[CONCEPT 27 juni 2014] Jaarverslag 2012 – 2013 Atelier aan de

[CONCEPT 27 juni 2014]
Jaarverslag 2012 – 2013
Atelier aan de Middendijk
Door
Bestuur Stichting de Middendijk
Inhoudsopgave
1. Inleiding
2. Evaluatie uitvoering Jaarplan 2013
3. Overige activiteiten
4. Financieel jaarverslag (apart toegevoegd)
1
1. Inleiding:
In dit jaarverslag kijken we terug op het eerste projectjaar van het Atelier aan de
Middendijk en het eerste volledige boekjaar van de Stichting de Middendijk.
Het bestuur vergaderde voorafgaand aan de officiële oprichting van de stichting op 18
juli 2012 twee keer op 24 januari 2012 en 4 juni 2012. Tijdens deze vergaderingen
werden de doelstelling en achtergrond van de stichting besproken en opgeschreven.
Daarnaast werd het jaarplan voor 2013 ‘De Moderne Groninger Stijlkamer’ besproken.
Op 24 augustus 2012 werd een bankrekening op naam van de stichting de Middendijk
geopend bij de Triodos Bank. Op 20 november 2012 vond de eerste storting plaats.
Vanaf 1 januari 2013 werd de uitvoering van het eerste jaarplan van de stichting in gang
gezet. Op 8 november 2013 heeft vervolgoverleg plaats gevonden met voorzitter Hans
Vermeulen en de curatoren van het Atelier aan de Middendijk.
Dit jaarverslag beslaat de startperiode van de Stichting aan de Middendijk. Hierin wordt
de voorbereiding in 2012 van het eerste bestuursjaar toegelicht. Daarnaast wordt
inhoudelijk in gegaan op de twee projecten van de stichting in 2013, namelijk de
projecten na aanleiding van de residency van ontwerper Guido Marsille en van
kunstenaar Jan van der Ploeg. Ook doen we verslag van een activiteit van het
Noorderlicht fotofestival aan de Middendijk. Bovendien legt het bestuur op transparante
financiële verantwoording af. Aangezien de projectontwikkeling zich niet laat vangen in
een bestuurlijk kalender-jaar wordt tot slot ook vooruit gekeken.
2
2. Evaluatie uitvoering Jaarplan 2013:
RESIDENT 1: Guido Marsille, ontwerper uit Rotterdam.
Project: Thuis. Huiskamers van het Hoogeland
Een initiatief van het Atelier aan de Middendijk en het Openluchtmuseum het Hoogeland
met als partners Boerma’s Antiekhoeve en Aalberts Hout.
Periode: september 2012 tot juni 2013
Het door Put & Gootink ontworpen projectverslag “Een eigentijdse stijlkamer in
Groningen” geeft een inhoudelijk overzicht van het project (zie bijgevoegde krant).
Het project is in delen geëvalueerd: het project in het algemeen, de stijlkamer in de
Middendijk, de tentoonstelling, de opening en de events en tenslotte de presentatie
tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven.
Algemeen
Als positief werd genoemd dat het project ontstond door een ruil-afspraak tussen de
ontwerper Guido Marsille en de curatoren van het Atelier aan de Middendijk. Het was
een vruchtbare kennismaking, samenwerking en ontwikkeling van een project. Het
project had een uitgebreid ontwikkeltraject: de contouren van het project werd geheel
zelf ontwikkeld. Er was sprake van openheid, ontvankelijkheid en directheid in
communicatie. Dit resulteerde in een goede kritische houding en de mogelijkheid van
‘learning by doing’. Het project was bovendien aanvullende op bestaand werk van Guido
Marsille als ook van Dirk-Jan Visser en Christian Ernsten, curatoren van het Atelier, en
dat werd ook verder uitgebouwd.
Verder werd ook genoemd dat het onderzoek leidde tot een echte duik in Gronings
kennisnetwerk. Enorm veel mensen uit de regio werden gesproken en gehoord. Als
onderdeel van het project waren er twee mooie stages bij houtspecialist Harry Aalberts
en antiekhandelaar Erik Boerma. Dit waren geweldige persoonlijke ervaringen. De stage
bij Boerma leverde een groot antiek en erfgoed – gerelateerd netwerk op. De bijdragen
uit dit netwerk waren vaak een op een van nut voor de tentoonstelling en het project.
In de stages kwamen hergebruik, materiaalkennis, hout als filosofie, ambacht, kennis
van meubels, houtbewerking aan de orde: veel mooie leermomenten tezamen. Het
tijdspad van het project was mooi, omdat je gedurende de seizoenen het huis en haar
omgeving leerde kennen. Bijzonder waren ook de bijdrages van veel verschillende
subsidieverstrekkers waarvan Stichting Doen de grootste. De provincie kwam in de
persoon van Jan Beekman langs. Van Stichting Doen kwam Yu-Lan van Alphen langs. Het
participatieve aan het project was daarnaast erg goed: met name de workshop in het
Openluchtmuseum het Hoogeland en de huiskamerportretten, en het depot. We kregen
tenslotte veel positieve reacties, van de buren, lokaal publiek en Randstedelingen.
De volgende verbeter-punten kwamen aan de orde: het omslagpunt onderzoek naar
bouw lag te laat. Hierdoor moest de uitvoering onder grote druk plaats vinden.
Tijdsdruk en urgentie hadden beter verdeeld kunnen worden: een betere planning
moest eerder worden ontwikkeld. De ambitie om en een onderzoek, en een hele
stijlkamer te bouwen was te groot voor de tijd die beschikbaar was. Er waren te veel
first time experiences in een project. De samenwerking met het Minerva was dramatisch
3
ondanks onze investeringen. Er werd gesproken met drie verschillende individuen en
we deden een presentatie. Zonder resultaat.
Stijlkamer ontwerp
Over het ontwerp werd gezegd dat het idee van de Groninger stijlkamer goed werkte.
Het was een goed kader om veel informatie te verzamelen. Een fysieke ruimte bleek ook
een goed vehicle te zijn om een breder verhaal te vertellen waar het publiek echt op aan
sloeg. Het ontwerp en de uitvoering zijn echt geworteld in de stages. De douche in de
kast, het wastafelkabinet en het bad zijn mooie ontwerpen. Het textiel, omdat het als
reproductie uit een lokaal archief werd gebruikt is echt een masterpiece. Er is enorm
veel geïnvesteerd in detail: raamkozijnen, plafonds, plinten, deuren, balken, textiel,
vloer. Het is zonder meer een bijzonder object geworden: een speciale plek in het huis.
Een mooie plek voor volgende residents. Ondanks dat het learning by doing was en er
tijdens de realisatie vaak nieuwe keuzes werden gemaakt zitten er nog elementen in van
de allereerste versie van het plan.
Verbeteringsmogelijkheden waren dat soms de detaillering in de uitvoering
onvoldoende precies doordacht was waardoor fouten ontstonden. Ontwerpen zonder
tekening is een mooi principe, maar de basis infrastructuur had wel duidelijk ingetekend
moeten worden.
Tentoonstelling
De proefopstelling tijdens het Noorderlichtfestival werkte erg goed. Het idee om wat je
vindt in een onderzoek, door met bewoners te spreken mensen vervolgens terug te
geven in een tentoonstelling werkte goed. Er was sprake van een echte
multidisciplinaire aanpak: het was een rijk geheel met veel verschillende elementen. De
tentoonstelling was erg mooi om te zien en het verhaal was simpel om te vertellen. De
fotografie is mooi. De onderzoekgang werkt ook goed. Bijzonder was dat Henk
Helmantel een schilderij ter beschikking stelde en dat we werken konden lenen uit
collecties van verschillende verzamelaars, waaronder een aantal De Ploeg werken
Daarnaast was een fijne samenwerking met museummedewerkers. Tot slot kregen we
een fantastisch compliment van de directeur van het Groninger Museum.
Het openingsfilmpje deed het niet goed. De communicatie met de AV man was
moeizaam. De uitvoering was moeizaam qua planning en daardoor zijn sommige
inhoudelijke keuzes ad hoc gemaakt. Ondanks het sterke narratief ging de
tentoonstelling nog steeds over het hoofd van sommige bezoekers.
Opening en events
Tijdens de opening was er mooie entourage in kerk, leuk met het dweilorkestje. Het
interview met Guido Marsille door Thijs Middeldorp werkte goed. De sfeer aan de
Middendijk was zeer goed. We kregen veel complimenten over onze gastvrije aanpak.
Het was bijzonder om zo’n diverse club mensen bij elkaar te hebben: locals, buren,
partners, padvinders en Westerlingen.
De serie events die we tijdens de tentoonstelling organiseerden aan de Middendijk
hadden zeer goede sprekers – Petran Kockelkoren, Siebe Rossel en Stephan Petermann.
De discussies waren leuk en ook inhoudelijk waren de events sterk. Het manifest een
mooi eindresultaat (zie projectkrant).
4
Het was jammer dat spreker voor de opening Guus Beumer ziek werd op een laat
moment. De intro van de voorzitter van het museum was nogal droog en weinig
enthousiasmerend. Het was jammer dat we tijdens de opening voor niets een bus
huurden om mensen van het museum te vervoeren naar de Middendijk. Per event waren
er zo’n 30 – 40 bezoekers aan de Middendijk dit hadden er meer kunnen zijn.
Dutch Design Week 2013
Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven (18 oktober - 27 oktober 2013)
presenteerde het Atelier en Marsille een nieuwe meubellijn genaamd Hoogeland.
Hoogeland is ontwikkeld na aanleiding van de residency van Marsille en werd getoond
in het zogenaamde Klokhuis.
Met afgekeurde meubels van Boerma’s Antiekhoeve en materialen van Aalbers Hout vier
meubelen die ook in de Stijlkamer van de Middendijk staan. De meubels werden
vernoemd naar de fruitbomen aan de Middendijk in Usquert. Het bouwproces, de
verhalen over de meubels en achtergrondverhalen werden samengevat in een app die te
downloaden is op: www.hoogelandmeubels.nl. Naast de meubels waren de app, de
stijlkamerpublicatie en een deel van de tentoonstelling Thuis: Huiskamers van het
Hoogeland onderdeel van de presentatie tijdens Dutch Design Week.
De Dutch Design Week trok 150.000 bezoekers waarvan het overgrote deel naar het
Klokgebouw kwam. Met de presentatie van Hoogelandmeubels wilden we van een breed
publiek weten hoe men dacht over het concept, het ontwerp, en de uitvoering van
Hoogelandmeubels. Aanleiding voor deze vraag was het idee om afgekeurde meubels
van Antiekhoeve Boerma een tweede leven te geven middels ‘re-design’ van Marsille in
een nieuw in te richten werkplaats in Het Hoogeland.
Evaluerend kan gesteld worden dat het ontwerp laat zich goed vertellen via een museale
opstelling. Design professionals sloegen meer aan op het concept dan op de uitvoering of
het ontwerp. Veel mensen herkenden elementen van vroeger wat leuke en spontane
reacties opleverde.
We hadden meer tijd moeten stoppen in de research, bijvoorbeeld in het verzamelen van
unieke meubelstukken. Omdat elk meubelstuk uniek is, is het soms lastig het signatuur
van Marsille te herkennen in het ontwerp. Tegelijkertijd doordat elk meubelstuk uniek
is, laat het zich lastig ontwerpen.
Op basis van het concept zien we kansen om met collecties van musea aan de slag te
gaan. Piet de Jong (oud conservator van Boijmans van Beuningen) heeft hulp
aangeboden om het concept in de markt te zetten. Galerie Vivid was erg enthousiast
over het concept, maar ziet vooralsnog geen mogelijkheden voor representatie
Media
Veel mensen zijn bereikt via sociale media. Met name het stuk van NRC journalist Tracy
Metz op het blog was goed. We schreven zelf een mooi stuk in Volume magazine. Er
verscheen een leuk artikel in de Ommelander en een mooie spread in Dagblad van het
Noorden. De aankondigingen in Noorderbreedte magazine, het NRC, op de website van
Ruimtevolk en de Noorderkrant en in het Dagblad van het Noorden waren erg fijn. Het
project kreeg een goede review op Archined. Er verscheen een mooi overzichtsartikel op
5
Domusweb en in Seasons magazine. Tenslotte werd in VK magazine aandacht besteed
aan de tentoonstelling tijdens de Design Week in Eindhoven.
Je merkt dat het toch invloed heeft dat het zo ver weg is van de Randstad. De dagbladen
komen maar moeizaam.
Financiën
De financiering van het project was redelijk goed geslaagd. We kregen subsidies van
Stichting Doen, Essent, Prins Bernhard Cultuurfonds, J.B. Scholtenfonds en van de
provincie Groningen.
Als de vergoeding voor de ontwikkeling wordt teruggerekend naar een uurloon is dit
zeer laag. Maar de materiaalkosten volstonden. Het project is binnen de begroting, die
tussentijds naar boven kon worden bijgesteld, gerealiseerd. De kosten voor de productie
van tentoonstelling vielen mee. De verslaglegging kon daardoor iets duurder uitvallen.
Opvallend was het uitblijven van een substantiële financiële bijdrage van het
Openluchtmuseum en positief waren de diversiteit aan fondsen die de stichting binnen
haalde en, vooral ook, de gelden die het resultaat waren van de veiling tijdens het
Noorderlicht festival. De administratieve afhandeling van de LEADER gelden van de
provincie duurde meer dan acht maanden. Hier is ongelooflijk veel energie in
geïnvesteerd. Dit is de aanleiding voor de vertraging van dit jaarverslag.
6
RESIDENT 2: Jan van der Ploeg, kunstenaar uit Amsterdam
Project: mural in het Atelier, land art in de Noordpolder.
Een initiatief van het Atelier aan de Middendijk mogelijk gemaakt door de Tijdelijk
Binnenlandatelier – regeling van het Mondriaan Fonds.
Periode: september 2013 – heden
Het Atelier aan de Middendijk werd in de tweede helft van 2013 onderdeel van het
Tijdelijk Binnenlandatelier programma van het Mondriaan Fonds. Jan van der Ploeg
werd geselecteerd als kunstenaar voor deze residency-periode. Gedurende de residency
– periode kreeg het Atelier een curator-vergoeding die wij inzetten om de huur te
betalen. Van der Ploeg werd rechtstreeks door het Fonds betaald.
Jan van der Ploeg is schilder van monumentale muurschilderingen in musea zoals in het
Rotterdamse Museum Boijmans van Beuningen, Gemeentemuseum Den Haag en het
Stedelijk Museum Amsterdam. Onlangs werden projecten van Van der Ploeg opgeleverd
in het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam en de Nederlandse Ambassade in London. Hij
organiseerde een groot aantal tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Zijn werk was
onder anderen te zien in P.S.1, New York en het Hammer Museum in Los Angeles. In
2009 verscheen de monografie ‘Jan van der Ploeg – Wallpaintings 2005 - 2009’.
Als onderdeel van het residency programma was de voorwaarde vanuit het Atelier dat
de gekozen kunstenaar iets moest achterlaten van blijvende waarde voor het Atelier. Jan
van der Ploeg koos er voor om de kamer in de noordoost hoek van het huis te voorzien
van een muurschildering, geïnspireerd op het landschap en het licht.
Ter introductie van de residency lieten we Jan de omgeving zien en maakte hij kennis
met Erik Boerma en Henk Helmantel. Met name deze laatste ontmoeting leverde een
interessant gesprek op tussen twee volledig verschillende kunstenaars. Daarnaast
maakte Jan kennis met buurman en agrariër Frederik Schulte Ostermann om in de loop
van 2014, geïnspireerd door Galerij Waalkens een landart project op te zetten.
Wegens ziekte in de familie en een aantal buitenlandse exposities was Jan niet in de
mogelijkheid om een langere aaneengesloten periode in het Atelier te werken en te
verblijven. Des al niet te min gaf hij in een aantal weekenden vorm aan het concept dat
hij met zijn assistenten tussen kerst en oud en nieuw uitvoerde. Ondanks dat het
ontwerp vrij simpel is, de kamer is verdeeld in vier kleurvlakken, is de werking van het
licht, met name in de ochtend spectaculair.
Voor 2014 staat het Landart project op het programma dat vanuit de lucht zal worden
gefotografeerd. De foto zal gepresenteerd worden in de kamer die inmiddels ‘De Van der
Ploeg’ kamer heet. De presentatie van het Landart project zal tevens de officiële opening
zijn van deze kamer.
7
3. Overige activiteiten in 2013:
Noorderlicht fotomanifestatie 2013 aan de Middendijk
Project: ‘The Sweet and Sour Story of Sugar - De Expositie’
Een initiatief van Noorderlicht fotomanifestie
Periode: september 2013 – heden
De manifestatie aan de Middendijk was het slotakkoord van het ‘The Sweet and Sour
Story of Sugar’ project van het Noorderlicht fotofestival. Het is het resultaat van 12 fotoopdrachten en onderzoek in 15 archieven wereldwijd naar historisch fotomateriaal,
aangevuld met materiaal uit het unieke, internationale open source-programma, waarin
kunstenaars en culturele instellingen in Indonesië, Brazilië en Suriname hun eigen visie
op het globale verhaal over suiker ontwikkelden.
De tentoonstelling aan was de zogenaamde suikerbus die door de provincie Groningen
reed om een mobiele tentoonstelling op locatie te verzorgen. 11 oktober deed de
suikerbus de Middendijk aan waar de mobiele tentoonstelling in de tuin werd opgezet.
Naast deze bijzondere fotografietentoonstelling gaf Cindy Stegink
een kookdemonstratie over onkruid. Onder het motto: ‘maak van je vijand een vriend of
eet hem op.’ Samen met bezoekers kamde Cindy de unieke wilde tuin aan de Middendijk
uit om eetbare onkruiden te zoeken en bereidde ze de ‘Groene Hollandse Nieuwe’.
Qua bezoekers aantallen viel de middag enorm tegen; slechts 10 mensen kwamen langs.
Deels valt dit tegenvallende resultaat te verwijten aan de slechte communicatie van
Noorderlicht, in het bijzonder in de buurt en regio.
8