Het Nederlands in de Wetenschap Jeroen van

Het Nederlands in de Wetenschap
Jeroen van Gent
Belgisch Instituut voor Ruimte Aeronomie
TiNT-dag 2013
“Sinds ik nieuwe cross-secties gebruik,
is mijn retrieval sterk verbeterd.”
TiNT-dag 2013
Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie
KMI
Sterrenwacht
BIRA
TiNT-dag 2013
Ruimte-Aeronomie
• Studie van de luchtlagen rondom de aarde
• Interactie van de atmosfeer met de Ruimte
• Inclusief andere planeten
Middelen
• Instrumenten op de grond
• Satellieten
TiNT-dag 2013
Onderwerpen
• Klimaat
• Ozongat
• Vervuiling
• Vulkanisme
TiNT-dag 2013
Vulkaanuitbarsting
• Grote hoeveelheden as en gas
• Gevaar voor het luchtverkeer
• Snelle detectie met satellieten
• Presentatie gas-/asconcentraties
op internet
TiNT-dag 2013
TiNT-dag 2013
Retrieval
TiNT-dag 2013
Retrieval
Werkzame doorsnede
TiNT-dag 2013
Jargon (Engels)
Retrieval
Het afleiden/bepalen van een gasconcentratie uit de metingen van
een instrument. Ozon-retrieval; Waterdamp-retrieval.
het
• Terugwinnen
• Bepalen
• Verkrijgen
• Afleiden
• Opzoeken
Functie:
De lading van het woord geeft de context aan, waardoor het de
snelste weg is naar begrip van hetgeen bedoeld wordt.
TiNT-dag 2013
Jargon (Engels)
Near real-time
Bijna in reële tijd beschikbaar maken van een resultaat.
(binnen enkele uren)
Averaging kernel
Een parameter die aangeeft hoe goed de onderzochte eigenschap
kan worden gemeten.
Monitoring
Het over langere tijd volgen van een fysische eigenschap.
Ozonconcentratie, temperatuur, bewolkingsgraad…
Service
“Dienst vind ik altijd zo raar klinken”
De wetenschap gebruikt jargon zodat begrippen eenduidig
geïnterpreteerd worden en communicatie efficiënt verloopt.
TiNT-dag 2013
Jargon (Nederlands)
Marcel Minnaert - De Natuurkunde van ‘t Vrije Veld (1,2,3)
1937
• Gezichtseinder
–
•
Halo
–
–
–
–
•
Horizon
Bijzon
Glorie
Regenboog
Heiligenschijn
Scintillatie
–
–
–
–
–
Declinatie
Perihelium
Refractie
Astronomie
Geometrie
TiNT-dag 2013
Jargon (Nederlands)
•
Satellietwaarnemingen
–
–
–
•
Zenith
Nadir
Azimuth
Vulkanisme
Tefra
– As ( < 2mm )
– Lapili ( 2 – 64 mm)
– Vulkanische bommen (> 64 mm)
TiNT-dag 2013
Jargon (Nederlands?)
Werkzame doorsnede
• Raakt in onbruik
• Cross section
• Cross-sectie
Nederlandse begrippen worden soms als
oubollig, geforceerd, inefficiënt ervaren
Engels voelt directer, krachtiger: Databank / Database
Toch: Nederlandse wetenschappelijke termen verdwijnen nauwelijks.
Een groot deel is al afkomstig uit het Engels, Grieks of Latijn.
“Sinds ik nieuwe cross-secties gebruik,
is mijn retrieval sterk verbeterd.”
TiNT-dag 2013
Engels is meer dan jargon
Federale overheidsdienst (FOD)
• 50% Franstalig; 50% Nederlandstalig
• Engels is een gemakkelijk compromis
Idioom: functionele subset
• Wennen in het (Brits) Engels taalgebied
• Mengeling van Brits en Amerikaans Engels
TiNT-dag 2013
Engels is meer dan jargon
Publicaties
• Vrijwel altijd in het Engels
Frans, Duits, Russisch
• Internationale samenwerking
Kleine wereld; Bekendheid; Financieel
• Diensten
Veiligheid; eenduidigheid
Bijvoorbeeld: waarschuwingen voor vulkanische activiteit
TiNT-dag 2013
1867
Taalevolutie in de maatschappij
België tussen twee culturen
Frankrijk
Groot land;
Nationaal
gericht;
Nieuwe
woorden
krijgen een
Frans
equivalent;
Weinig
invloed van
buitenlandse
talen;
Media
nagesynchroniseerd
Studenten /
postdocs
hebben
moeite met
communicatie in het
Engels
Nederland
Klein land, extern gericht;
Engelse woorden vinden snel een plaats;
Van Dale; computer; shinen; pinpointen;
Ordinateur
Onderwijsaanbod in het Engels;
Engels alomtegenwoordig in de media
Gemakzucht: Een CD laten sealen
Nieuwe collega’s krijgen niet de kans
de taal te leren;
Vlaamse toeristen krijgen antwoord in het
Engels.
TiNT-dag 2013
Tussenstand
Wetenschappelijke terminologie
• Terminologie is van oudsher van buitenlandse oorsprong
• Engelse leenwoorden domineren de ‘moderne’ terminologie
• Het gebruik van het Engels is een praktische oplossing in een internationale
discipline
• Neiging tot verengelsen van woorden conform maatschappelijke trends
TiNT-dag 2013
Waar gaat het mis?
Wetenschap in de media
Eyjafjallajökull, voorjaar 2010
• Tast het zwavelgas de ozonlaag aan?
• Is het terecht dat er niet mag worden
gevlogen
TiNT-dag 2013
Waar gaat het mis?
Wetenschap in de media
Mediabericht
• Te eenvoudige voorstelling van zaken
• Artikel denkt de lading niet/onvolledig
• Geen tijd en/of ruimte voor verdieping
• Actualiteit
Wetenschappelijke uitleg
• Wetenschappers in hun ivoren toren
• Te ingewikkeld
• Gebruik van terminologie
• Geen mediatraining
• Onderzoek vraagt tijd; werk vindt plaats op detailniveau
• jargon werkt tegen bij externe communicatie
Twee werelden: Waarheid versus Nieuwswaarde
TiNT-dag 2013
Waar gaat het mis?
Politiek / Rapportage
• Terminologie vermijden, maar eenduidige boodschap vereist: klimaat
• Jaarverslagen, rapporten
• Geldstromen
Popularisering
• Publiekslezingen
• Populair wetenschappelijke artikelen
• Omschrijven, visualiseren en tastbaar maken
• Astronoom: Leer de sterrenhemel kennen
TiNT-dag 2013
Belangen
Bekendheid
• Publiek
• Politiek
• Bestaansrecht
• Financiele middelen
Bronnen voor Nederlandse Wetenschappelijke Terminologie
• Zijn nauwelijks beschikbaar
• Ad hoc opgesteld
• Digitale mogelijkheden worden niet benut
• Google, Wikipedia
• Nauw verbonden met de (on)wil tot populariseren
TiNT-dag 2013
Te verbeteren
Eenduidige Nederlandstalige terminologie
• Open platform (wetenschap, publiek en journalistiek)
• Engelse leenwoorden hebben daarin een plaats
Taak om wetenschap te vertalen naar de maatschappij
• Communicatieafdeling met wetenschappelijke kennis
• Mediatraining
• Populariseren
TiNT-dag 2013
Samenvattend
Nederlandstalige wetenschappelijke terminologie
• Engelse leenwoorden hebben een vaste positie veroverd
• Gedegen referentiemiddelen ontbreken
• Wetenschappelijke wereld moet leren wanneer terminologie te gebruiken en
wanneer te vermijden.
TiNT-dag 2013
TiNT-dag 2013