven naar perfectionisme
Vermijdingsgedrag
31
Theorie: HB kan samengaan met
– Dyslexie en dyscalculie
•
•
•
Automatiseringsproblemen bij aanvankelijk lezen
Automatiseringsproblemen bij aanvankelijk rekenen
Compenseren
32
Theorie: HB kan samengaan met
– ADHD
Overeenkomstige kenmerken
ADHD
HB
Verminderd doorzetten bij taken die niet
tot een direct resultaat leiden
Laag doorzettingsvermogen bij taken die
onbelangrijk lijken
Geen vermogen om zich te concentreren
in bijna iedere situatie
Alleen aandacht voor interessante en
uitdagende zaken
Impulsief en zoekt onmiddellijke
behoeftebevrediging
Intellectuele vermogen ontwikkelt sneller
en sterker dan het kritisch vermogen
Moeite met acceptatie van autoriteit en
gezag
Durft autoriteit ter discussie te stellen,
verleent autoriteit bij verdienste
Rusteloos en bovenmatig actief
Behoefte aan uitdagende activiteiten
Moeizaam regels opvolgen
Durft regels en tradities in tijwel trekken
33
Theorie: HB kan samengaan met
– Autismespectrumstoornis
ASS
HB
Gekunsteld taalgebruik, boekentaal,
moeite onderscheid letterlijke en
figuurlijke betekenis
Verbaal sterk, logisch redeneren, correcte
uitgangspunten en spelen met taal
Beperkte kennisgebieden, niet flexibel
omgaan met kennis, obsessieve kennis –
verwerving en stereotiep gedrag
Brede en diepgaande algemene kennis op
diverse gebieden, verworven kennis in een
breed kennisnetwerk
Paniek bij open opdrachten, gebrek aan
creatief denken
Houden van open vraagstelling en zijn
creatief
Zwakke sociale vaardigheden en zwak
empathisch vermogen
Hebben soms moeite met aangaan van
sociale relaties met leeftijdsgenoten
Kunnen vreemde angsten en/of
dwangneuroses ontwikkelen
Kunnen faalangst ontwikkelen
Gebrek aan communicatieve diepgang
Kunnen misplaatste communicatie
bijsturen
34
Theorie: HB kan samengaan met
– Onderpresteren
•
Absoluut onderpresteren: niet enkel onder eigen niveau,
maar ook onder groepsgemiddelde  ongelukkig, fysieke
of psychische klachten, zwakke motivatie en
werkhouding, gedragsproblemen,...
•
Relatief onderpresteren: rond het klasgemiddelde of net
daarboven  niet zoveel problemen, bewust of
onbewust, tijdelijk,...
35
Theorie: etiologie HB
• Gen – omgevings-interactie
– 50% genetische factoren
– 10-20% gedeelde omgevingsfactoren
– 30-40% niet-gedeelde omgevingsfactoren
36
Beschermende factoren
• Bij de leerling
– Goede taalvaardigheid
– Goed concentratievermogen
– Doorzettingsvermogen
– Actieve acceptatie
37
Beschermende factoren
• Bij het gezin
– Acceptatie van het kind
– Bereidheid tot samenwerken met school
– Rustig en veilig opvoedingsklimaat
– Passende eisen
– Mogelijkheid thuis tot actief leren
38
Beschermende factoren
• Bij de school (preventieve en verhoogde zorg)
– Aandacht voor het welbevinden
– Stimulerende en motiverende begeleiding door lkr
– Werken aan een positief klimaat
– Zorgen voor een rijk en stimulerend aanbod
– Transparante communicatie en constructieve
samenwerking rond aanpak
– Samenwerking met ouders
39
Dagoverzicht
1.
2.
3.
4.
5.
Theorie HB
Zorgcontinuüm fase 0 en 1
HGD-traject
Handelen en evalueren
Diagnostisch materiaal
40
CONTINUÜM van ZORG
PREVENTIEVE BASISZORG
FASE 0
VERHOOGDE ZORG
FASE 1
FASE 2
UITBREIDING VAN ZORG
Plaats van HGD
OVERSTAP NAAR
SCHOOL
FASE 3
OP
MAAT
41
Zorgcontinuüm fase 0
Preventieve basiszorg: belangrijke aspecten
– Organisatie van het zorgbeleid
• Visie en beleid
• Omgaan met verschillen
www.migent.be
• Differentiëren
• Attitudes en vaardigheden
• Leren leren
42
Zorgcontinuüm fase 0
Preventieve basiszorg: belangrijke aspecten
– Vorming en ondersteuning van het schoolteam
– Inschrijving –en onthaalbeleid
– Zorg op klasniveau
• Differentiëren
• Coöperatief leren
• Zelfstandig werken
– Opvolging van alle leerlingen
– Communicatie met ouders en leerling
43
Zorgcontinuüm fase 1
Schoolintern besluitvormingsproces
Zie HGD-traject, maar andere terminologie!
– Zorgoverleg
– Informatie verzamelen
– Onderwijsbehoeften en aanpak bepalen
• In functie van de doelstellingen heeft deze leerling
instructie nodig die…, opdrachten die…., feedback die…, ….
– Plannen, handelen en evalueren
44
Zorgcontinuüm fase 1
Mogelijke en wenselijke acties
Bij voorkeur geïntegreerd werken
•
•
•
•
•
Compacten
Verrijkingsleerstof
Hogere moeilijkheidsgraad
Aangepaste instructiewijze
Projectwerk
– draaideurmodel
– POP-project
– TOP-project
45
Zorgcontinuüm fase 1
Mogelijke en wenselijke acties
•
•
•
•
•
•
•
Stimuleren van nieuwe interesses
Nabespreken/reflecteren op eigen handelen
Actief leren en ‘leren leren’
Schaken
Verantwoordelijkheid in schoolkrant of website
Helpen in de schoolbib
Wedstrijden
– www.kangoeroe.org
– http://www.esa.int/esaKIDSnl/
46
Zorgcontinuüm fase 1
• Praktijkvoorbeelden
– BaO (Lisa uit het 4e leerjaar)
• Zie contractje Nederlands in Syllabus
•
•
•
•
Zorgoverleg
Gesprek met leerling
Gesprek met ouders
Onderwijsbehoeften en aanpak bepalen
47
Zorgcontinuüm fase 1
• Praktijkvoorbeelden
– SO (info congres BEKINA workshop)
• Op basis van intakegesprek
• Psycho -educatie
• Zelf inbreng in projectwerk bv. Thema’s zelf te kiezen, in
groep laten reflecteren
• Evaluatie bv. Extra fiche, proces –en product –evaluatie
• Verdieping van een vak met coach  examencommissie
• Les volgen in een hoger jaar
• Extra project filosofie
48
Zorgcontinuüm fase 1
• Praktijkvoorbeelden
– SO (info congres BEKINA workshop)
• Leerkrachten met bizarre hobby’s betrekken
• Oud –leerlingen betrekken
• Steeds activiteiten afsluiten met zelfevaluatie
Doel NIET betere resultaten
Doel WEL welbevinden en afstuderen
49
Zorgcontinuüm fase 1
Redenen om te starten met uitbreiding van zorg
– Vermoeden van ontwikkelingsvoorsprong of
hoogbegaafdheid
– De genomen maatregelen volstaan niet
• Te grote discrepantie tussen de prestaties van de lln en zijn
klasgenoten
• Blijvende gedrags –en/of emotionele problemen
• Demotivatie/schoolmoeheid
• Vermoeden van een leerstoornis
• …..
50
Reflectie fase 0-1
OPDRACHT: Samenwerking met eigen scholen
• Wat gebeurt er al van de zaken die zonet
besproken werden?
• Wat kan nog beter?
• Welke zaken wil je voor jezelf onthouden en
meenemen naar je school/scholen?
51