Wij hebben ook een restauratie atelier. Hier worden iconen gebracht

Iconografische atelier-school van het Hl. Elisabethklooster
“Lepota” (“Pracht”)
Het iconografische atelier van het Hl. Elisabethklooster is bekend en wordt
gewaardeerd niet alleen in Wit-Rusland zelf, maar ook ver over de grenzen.
Zo werden er in het vijftienjarig bestaan van het atelier iconen vervaardigd voor
de kerken in Frankrijk en Canada. Een aantal van de laatste werken bevindt zich
in het Geestelijk Onderwijscentrum in Minsk.
Iconenschilders oriënteren zich op de canonieke voorbeelden van de Byzantijnse
en Russische meesters van de 12 – 15 eeuw en werken volgens de oude tradities
van de iconografie.
Priester Sergi Nezjbort, iconenschilder, atelierhoofd:
“Wij werken in het algemeen met de canonieke icoon: de Russische icoon van
14-15 eeuw en de Byzantijnse icoon van 12 – 14 eeuw, maar soms schilderen wij
iconen ook in de realistische stijl”.
Aan de vervaardiging van een canonieke icoon nemen een aantal mensen deel.
Een houtbewerker maakt een paneel van het gedroogd hout van hoge kwaliteit;
dan maakt hij een uitdieping (“kovtsjeg”) op het paneel. Er wordt voor het hout
als basis gekozen omdat het een betrouwbaar en duurzaam materiaal is in
tegenstelling tot schilderslinnen of glas.
Nadat het houten paneel klaar is wordt dit verder bewerkt. Door een vakman
(levkasjtsjtsjik) wordt de levkas aangebracht. Levkas is de benoeming van een
grond, een krijtlaag, waarmee het houten paneel wordt bedekt voor het
schilderen van een icoon. Eerst wordt er een linnendoek op het paneel geplakt,
zo dat de levkas zich beter aan het paneel kan hechten. Daarna wordt er in dunne
laagjes de levkas – een mengsel van hazenlijm en krijt – op aan aangebracht. In
totaal worden er ongeveer vijftien lagen op elkaar aangebracht en de laatste laag
wordt geschuurd. Het klaargemaakte paneel gaat naar de iconenschilder.
In beeld wordt er in de film een akathist gelezen.
Het creëren van een icoon vergt van de iconograaf behalve groot vakmanschap
ook een aanzienlijke geestelijke inspanning. Het werk begint met gebed: er
wordt akathist gelezen tot Andrej Roebljov. (Akathist is een hymne ter ere van
Christus, Gods Moeder of heilige die staand wordt gezongen en gebeden.- Opm.
van de vertaler).
Sergi Nezjbort:
“Icoon is kunst en, mijns inziens, – kunst van het allerhoogste niveau. Maar
mensen die hier komen werken hebben een innerlijke, diep in het hart
gewortelde interesse voor de icoon. Het is hun levenswijze. Toch, het is het
kloosteratelier en het feit dat er hier, vlakbij achter deze muren, een kerk staat
waarin de Eucharistie wordt gevierd en dat wij hier aan deelnemen, - dat alles
is zichtbaar in onze werken”.
Eerst maakt een iconenschilder een tekening van de toekomstige icoon. Nadat de
contour en de hoofdlijnen van de tekening klaar zijn wordt de levkas bedekt met
een bladgoudlaagje, dat veel dunner is dan mensenhaar, van de hoogste
kwaliteit. Het is juist de gouden achtergrond die de schittering van het Hemelse
Koninkrijk symboliseert.
Iconenschilders gebruiken dezelfde verfstoffen als die men in de oudheid ook
gebruikte. Ze worden gemaakt van fijngemalen mineralen en halfedelstenen:
vuurrood kleur is vermiljoen, donkerrood – hematiet, blauw en donkerblauw –
lazuriet (lapis lazuli) en violet blauwe ioliet, groene – dioptaas, glauconiet en
malachiet. Deze stenen worden in de Oeralbergen gewonnen. Daar in de grond
bevinden zich felgekleurde mineralen. De mineralen worden eerst verbrijzeld en
fijngemalen en daarna vermengd met eidooiers.
Als de achtergrond verguld is begint de iconograaf schilderen met de kleur. De
meest donkere kleuren worden als eersten aangebracht. Daar bovenop worden
de lichtere kleuren in lagen aangebracht. Het lijkt er op dat de icoon door het
licht wordt geschreven.
Bij het atelier is een iconografische school opgericht.
Kloosterzuster Marija (Jegereva) iconenschilder:
“Wij hadden veel bestellingen maar een tekort aan iconenschilders. Mensen
kwamen naar ons toe, maar het was zeer moeilijk om iedereen apart te
onderwijzen in de iconografie. Daarom hebben wij besloten een soort cursus te
organiseren teneinde aan al deze mensen gezamenlijk onderwijs in de
iconografie te bieden”.
Priester Sergi Nezjbort:
“Wij wilden niet alleen praktische methodes en richtlijnen laten leren maar ook
het volmaakte onderwijs geven aan deze mensen. Zodat iedereen iets zou kunnen
leren over de geschiedenis van de icoon, de iconografie en over de theologie.
Ons ideale streven was dat het grootste deel van deze cursisten, of slechts een
aantal van hen, bij ons in het atelier zou komen werken”.
Iconen worden ingedeeld in de volgende types:
Naamiconen – een icoon waarop een beschermheilige, wiens naam men draagt,
wordt afgebeeld.
Huwelijksiconen – iconen van de Verlosser en van de Gods Moeder, waarmee
de echtgenoten gezegend worden bij de kerkelijke voltrekking van het huwelijk.
Maat-iconen ; deze iconen worden gemaakt naar de afmetingen van de
pasgeboren baby. De beschermheilige op de icoon wordt ten voeten uit
uitgebeeld.
Gezinsiconen; deze iconen worden voor het gezin geschilderd. Op de icoon
worden beschermheiligen van de gezinsleden afgebeeld.
Jekaterina Kamenko, assistent atelierhoofd:
“Als er een gezinsicoon wordt geschilderd dan wordt er goed nagedacht over de
gezinsleden en over de keuze van de heiligen. De iconenschilder maakt een
schets. Dat betekent dat de desbetreffende icoon enkel en alleen aan dit gezin
gewijd is. Er is niemand meer die dezelfde icoon kan hebben”.
Larisa Nezjbort:
“Er zijn ook iconen die men uit dankbaarheidsgevoel aan de kerk schenkt. Wij
schilderen deze iconen en ze komen in de kerk te hangen. Aan sommige van deze
iconen worden bordjes geplaatst met de naam van de schenker. Sommige
schenkers willen anoniem blijven”.
Jekatherina Kamenko:
“Het is altijd interessant om over de wonderen te vertellen. Er kwam eens een
vrouw met een man. Ze waren al tien jaar kinderloos toen ze bij ons kwamen om
icoon te bestellen. Toen de icoon al klaar was en ze kwamen deze icoon ophalen,
bleek dat de vrouw al zwanger was. Ze kregen later een dochter”.
De afgewerkte icoon wordt gelakt. De priester spreekt een gebed uit waarna de
icoon besprenkelt wordt met wijwater.
De keuze voor de bewerkelijke klassieke techniek van het iconenschilderen
vertaalt zich in de waarde van de icoon, maar zorgt wel voor het eeuwenlange
bestaan van de icoon.
Larisa Nezjbort:
“Wij hebben ook een restauratie atelier. Hier worden iconen gebracht die al
lang van generatie op generatie worden overgedragen. Als men een icoon wil
hebben die hij later aan zijn kinderen, kleinkinderen of overgroot kinderen wil
overdragen dan is de geschilderde icoon de beste variant. De iconograaf
schildert de icoon met gebed en hij brengt in de icoon zijn eigen belevenissen
aan. De besteller zegt vaak: “Ik bestel deze icoon voor mijn dochter. Zij heeft
een probleem. Alstublieft, laat de iconenschilder bidden voor haar””.
Iconenschilders aan het woord:
1.”Voor mij betekent een icoon de Godsliefde voor de mens”.
2. “Voor mij is een icoon in eerste instantie een gebed”.
3. “Iconenschilder is geen schilder in de gewone betekenis van dit woord.
Omdat je al het werk virtuoos kan uitvoeren, maar de icoon blijft levenloos”.
4. “Een icoon is heel kosmos, een mysterie voor mij. Soms lijkt het er op dat de
hele dag voorbij is en soms een eeuwigheid”.
5. “Voor mij is een icoon een mogelijkheid die ik van God heb gekregen voor de
geestelijke groei”.
6. “Icoon is een anker, een stevige, betrouwbare staaf”.
7. “Icoon voor mij is een interessant werk, een voortdurend leerproces”.
8. “Mijn gedachten zijn over het atelier, de icoon en over de leerlingen”.
9. “Ik houd zielsveel van mijn werk; ik ben gek met mijn werk”.
10. “Dit is mijn levenswijze”.
11. “Voor mij is het een weg”.
12. “Het is leven”.
13. “Ik denk dat het een mysterie is dat je wil aanraken”.
14. “Het iconenschilderen brengt je dichter bij de God”.
15.” Het is een omvang met God. Als er iets niet wil lukken dan vraag je God
om hulp, en als het lukt, bedankt je Hem”.
16. “Ik begrijp dat dit zeer mooi is en iets uit de andere wereld. Je wilt deze
schoonheid aanraken, je wilt betrokken worden bij deze schoonheid”.
17.” Wij schilderen een icoon maar, in zekere zin, schildert de icoon ons.
Langzaam en samen met het beeld wordt ook ons eigen innerlijke beeld
blootgelegd, gereinigd en gezuiverd”.
18. “Het is zoveel schoonheid. Ik zou graag willen dat alle mensen dat konden
voelen met Gods gave”.
19. “Icoon is het licht dat de mens redt en zijn ziel geneest: gewoon alleen door
het kijken er naar”.