PON 21085 | Aan het werk met het sociale netwerk!
advertisement
Aan het werk met het sociale netwerk! Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking Mariëlle Tuinder Henriëtte Maas Wies Arts Colofon Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van Auteur(s) M. Tuinder MSc, H. Maas en drs. W. Arts Opmaak Eva Stultjens en Stan ten Thije Foto’s Foto pagina 6: Taco Gooiker, foto pagina 14: Anthony Donner, foto pagina 21: cocoost. De personen op deze afbeeldingen hebben niets te maken met de inhoud van deze publicatie. Tekening voorblad Eric Elich Redactie Henriëtte Maas en Eva Stultjens Drukwerk Drukkerij Tielen PON Publicatienummer 14-19 / 21085 ISBN 978-90-5049-541-7 Datum Juni 2014 © 2014 het PON, kennis in uitvoering. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld, kan het PON geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Meer informatie: www.hetpon.nl Inhoudsopgave Waarom dit boekje? 7 Wat is Sociale Netwerk Versterking? 8 De werkwijze 10 Echte ervaringen: de pilot 15 De resultaten van de pilot 18 Interviews met deelnemers 21 Conclusies31 Tips32 Succes- en faalfactoren 33 Nawoord34 6 Aan het werk met het sociale netwerk! Waarom dit boekje? Voor mensen met een lichamelijke, verstandelijke, psychische of sociale beperking is werken belangrijk om mee te kunnen doen in de samenleving. Het levert erkenning op, vergroot hun gevoel voor eigenwaarde en biedt de mogelijkheid om met andere mensen in contact te komen. Helaas is het niet voor iedereen even gemakkelijk om het werken vol te blijven houden. Psychische problemen zorgen bijvoorbeeld voor labiliteit, waardoor het moeilijk kan zijn om aan een regelmatig arbeidsritme te voldoen. Als er sprake is van multiproblematiek (meerdere problemen naast elkaar, bijvoorbeeld financiële problemen naast een verslaving of emotionele problemen) wordt het kunnen meedoen aan een hectische samenleving nog moeilijker. Werken met ondersteuning, zoals bij de sociale werkvoorziening, is dan een oplossing. Maar ook hier zorgt terugkerende uitval ervoor dat mensen niet altijd hun baan kunnen behouden. minstens zo belangrijk. Daar ontbreekt het mensen met multiproblematiek vaak aan. Door middel van het toepassen van Sociale Netwerk Versterking2 kan een ondersteuningsstructuur ontstaan, om deze mensen een duwtje in de rug te geven als dat nodig is. Daarnaast gaat de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) uit van een grotere inzet van het informele netwerk. Versterking van het sociale netwerk is dan een duurzame investering waardoor deze inzet wordt gestimuleerd en geborgd. Sociale Netwerk Versterking geeft gemeenten goede mogelijkheden om twee decentralisatiewetten te verbinden in één aanpak voor cliënten. Als gevolg van de Wet Werken naar Vermogen/de Participatiewet, waarbij het aantal plaatsen in de sociale werkvoorziening sterk wordt teruggebracht, staat arbeidsparticipatie van mensen met een beperking meer in de aandacht. Als mensen moeten kunnen doorstromen naar een reguliere baan wordt het nog belangrijker om nieuwe ondersteuningsmethoden te testen. Uit onderzoek1 blijkt dat het bij veel complexe problemen geen zin heeft om alleen op het werk zelf te focussen. Zelfvertrouwen en autonomie zijn MEE ’s-Hertogenbosch heeft Sociale Netwerk Versterking toegepast bij werknemers van Weener XL in ’s-Hertogenbosch. Kennisinstituut Het PON heeft dit traject gevolgd. In deze publicatie laten we zien wat Sociale Netwerk Versterking is, hoe het werkt en beschrijven we de resultaten van de pilot in ‘s-Hertogenbosch. 1 Bosselaar, H., E. Maurits, P. Molenaar-Cox & R. Prins (2010). Multiproblematiek bij cliënten. Verslag van een verkenning in relatie tot (arbeids)participatie. Den Haag: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 2 MEE regio ’s-Hertogenbosch heeft er onlangs voor gekozen de term Sociale Netwerk Versterking te hanteren in plaats van Sociale Netwerk Strategieën. Sociale Netwerk Versterking zegt meer over de werkwijze, namelijk het bijdragen aan de versterking van het sociale netwerk en het samenredzaam vermogen van cliënten. Bovendien sluit deze term beter aan bij de transities en ontwikkelingen in het sociale domein en uniformeren de MEE-organisaties hiermee de terminologie. Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 7 Wat is Sociale Netwerk Versterking? Sociale Netwerk Versterking gaat uit van de eigen kracht van een cliënt en zijn omgeving. Bij Sociale Netwerk Versterking worden familie en vrienden van de cliënt (de mensen uit zijn sociale netwerk) gevraagd om mee te denken over een passende oplossing voor het probleem van de cliënt. De aanpak vindt zijn oorsprong in de methode ‘Familie Group Conferencing’. Het gaat eerst om wat het sociale netwerk zou kunnen doen, pas daarna komen professionele hulpverleners in beeld. Familie en vrienden zijn veel langer met de cliënt verbonden. Door hun persoonlijke relatie met de cliënt kunnen zij creatievere en meer passende oplossingen bedenken èn voor continuïteit zorgen. Voor de cliënt is het erg fijn om te merken dat de voor hem/haar belangrijke personen willen meedenken over de oplossing van een probleem. Bovendien wordt met Sociale Netwerk Versterking de hulp verdeeld over meerdere leden van het sociale netwerk. De kans is kleiner dat mantelzorgers overbelast raken als zij de zorg met andere netwerkleden kunnen delen. Het netwerk stelt samen met de cliënt een plan op voor de ondersteuning. Niemand is verplicht om hulp te geven, maar familie en vrienden zijn vaak bereid om te helpen. Iedereen kan zelf aangeven wat hij of zij kan en wil doen om de cliënt te helpen bij het oplossen van zijn probleem. Het uitgangspunt is dat de cliënt eigenaar is van het probleem èn van de oplossing. Hierdoor verandert de rol van de professionele hulpverleners. Zij nemen het probleem niet langer over, maar coördineren en begeleiden het proces waarin de cliënt zelf werkt aan een oplossing, samen met zijn netwerk. 8 Aan het werk met het sociale netwerk! Traditioneel hulpverleningproces Zorgaanbieder Hulpvraag indicatie Hulpverleningsplan Familie / netwerk Cliëntvraag Professionele ondersteuning Sociale Netwerk Versterking Het figuur hierboven laat zien hoe een traditioneel hulpverleningsproces doorgaans verloopt. De cliënt komt altijd meteen terecht bij officiële zorginstanties. Bij Sociale Netwerk Versterking wordt juist eerst bij familie en vrienden aangeklopt. Indien nodig kunnen professionals alsnog ondersteuning bieden. Hoe Sociale Netwerk Versterking werkt beschrijven we uitgebreid in het volgende hoofdstuk. Familie Netwerk Beraad Netwerk kompas Plan voor de toekomst Familie / netwerk Cliëntvraag Hulpvraag indicatie Professionele ondersteuning Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 9 De werkwijze Bij Sociale Netwerk Versterking gaat het om het verkennen, activeren en benutten van het sociale netwerk. Een traject van Sociale Netwerk Versterking bestaat daarom uit drie fasen. Fase 1 Netwerkverkenning en analyse Allereerst wordt het sociale netwerk van de cliënt grondig verkend. Er wordt gestart met het netwerkkompas. Om het netwerk goed in kaart te brengen kan gebruik gemaakt worden van een aantal instrumenten. Genogram Een genogram geeft de stamboom van de familie over meerdere generaties weer. De cliënt geeft vervolgens aan welke familieleden belangrijk voor hem zijn. Bij het genogram staat de ‘structuur’ van de familie centraal. D. 1987 D. 2006 1941 Piet Janssen Irma Janssen (de Koning) 73 Jaap Pietersen Henriëtte Leenders Hennie de Vries 1971 1969 43 Henk Pietersen Lenie Janssen (Pietersen) Kees Pietersen 1968 1969 45 46 45 Jan Klaassen Irene Klaassen (Janssen) John Janssen 1982 32 Carlijn Klaassen 1995 1997 19 17 Eduard Pietersen Mariëlle Pietersen Levenslijn Bij het in kaart brengen van de levenslijn schrijft de cliënt samen met de consulent van MEE alle (leuke en minder leuke) ingrijpende levensgebeurtenissen in chronologische volgorde op. Hierbij wordt ook aangegeven welke mensen belangrijk waren bij die gebeurtenissen. HBO School Moeder overleden 10 Vader hertrouwd Auto-ongeluk arbeidsongeschikt Aan het werk met het sociale netwerk! Sociale strateg Stiefkinderen (3) Af en toe telefonisch contact Dochter van zus. Mailen en bellen. Ziet haar als pleegmoeder. neutraal Ecogram Het ecogram inventariseert alle sociale contacten van een cliënt (dus ook vrienden, kennissen, buren en collega’s). ste rk rk ste persoon zeer sterk Stiefdochter. Regelt overplaatsing naar Sneek. Contact vnlk via telefoon. sterk Zoon van zus. Helpt met administratie ne ak utr zw aa l Zus. Woont in Drachten. Ontvangt veel steun van zus. Buurman. Geen goed contact. Veel geluidsoverlast Medebewoners. Minder contact vanwege gezondheid Sociogram Een sociogram gaat nog een stapje verder dan het genogram en het ecogram. Hierin wordt ook de ‘betekenis’ van de sociale contacten besproken. Het gaat dan om hoe vaak de cliënt een bepaalde persoon ziet per week en wat ze dan doen. Met wie? Hoe lang? Hoe vaak? Op welke Wat doe manier? Wat be- Wat levert Wat kun je je samen? tekent dit het op? regelen? voor jou? Familie Broer Henk 41 jaar 2x per Vriend- Kaarten in Gezellig, Plezier, - week schappelijk buurthuis uit de sleur structuur elke dag Vriend- Fijn, idee Veilig thuis Tuin onder- van steun voelen Vrienden Buurman 17 jaar Bij elkaar schappelijk klussen Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking houden 11 Vervolgens wordt ‘verkend’ wat de vraag van de cliënt is. Indien de vraag niet direct duidelijk is kan gebruik gemaakt worden van het drieluik als instrument. Een drieluik bestaat uit drie fasen: je schrijft eerst op wat de huidige situatie is (1), dan kijk je naar de wenselijke situatie (2) en vervolgens ga je tussen beide inzitten om vragen te formuleren hoe je van de huidige situatie naar de wenselijke situatie kunt komen (3). Bij het drieluik zijn mensen uit de directe omgeving van de cliënt betrokken (zoals de partner en/of kinderen). De consulent van MEE hangt een groot vel papier op dat is verdeeld in drie vakken. Alle deelnemers aan het gesprek krijgen post-its, ieder in een eigen kleur. In fase 1 worden zij gevraagd om op te schrijven wat hun zorgen zijn met betrekking tot de cliënt als er niets verandert. Deze post-its worden in het eerste vak van het vel papier geplakt en besproken. In fase 2 geven de deelnemers aan wat hun wensen zijn voor over een jaar, of een andere realistische periode. Wat zou er dan gerealiseerd moeten zijn? NB: het gaat om haalbare doelen! Deze post-its worden in het derde vak geplakt en besproken. In fase 3 worden de vragen geformuleerd die de cliënt voor zijn netwerk heeft voor de toekomst. 1. Huidige situatie 2. Wenselijke situatie Hoe ziet de situatie er nu uit? Wie maakt zich waar zorgen om, als de situatie van de cliënt niet zal veranderen? Hoe zou je willen dat de situatie er over een jaar (of andere realistische tijdsperiode) uitziet? Wat zou er dan (deels) opgelost moeten zijn? 3. Verbinden van zorgen en wensen Formuleren van vragen die in het netwerkberaad behandeld worden Nadat helder is hoe het sociale netwerk van de cliënt eruit ziet en met welke vraag/vragen de cliënt precies zit wordt een netwerkberaad georganiseerd. De vragen die in fase 3 van het drieluik geformuleerd zijn worden hier besproken. 12 De cliënt mag zelf bepalen wie hij wil uitnodigen om in het beraad mee te denken over oplossingen voor zijn probleem. De MEE-consulent motiveert de cliënt om een beraad te organiseren en stimuleert de cliënt om zelf mensen daarvoor te benaderen. Aan het werk met het sociale netwerk! Fase 2 Het netwerkberaad Tijdens het netwerkberaad komen de leden uit het sociale netwerk van de cliënt die hij gevraagd heeft bij elkaar om samen te praten over de oplossing van het probleem. Het netwerkberaad kan plaatsvinden bij de cliënt thuis, maar ook bij MEE op kantoor of in een buurthuis. Het beraad begint met een informatiefase. In deze fase legt de cliënt aan zijn netwerk uit wat zijn probleem is en geeft de MEE-consulent (of een andere betrokken professional) informatie over de beperkingen van de cliënt, die zijn probleem en het vinden van een oplossing daarvoor beïnvloeden. De netwerkleden kunnen ook vragen stellen aan de cliënt of de hulpverlener. Vervolgens gaat de privétijd in. De consulent en eventuele andere professionele hulpverleners gaan tijdelijk weg zodat de cliënt en zijn netwerk de tijd krijgen om samen te praten over het probleem en mogelijke oplossingen. Op die manier wordt het echt hun eigen plan voor de toekomst. De privétijd duurt zolang als nodig is om te komen tot een plan voor de toekomst. In dit plan wordt vastgelegd wie wat kan doen (actieteam) zodat het probleem van de cliënt kan worden opgelost. De netwerkleden zijn niet verplicht een actieve rol te vervullen in het oplossen van het probleem van de cliënt, ze kunnen in ieder geval meedenken. Vaak zijn ze wel bereid om mee te werken. Als het plan klaar is wordt het gepresenteerd aan de MEE-consulent en eventuele andere professionele hulpverleners. Daarna kan gestart worden met de uitvoering van het plan voor de toekomst. Fase 3 Actieteam en trajectcoördinatie Het actieteam speelt een actieve rol bij de uitvoering van het plan voor de toekomst. Het actieteam bestaat uit de cliënt, een aantal actieve leden uit het netwerk en eventueel professionele hulpverleners, als zij een rol spelen. In het plan is opgenomen wie wat doet. Het team bespreekt met enige regelmaat (meestal om de zes weken) de voortgang van het plan voor de toekomst. De MEE-consulent kan een coördinerende rol vervullen, maar dit kan ook een netwerklid doen. Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 13 14 Aan het werk met het sociale netwerk! Echte ervaringen: de pilot Weener XL en MEE regio ‘s-Hertogenbosch Weener XL (voorheen de Weener Groep) is het werkontwikkelbedrijf van de gemeente ’s-Hertogenbosch waar ongeveer 1.200 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werken. Weener XL heeft te maken met veel uitval van deze medewerkers: een extreem hoog verzuimpercentage en mensen die het werken helemaal niet vol kunnen houden. MEE ondersteunt mensen met een beperking zodat zij zo zelfstandig en onafhankelijk mogelijk kunnen meedoen in de samenleving en de regie over hun eigen leven kunnen behouden. MEE bestaat uit 22 organisaties verspreid over het hele land. Een aantal van de MEE organisaties werkt inmiddels met de werkwijze Sociale Netwerk Versterking. MEE regio ’s-Hertogenbosch is er daar één van. Werknemers met een hoog ziekteverzuim In de pilot is een duurzame verbinding gezocht tussen Weener XL en MEE. Cliënten met een hoog ziekteverzuim, of waarvan verwacht wordt dat zij in de toekomst zullen gaan verzuimen, krijgen hulp van een MEE-consulent aangeboden. Tijdens dit traject werd Sociale Netwerk Versterking toegepast. Het PON heeft het traject gevolgd en onderzoek gedaan naar de effecten van de aanpak bij deze specifieke doelgroep. De werknemers van Weener XL die hebben deelgenomen aan Sociale Netwerk Versterking bij MEE hebben allemaal te maken met multiproblematiek (problemen als gevolg van een beperking, aangevuld met ‘normale’ problemen). Na aanvang van het traject van Sociale Netwerk Versterking bleken bij sommige werknemers de problemen erger te zijn dan van tevoren ingeschat. Dat is een gevolg van het kijken naar het totaal aan problemen per deelnemer. De werknemers van Weener XL krijgen vaker hulp van hulpverleners, maar meestal worden dan alleen specifieke problemen aangepakt. Juist een brede aanpak van het totaal aan problemen van de werknemers is wenselijk om voor verbeteringen te zorgen op de lange termijn. De samenwerking tussen Weener XL en MEE die door deze pilot tot stand is gekomen zorgt voor een duurzame overkoepelende begeleiding van werknemers. Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 15 Het onderzoek Personeelsbegeleiders van Weener XL hebben dertig werknemers benaderd om deel te nemen aan Sociale Netwerk Versterking. Daarvan zijn er twintig daadwerkelijk een traject gestart bij MEE. Het PON heeft deze trajecten gemonitord. Dat betekent dat de werknemers een tijdje zijn gevolgd aan de hand van vragenlijsten die de werknemers hebben ingevuld. Tijdens het eerste gesprek met MEE is de eerste vragenlijst ingevuld. De werknemers zijn onder andere bevraagd op hun gezondheid en beperkingen, hun sociale netwerk en op hoe ze hun eigen regie ervaren. Ook de mate waarin werknemers het belangrijk vinden om te werken kwam aan bod. Deze vragenlijst werd opnieuw afgenomen ná het netwerkberaad. Door dezelfde vragen te stellen kan een verandering gemeten worden en kan worden getoetst of Sociale Netwerk Versterking het leven en functioneren van de werknemers verbetert en of het een duurzame werkwijze is. Op het moment dat de tweede vragenlijst werd afgenomen namen elf van de twintig werknemers nog steeds deel aan het traject. 16 De overige negen deelnemers hebben het traject niet afgemaakt. Sommigen van hen waren ontslagen bij Weener XL, anderen hebben de bijeenkomsten bij MEE niet volgehouden. Soms bleek dat zij al andere ambulante hulp kregen, waardoor het traject voortijdig beëindigd werd. Dat elf werknemers Sociale Netwerk Versterking hebben doorlopen lijkt weinig, maar het is met het oog op hun vaak lange en heftige voorgeschiedenis met multiproblematiek een goed resultaat te noemen. Ook aan de netwerkleden is ná het netwerkberaad gevraagd om een vragenlijst in te vullen over hun mening over Sociale Netwerk Versterking. In totaal hebben veertien netwerkleden de vragenlijst ingevuld. De resultaten van de monitoring en de netwerkmeting zijn beschreven in het volgende hoofdstuk. Aan het werk met het sociale netwerk! ‘Door het plan voor de toekomst is er duidelijkheid en weet ik waar ik aan toe ben’ ‘Alles is beter geworden, mijn leven is nu beter op orde’ ‘Het plan voor de toekomst begint verbeteringen op te leveren’ ‘Er is een hechtere band ontstaan’ ‘Ik zie de toekomst positiever dan ooit. Eerst bleef ik in een cirkeltje draaien. Dat is nu echt veranderd’ Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 17 Eigen regie van deelnemers De resultaten van de pilot Na Sociale Netwerk Versterking regie van de deelnemende van Weener XL sterk verbeterd. slechts twee deelnemers voordat Netwerk Versterkingstraject begon nooit hulpeloos bij het omgaan Ná Sociale Netwerk Versterking van de elf deelnemers zich bijna Een enorme stijging! Daarnaast vier deelnemers voordat het ging, problemen zelf te kunnen Na Sociale Netwerk Versterking is tot acht! Zie figuur hiernaast. In dit hoofdstuk gaan we in op de resultaten van de monitoring, die gebaseerd zijn op twee dezelfde vragenlijsten die op twee verschillende momenten zijn afgenomen. De resultaten van de eerste vragenlijst geven een beeld van de ervaren situatie voordat Sociale Netwerk Versterking van start ging. De resultaten van de tweede vragenlijst schetsen de ervaren situatie nadat Sociale Netwerk Versterking is ingezet. Op deze manier wordt gemeten of Sociale Netwerk Versterking positieve effecten heeft. We kijken eerst vanuit het perspectief van de elf werknemers en vervolgens naar de ervaringen van de netwerkleden. Gezondheid en beperkingen 18 Vóór neutraal goed Na slecht slecht neutraal goed Ervaren beperkingen Vóór Ook voelen de deelnemers zich minder beperkt in hun dagelijks leven door de multiproblematiek. Het aantal deelnemers dat zich erg beperkt voelt is na Sociale Netwerk Versterking gedaald. Eén deelnemer voelt zich nu niet beperkt (zie figuur). Ervaren gezondheid een beetje erg beperkt Na Werknemers van Weener XL die met hulp van een MEE-consulent hebben meegedaan aan Sociale Netwerk Versterking ervaren hun gezondheid na het traject als beter dan daarvoor. Het aantal deelnemers dat hun gezondheid ervaart als slecht is na Sociale Netwerk Versterking gedaald, terwijl de groep deelnemers die hun gezondheid als niet goed/niet slecht en goed ervaart groter is geworden (zie figuur). niet een beetje erg beperkt Aan het werk met het sociale netwerk! is de eigen werknemers Zo voelden het Sociale zich bijna met problemen. voelden negen nooit hulpeloos. antwoordden traject van start oplossen. dit gestegen Vóór Sociale Netwerk Versterking Na Sociale Netwerk Versterking Ik heb controle over mijn leven Ik kan problemen goed zelf oplossen Ondanks mijn problemen kan ik mijn werk goed doen Ik voel me bijna nooit hulpeloos bij het omgaan met problemen Ik heb grip op mijn leven Ik kan veel als ik het heel erg graag wil Wat er in de toekomst gebeurt hangt voor een groot deel van mezelf af Werken Hoewel de werknemers van Weener XL die hebben meegedaan aan Sociale Netwerk Versterking zich heel vaak ziek melden vinden zij werk wel degelijk belangrijk. Voordat Sociale Netwerk Versterking van start ging gaven zij een gemiddeld rapportcijfer van een 7,8 voor het belang van werken. Na het traject gaven zij gemiddeld een 8,2. Toch melden de deelnemers zich gemiddeld 44% van de tijd ziek. MEE-consulenten denken dat de oorzaak ligt in een korte termijn visie en een lage motivatie om het werken vol te houden. Daarnaast zien de werknemers dat anderen in de sociale werkplaats zich ook ziek melden waardoor de drempel voor henzelf wellicht ook lager komt te liggen. Het sociale netwerk Plan voor de toekomst Over het algemeen zijn de deelnemers vanuit Weener XL tevreden met de sociale contacten die zij hebben. Vóór Sociale Netwerk Versterking van start ging gaven zij aan weinig mensen in hun omgeving te hebben waarop zij volledig kunnen vertrouwen. Na Sociale Netwerk Versterking geven zij aan voldoende mensen in hun omgeving te hebben waarop zij volledig kunnen vertrouwen. Wel missen ze vaak een echt goede vriend of vriendin. De deelnemers zijn erg enthousiast over de werkwijze en het plan voor de toekomst dat zij samen met hun netwerk hebben opgesteld. Zij geven aan dat hun problemen bespreekbaar zijn geworden en dat ze nu beter weten wat ze aan anderen hebben. De meeste deelnemers hebben als gevolg van het netwerkberaad inmiddels meer contact met familie, vrienden en kennissen en ook geven zij aan hun werk beter te kunnen doen. Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 19 Wat vinden de netwerkleden van Sociale Netwerk Versterking? Een aantal netwerkleden geeft aan dat hun relatie met de deelnemer is verbeterd na het opstellen van het plan voor de toekomst. De meeste netwerkleden vinden dat er niets is veranderd in de relatie met de deelnemer als gevolg van het opstellen van het plan voor de toekomst. Niemand vindt dat de relatie verslechterd is als gevolg van de deelname aan Sociale Netwerk Versterking. Daarnaast zien de meeste net- werkleden het helpen van de deelnemers niet als belastend. Ook wordt de manier van hulpverlenen voor netwerkleden niet intensiever in een Sociale Netwerk Versterking traject. Het figuur geeft weer in welke mate netwerkleden het plan voor de toekomst waardevol vinden voor de deelnemer en voor zichzelf. Is het plan voor de toekomst waardevol volgens de netwerkleden? Voor de werknemer (helemaal) niet waardevol (erg) waardevol weet niet (helemaal) niet waardevol (erg) waardevol weet niet Voor het netwerklid zelf Maatschappelijk rendement: Social Return On Investment Naast de monitoring met vragenlijsten (uitgevoerd door het PON) is het maatschappelijk rendement van Sociale Netwerk Versterking geanalyseerd door EgberinkDewinter. De methode zet maatschappelijke opbrengsten af tegen financieel rendement. Deze gegevens zijn interessant om te bepalen in hoeverre Sociale Netwerk Versterking een efficiënte werkwijze is en iets oplevert voor de samenleving. Op dit moment laten de opbrengsten van Sociale Netwerk Versterking uitgedrukt in geld een negatief saldo zien. Dit betekent dat wat betreft ziekteverzuim deze pilot meer geld heeft gekost dan het in de zin 20 van een gereduceerd ziekteverzuim heeft opgeleverd. Natuurlijk is deze conclusie wel heel erg kort door de bocht. Voor deze pilot is namelijk een hele moeilijke doelgroep van Weener XL benaderd. Het gaat om mensen die vaak al gedurende tientallen jaren kampen met (dezelfde) problematieken. Daarnaast heeft het project een langere doorlooptijd gehad dan van te voren vastgesteld waardoor de SROI analyse wellicht te vroeg is uitgevoerd, op een moment dat er nog te weinig rendement is te zien. We zien wel grote opbrengsten in de beleefde waarden, waardoor de verwachting dat Sociale Netwerk Versterking op langere termijn een groot maatschappelijk rendement heeft reëel lijkt. Aan het werk met het sociale netwerk! Interviews met deelnemers Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 21 Deelname aan het project René: ‘Het project is me eigenlijk ‘opgedrongen’ door mijn baas. Hij had het gevoel dat ik veel verzuimde op m’n werk omdat ik niet lekker in m’n vel zat. Ik dacht dat het een soort cursus was om niet meer in de ziektewet terecht te komen, maar als je gezondheid niet goed is, helpen cursussen niet. Omdat het thuis ook niet lekker ging, ben ik toch maar het project ingegaan. Ik heb een stukje PDD-NOS en een stukje ADHD in me. Dat maakt het in het leven niet gemakkelijk. Het hoort bij mijn ziektebeeld dat ik te veel tegelijk wil doen en ik denk heel zwartwit. Ik laat me niet snel iets zeggen en mijn oudste zoon is ook zo. Mijn jongste zoon is aan het puberen. Mijn vrouw zit daar dikwijls tussen. Het project Sandra van MEE vroeg me wat mijn doelstelling was. Ik wilde beter in mijn vel zitten, beter met de kinderen kunnen omgaan, dat het beter gaat tussen mijn vrouw en mij en ook dat het op het werk beter loopt. Ik zag mijn baas als een tiran en had het gevoel dat hij me niet serieus nam als hij me op m’n ziekteverzuim aansprak. Ik vind het werk belangrijk, ook voor ons gezin. Door het werk wordt het mogelijk om alle rekeningen te betalen. Sandra heeft eerst met ons gezin gesproken. Mijn vrouw zag het meteen zitten om aan het project mee te doen. De kinderen niet, maar ze deden het wel. Daarna vroeg Sandra of ik mensen kende die mee konden helpen. Ik heb zelf een stel goede vrienden uit Oss gevraagd of ze mee wilden werken en dat wilden ze meteen. Wat onze gezinssituatie betreft gingen de afspraken over het omgaan met geld (voor mijn oudste zoon), over klusjes in huis (ook voor de kinderen, zoals afwassen en de eigen kamer opruimen) en over respect voor elkaar hebben (voor ons allemaal). Sandra zette de afspraken eerst op een velletje papier. Op een groot vel aan de muur tekende ze daarna een schema, waarin de afspraken werden uitgewerkt. Zo was voor iedereen duidelijk, zwart op wit, wat we hadden afgesproken. De week erop bespraken we dan wat we hadden aangepakt en hoe ver we ermee waren gekomen. Met die vrienden uit Oss spraken we ook over hoe het ging en hoe we het anders zouden kunnen aanpakken. Ik zag ze iedere zaterdag, soms om de week. Om de zoveel tijd was Sandra erbij. Dat lag aan waar we aan moesten werken. Dit is een half jaar heel goed gegaan. 22 Aan het werk met het sociale netwerk! Interview met werknemer n i r e e w t i z n i z e g s n ’ n j ‘O i l e d n e g j i t een s René werkt sinds 1991 bij Weener XL. Op dit moment is hij papierprikker. Sinds vier weken werkt hij halve dagen, daarvoor was dat een tijd twee uur per dag. Een paar jaar geleden is hij ziek thuis gekomen van de camping. Sindsdien is hij erg moe. Hij wordt nu getest op slaapstoornissen en op Q-koorts. Hij heeft PDD-NOS en ADHD en heeft twee kinderen met autisme. Daardoor loopt het thuis niet altijd even lekker. Resultaat Eerst werkte ik maar twee uurtjes. Als ik thuis kwam was ik zo moe dat ik tot vijf uur op de bank sliep. Sandra heeft me meer structuur gegeven. Ze zei dat ik eerst moest eten en koffie drinken, daarna een tot anderhalf uur slapen - niet meer! – en daarna weer iets actiefs doen, zoals in de tuin werken of de hond uitlaten. Door te bewegen blijf je in een ritme. Ik blijf nog moe, maar ik houd me aan haar advies. Sandra heeft me ook advies gegeven toen ik op het werk een nieuwe collega kreeg die het bloed onder m’n nagels uit haalde met z’n sarcasme. Ik durfde daar niets van tegen de baas zeggen omdat ik bang was dat ze míj dan zouden overplaatsen. Sandra heeft me aangespoord om naar de baas te bellen en die man zit nu niet meer in onze ploeg. Ik vond Sandra eerst maar een snotneus, vergeleken met mij. Maar als ik zie wat ze geregeld heeft, bijvoorbeeld wat betreft die collega, mijn vrouw, mijn kinderen. Dat deed ze gewoon! Toekomst Mijn leven is door het project best wel verbeterd. Maar het kan altijd nog beter. Ik moet daar nog wel aan werken, maar ik heb er vertrouwen in. Mijn vrouw en ik zijn consequenter naar de kinderen toe geworden. Van de PDD-NOS en ADHD kom ik nooit meer af, maar door de gesprekken kan ik leren daarmee om te gaan. En door ideeën op papier te zetten en uit te werken. We zijn nog niet klaar, maar ik zie de toekomst weer positief tegemoet. Eerst bleef ik in een cirkeltje draaien, dit is echt veranderd. Ons gezin zit in een stijgende lijn, met vallen en opstaan.’ Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 23 Het project Betty: ‘Wim was de laatste tijd erg veel ziek. Hij had problemen met drank, heeft last van z’n maag en lever en heeft slikproblemen.’ Wim: ‘Via Weener is geregeld dat MEE contact met ons zocht. Nancy van MEE zei dat we ons leven zouden kunnen veranderen, als wij daar aan wilden werken. Zij zocht vrijwilligerswerk voor mij, zodat ik ’s avonds of in het weekend wat te doen heb. Ze was bezig met een dierenparkje, maar daar hebben we nog niets van gehoord.’ Betty: ‘Ik moest ook bij MEE komen om een enquête in te vullen. Ik heb gewoon alles ingevuld, want alle hulp is meegenomen. Sommige dingen in het leven kun je niet alleen. Je hebt mensen nodig die er ervaren in zijn.’ Wim: ‘MEE weet al die mensen te vinden en ze regelen dat.’ Betty: ‘Er was lange tijd geen contact met de familie. We kwamen alleen regelmatig bij een neef en zijn vriendin. Die zijn in eerste instantie betrokken bij het plan voor de toekomst, nadat Nancy hen gebeld had. Bedoeling was om later meer familie erbij te betrekken, maar dat wilde Wim niet.’ Wim: ‘Mijn neef en zijn vriendin zijn bij gesprekken geweest, maar er is niet echt iets met hen afgesproken. Omdat zij toen net uit elkaar gingen had mijn neef ineens wel iets anders aan z’n hoofd. Hij belt nu nog wel regelmatig en hij komt langs als hij in Den Bosch is.’ Betty: ‘Wim had al jaren geen contact met zijn broer. Daarom was hij ook niet betrokken bij het plan. In februari was zijn broer jarig en heeft hij ons uitgenodigd. Hij had tegen zijn vrouw gezegd: ”Hoe mijn broer ook is, het blijft mijn broer!” Het contact is sindsdien beter.’ 24 Aan het werk met het sociale netwerk! Interview met werknemer n u k n e g n i d e g i m m ‘So ’ n e e l l a t e i n je Wim en zijn vrouw Betty zijn 54 en 57 jaar oud en werken beiden bij Weener XL, respectievelijk 37 jaar en 40 jaar. Wim vindt het de laatste jaren niet leuk, sinds hij bij ‘textiel’ werkt, waar hij washandjes en theedoeken telt en vouwt. Hij vindt zittend werk niet fijn en de groep is veel te groot, wat de sfeer niet ten goede komt. Wim heeft al enige jaren een drankprobleem. Tijdens het traject van Sociale Netwerk Versterking heeft hij besloten om zich te laten behandelen bij Novadic Kentron. Het resultaat Wim: ‘Mede door de gesprekken met MEE ga je wel kijken naar de toekomst. Toen hebben we uiteindelijk de stap genomen om naar Novadic te gaan. Dat was een moeilijk keuze. Het gaat niet over één nacht ijs. Ik heb werk, privé, verleden, heden, toekomst, allerlei dingen tegen elkaar afgewogen. Daarna zijn er afspraken gemaakt met Novadic en MEE. Ik moet het meeste werk doen en het is ook hard vechten. Ik zit hier nu zes weken en de eerste weken vielen ontzettend tegen. Inmiddels ben ik aan twee cursussen begonnen en binnenkort ga ik in de moestuin werken, die hier is aangelegd voor de voedselbank.’ Betty: ‘Ik kom nu drie keer per week op bezoek. ik kan met familie meerijden of ik ga met de bus. De broer van Wim en zijn vrouw komen nu ook regelmatig bij Novadic op bezoek en halen mij dan op. Met Pasen mag Wim een heel weekend naar huis. Ik ben dan net met vakantie. Dat was al eerder afgesproken. Ik verwacht dat hier dan wel veel mensen weg zullen zijn. De broer van Wim heeft aangeboden dat hij hem dan ophaalt zodat hij het weekend daar kan blijven.‘ Wim: ‘Ik denk er nog over na. Ik wil niemand tot last zijn.’ De toekomst Betty: ‘Sinds hij hier is, ziet Wim er veel beter uit en tot nu toe gaat het goed. Ik zie het ook wel weer zitten, maar het heeft nog wel tijd nodig. Over twee jaar zijn we 25 jaar getrouwd, hopelijk een mooi moment dat we hierop terug kunnen kijken als we het achter ons hebben gelaten. De begeleiding van MEE heeft zeker voor een positieve stimulans gezorgd.’ Wim: ‘Er zijn op dit moment geen gesprekken gepland, maar ik moet wel contact blijven houden met Nancy. Dat is belangrijk. Zo lang ik bij Novadic ben, zit ik in de ziektewet, maar ze hebben wel gezegd dat ik straks terug kan komen bij Weener. Dan gaan ze hopelijk ander werk voor mij zoeken. Voor de toekomst zie ik ander werk en een ander leven voor me. Ik kan nu een nieuw leven beginnen, zonder drank. Dat weer ouderwets alles hetzelfde is en dat wij ook weer samen dingen kunnen doen.’ Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 25 Voorgeschiedenis Henry: ‘Ik heb moeite om mensen te vertrouwen. Misschien als je meer met mensen praat dat dan blijkt dat hun innerlijk meevalt. Maar je weet het nooit. Ik ben altijd op m’n hoede. Ik ben altijd lasser geweest. Dat vak mis je wel als je – zoals ik – op topniveau zat. Maar ik heb bazen gehad die van me profiteerden, me financieel benadeelden. Toen ik werkloos raakte heeft het UWV mij aangemeld voor werk bij Weener XL. Het werk is belangrijk voor mij. Het bepaalt mijn levensritme. Nu is het tenminste fijn als het weekend is. Als elke dag hetzelfde is, wordt het maar saai. En ik heb zelf ook structuur nodig. Anders zou ik misschien wel het bijltje erbij neergooien. Omdat ik op het werk zo’n kort lontje had heeft mijn baas mij bij MEE aangemeld voor dit project. Het project Ik had eerst een afspraak met Monique van MEE. Daarna is ze bij mij thuis geweest. Ze kwam eigenlijk voor de boekhouding, maar ze zag toen ook dat het een enorme rommel was. Buiten het werken om is het best zwaar om ook nog boodschappen te doen en eten te koken. Dan heb ik daarna geen puf meer om op te ruimen en af te wassen. Bij het koken gebruikte ik dan vaak maar dezelfde pan. Ik heb ook jaren op de bank geslapen. Ik zag door de bomen het bos niet meer. Ik wou wel beginnen met opruimen, maar ik wist telkens niet waar. Het lukte me op de een of andere manier niet. De wc was het enige dat ik goed bij hield. Ik heb nu ruim een half jaar contact met MEE. Nadat ze bij mij thuis is geweest hebben we afgesproken dat ik huishoudelijke hulp krijg en hulp met de boekhouding. Via Monique was het allemaal best wel snel geregeld. Riena werkt bij de Witte Tornado en komt twee uur op maandag – mijn vrije dag - om samen met mij op te ruimen. De andere dagen probeer ik het zo veel mogelijk zelf te doen. Ik vind dat het voor Riena lijkt alsof ze niet gewaardeerd wordt als ik de rest van de week niets doe. Ze komt toch om mij te helpen, dus dan moet je daar respect voor hebben en er niet met de pet naar gooien. Evelien is een vrijwillige huishoudcoach van Divers en komt een keer per week twee uur helpen met de boekhouding. Beiden komen ze nu zo’n twee á drie maanden. Monique van MEE doet de coördinatie op de achtergrond en is mijn contactpersoon. De afspraken lopen goed. 26 Aan het werk met het sociale netwerk! Interview met werknemer m o e t i e o m b ’ n ‘Ik he e w u o r t r e v e t n e s men Henry is een 45-jarige alleenstaande man. Momenteel werkt hij bij Weener XL in de groenvoorziening. Hij heeft last van psychische problemen. Die zijn zo’n tien jaar geleden begonnen toen zijn moeder is overleden. Drie jaar later stierf zijn vader. Er zijn geen broers of zussen. Ik ben nu héél erg tevreden over het project. In het begin had ik er wel veel stress van, dat er zo veel afspraken nodig waren om dingen te regelen. Nu het allemaal loopt is de druk wat minder. Ik hoef nu minder naar MEE en Evelien komt ’s avonds. Ik doe alles zo veel mogelijk op mijn vrije dag. Soms is toch nog een afspraak op een werkdag, dan krijg ik er vrij voor van Weener XL. Dat is dan bijzonder verlof. Ik vind het heel mooi dat ze dat doen.’ Toegevoegde waarde Het opstellen van een plan heeft volgens mij zeker toegevoegde waarde. Het was nodig om mijn leven weer in een ritme te krijgen. Als straks alles netjes opgeruimd is en al mijn spullen weer een eigen plaats hebben, dan heb ik een ander leven. Ik ben heel blij dat ik via Weener XL bij MEE ben gekomen. Het gaat nu wel beter met mij. Toekomst Monique geeft het vertrouwen aan mij. Daar zal ik geen misbruik van maken. Dat Monique nu met zwangerschapsverlof gaat, daar ben ik niet zo blij mee. Ik vertrouw Monique, ze is altijd bereikbaar en ze is niet gejaagd. Ik vind het natuurlijk leuk voor haar dat ze een kindje krijgt, maar ik moet maar zien hoe het met haar opvolgster gaat. Ze hebben aangegeven dat ik het kan doorgeven als ik het niet prettig vind. Als straks alles op orde is - met de schulden, maar vooral ook met het huishouden - zou ik misschien van 32 naar 36 uur werken kunnen gaan. Uiteindelijk hoop ik weer bij een normaal bedrijf te kunnen werken. Ik denk dat het nog zeker vijf jaar duurt voordat ik zo ver ben. Ik moet proberen meer vertrouwen te krijgen.’ Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 27 De pilot Monique: ‘Het traject is bedoeld als positieve stimulans, maar medewerking ging in eerste instantie vaak niet van harte, omdat werknemers het gevoel hadden dat ze door hun werkgever ‘gestuurd’ werden. Sandra: ‘Het vrijwillige kader is juist belangrijk. Als mensen geen hulpvraag hebben of zich niet veilig voelen, kun je geen plan maken.’ Monique: ‘Ik ben wel geschrokken van de verzuimcijfers, die voor een persoon kunnen oplopen tot zo’n 200 dagen per jaar! Sandra: ‘Een man werd pas wakker geschud toen zijn vrouw zei: ‘Op deze manier sta je bij een gewone werkgever zo buiten!’ Mensen beseffen dat niet. Dat heeft soms met hun beperking te maken en dat ze niet op de lange termijn kunnen denken.’ Het proces Monique: ‘Volgens de visie van Sociale Netwerk Versterking moet je open en breed vragen hoe iemand zijn leven zou willen veranderen. Als we vragen hoe iemand zijn ziekteverzuim naar beneden denkt te kunnen brengen, zouden wij een warme agenda hebben en dat is nou net niet de bedoeling. Het gaat om het in kaart brengen van hún vraag.’ Sandra: ‘Na de inventarisatiefase zien we het liefst dat de werknemers zelf de eerste stap zetten om mensen uit hun netwerk uit te nodigen voor een netwerkberaad. Dan kunnen ze later gemakkelijker zelf iets organiseren als er iets anders speelt, of als hetzelfde probleem zich opnieuw aandient. Door mensen zelf uit te nodigen wordt het persoonlijker, maar daardoor wordt het ook spannender: hoe zullen ze reageren? Over het algemeen reageren mensen uit het netwerk positief op het verzoek om mee te doen. Zíj maken zich ook zorgen! Ze zijn er vaak al bij betrokken en vinden het dan fijn om het plan mee te kunnen maken.’ 28 Aan het werk met het sociale netwerk! Interview met MEE s i s a b e d s i e i t ‘Motiva ’ t h c a r K n e g i E r voo MEE-consulenten Monique Bosboom en Sandra van Grootheest vertellen over hun ervaringen met Sociale Netwerk Versterking bij Weener XL. Zij zien faal- en succesfactoren. Monique: ‘Soms valt het tegen. Bijvoorbeeld bij een mevrouw die van haar netwerk de reactie kreeg: ‘laat ze niet met je leven bemoeien!’. Daarna heeft ze het snel stop gezet. We proberen dat te voorkomen door ze heel goed voor te bereiden: hoe nodig je mensen uit, hoe pak je het aan om bespreekbaar te maken wat je wilt, hoe breng je je vraag over? ‘ Sandra: ‘Als ze er tegenop zien, vraag ik: wat is nu het ergste wat er kan gebeuren? En dan gaan we bedenken hoe ze het kunnen aanpakken als het echt gebeurt. Je merkt wel dat ze er krachtiger uitkomen als ze zo’n traject hebben gevolgd.’ Resultaten Sandra: ‘Er zijn hele mooie plannen gemaakt. Een cliënt die blowde maar dat zelf geen probleem vond had wel een hulpvraag om op tijd op z’n werk te komen. Hij zei letterlijk: ‘Ik heb geen stok achter de deur nodig, maar een balk!’. Soms kwam hij zelfs pas ’s middags op het werk. Samen hebben we een plan opgesteld. Hij heeft collega’s gevraagd om hem te bellen als hij vijf minuten te laat was. En de werkleider om het niet van hem te pikken, dat hij zo veel te laat kwam. En ten slotte heeft hij geregeld dat hij met collega’s mee kan fietsen. Dan is het toch een goed en duurzaam traject, ondanks dat het blowen niet is aangepakt.’ Monique: ‘Er moet worden gekozen voor oplossingen die zowel bij de betreffende werknemer als bij zijn netwerk passen, alleen dan wordt het ook duurzaam. Als iemand geen of maar een klein netwerk heeft wordt het lastig. Dan moet je kijken naar het meest haalbare, bijvoorbeeld het inzetten van een vrijwillige huishoudcoach.’ Sandra: ‘Ik ben erg enthousiast over het traject en de visie erachter: versterking van eigen kracht. Het is vooral mooi om te zien hoeveel kracht in mensen zit, in gezinnen, in families. Dat heb ik bij meerdere mensen gezien. ‘Ik zie het leven weer positief ‘ is voor ons de motivatie. Het is mogelijk dat de effecten op het werk pas later zichtbaar worden.’ Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 29 werk’ e lv a h t e h is g in ereid rb o o v e d e o g n e ‘E Hans Barten, personeelsbegeleider bij Weener XL vertelt over zijn kant van het verhaal. Hij merkt dat een gedegen voorbereiding en een vinger aan de pols het verschil kunnen maken. Mijn aanpak De mogelijke kandidaten heb ik eerst een brief gestuurd met de cijfers van hun verzuim van de afgelopen zes jaar. Daarbij heb ik aangeven dat het voor mij vervelend was, maar voor hen waarschijnlijk ook. En ik had een folder over Sociale Netwerk Versterking bijgesloten. Daarna heb ik mensen uitgenodigd voor een gesprek. Tijdens dit gesprek heb ik verteld dat wij Sociale Netwerk Versterking als het ware ‘omarmd’ hebben en het hier ook wilden laten uitvoeren. Ik heb ook het belang geduid, niet alleen voor ons, maar ook dat collega’s bijvoorbeeld harder moeten werken als er mensen ziek zijn. Als ze er mee instemden om mee te doen, hadden ze het eerste contact met MEE bij mij, zodat er sprake was van een warme overdracht. Ik zie ook wel collega’s die ‘de binnenweg’ kiezen en niet de moeite nemen om een briefje te schrijven. Hun mensen zijn daardoor soms overvallen met de vraag om mee te doen aan het traject. Die zien dan niet dat ze een probleem hebben, terwijl ze wel dwang ervaren. De reacties van werknemers op de vraag om mee te doen waren wisselend. Het merendeel wilde gelukkig wel meedoen. Tijdens het proces heb ik nog wel een paar mensen toe moeten spreken, die er mee wilden stoppen. Ik heb aangegeven dat ze moesten proberen door te zetten, ook als ze het even niet zo leuk vonden. Je merkt dat er voor hen druk op komt te staan als tijdens het traject familie en omstanders moeten worden geactiveerd. Dat is vaak het punt dat ze willen kappen. Dan komt het te dichtbij, wordt het te spannend. Soms was het een kwestie van koudwatervrees om familie, waar ze vaak niet veel contact mee hebben, er bij te betrekken. Soms bleek het ook echt een breekpunt en wilden ze niet meer verder. Resultaten Ik heb het project als erg positief ervaren. Tijdens het traject heb ik regelmatig contact gehouden met MEE en met de deelnemers zelf. Dan hoor je ook echt de succesverhalen. Je ziet het soms niet terug in een gereduceerd ziekteverzuim, maar mensen hebben er zeker baat bij gehad. Waarschijnlijk is dat vooral een gevolg van de aandacht die ze hebben gekregen, meer nog dan van het inschakelen van het netwerk op zich. Het netwerk is bedoeld voor de lange termijn, ook wanneer MEE er niet meer bij betrokken is. Er zijn een paar trajecten bij die je wel zou willen inlijsten! Soms heeft het wat meer tijd nodig. Het hoeft ook niet een kwestie te zijn van ‘lange halen, snel thuis’. Op de lange duur, komen die resultaten wellicht nog wel.’ 30 Aan het werk met het sociale netwerk! Interview met Weener XL Hans: ‘Ik heb mensen uitgezocht op hun ziekteverzuim en op de kenmerken of ze in staat zijn om zelf richting te geven aan hun leven en of ze daarbij hulp nodig hebben. Daarnaast moeten ze natuurlijk genegen zijn om mee te werken en weinig ondersteuning hebben vanuit andere hoeken. Toen ik daarop ging screenen schrok ik ervan hoeveel mensen ik kon aanmelden! Uiteindelijk kwam drie kwart van de aangemelde kandidaten van mij. Conclusies Deelnemers zijn positief De werknemers van Weener XL die hebben deelgenomen aan Sociale Netwerk Versterking zijn er gemiddeld gezien erg over te spreken. Zij ervaren hun gezondheid na Sociale Netwerk Versterking als beter dan daarvoor en ervaren ook minder beperkingen door de multiproblematiek. Nog belangrijker is de forse verbetering in eigen regie van de deelnemers. Zij geven aan nu meer grip te hebben op hun leven en zich veel minder hulpeloos te voelen bij het oplossen van problemen dan bij de aanvang van het traject. Netwerkleden zijn positief Ook netwerkleden zijn overwegend positief over Sociale Netwerk Versterking en het plan voor de toekomst. De relatie met de deelnemer blijft gelijk of verbetert na het opstellen van het plan voor de toekomst. De netwerkleden ervaren hun (eventuele) taak in het plan voor de toekomst niet als belastend. Bijna drie kwart van de netwerkleden vindt het plan voor de toekomst waardevol voor de deelnemer. De helft vindt het waardevol voor zichzelf. Hoge verwachtingen voor de toekomst Het opstellen van het plan voor de toekomst leidt tot een duurzamere oplossing omdat de werknemer zelf met zijn netwerk een oplossing bedenkt voor zijn probleem. Deze oplossingen zijn vaak creatiever en passender dan de oplossingen die hulpverleners zouden kunnen bedenken. De deelnemers zijn dankbaar dat problemen zijn opgelost. Door goodwill en omdat ze over het algemeen ook beter kunnen functioneren, is de kans groot dat ziekteverzuim in de toekomst minder wordt. Deelnemers hebben over het algemeen meer contact met mensen uit hun netwerk gekregen, waardoor ze bij nieuwe problemen of herhaling gemakkelijker daarover kunnen praten. Problemen zullen daardoor minder vaak onnodig groter worden en/of tot ziekmelding leiden. Sociale Netwerk Versterking is effectief De samenwerking tussen Weener XL en MEE regio ’s-Hertogenbosch is effectief gebleken. De verbinding tussen beide organisaties vergemakkelijkt de communicatie waardoor ‘weak signals’ kunnen worden opgepakt. Daardoor kan Sociale Netwerk Versterking ook efficiënter worden ingezet. Weener XL en MEE willen de samenwerking graag voortzetten in de toekomst. Voor andere organisaties is een samenwerking zoals deze zeker aan te bevelen. Sociale Netwerk Versterking is een werkwijze die zorgt voor een integrale aanpak van werk- en privégerelateerde problemen. Dit geeft gemeenten goede mogelijkheden om twee decentralisatiewetten, de Wmo en de Participatiewet, te verbinden in één aanpak voor cliënten. Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 31 Tips Ondanks de succesverhalen van de deelnemers die het traject hebben afgerond zijn er ook zaken voor verbetering vatbaar. Zowel consulenten van MEE als een werkconsulent van Weener XL geven enkele praktische tips. Ga niet voor snelheid, maar voor effectiviteit Problemen in de privésfeer kunnen invloed hebben op het werk. Vaak moeten eerst achterliggende problemen worden opgelost voordat het ziekteverzuim gereduceerd kan worden. Dat vergt tijd, maar leidt tot de meest duurzame oplossing. Zet Sociale Netwerk Versterking in een vroeg stadium in Wanneer Sociale Netwerk Versterking preventief of bij uitval in een vroeg stadium kan worden ingezet zorgt dit voor meer resultaat op korte termijn. Bij werknemers die al jaren lang kampen met dezelfde problematiek en zich daardoor veel ziek melden duurt het langer voordat er effecten zichtbaar zijn. Stel de beleving van de werknemer centraal Het maakt veel uit of mensen zelf een hulpvraag hebben. Ze moeten zich bewust zijn van een probleem en gemotiveerd zijn om dit aan te pakken. Alleen dan is het mogelijk om het netwerk te benaderen om mee te denken over een oplossing. Houd rekening met de beperking van de werknemer Neem vooraf dan ook voldoende tijd om uit te leggen wat het traject inhoudt. Mensen moeten zich veilig genoeg voelen om openheid van zaken te geven om zaken ook daadwerkelijk te kunnen aanpakken. 32 Zorg voor een goede communicatie tussen werkleiding en werknemer Een (doorlopend) goede communicatie tussen werkleiding en werknemer maakt het gemakkelijker om mensen aan te spreken en om problemen tijdig te signaleren. De manier waarop de werknemers worden gewezen op hun te hoge ziekteverzuim is van groot belang. Door een persoonlijke benadering en door hen bewust te maken van hun gedrag kan de werknemer gemotiveerd worden om het aan te pakken. Kijk naar het meest haalbare Als een werknemer geen of maar een klein netwerk heeft, wordt het lastig om een ondersteuningsstructuur op te zetten. In dat geval kan breed worden gekeken naar de mogelijkheden die er nog wel zijn. Ook met tijdelijke hulp kan het soms mogelijk zijn om mensen weer voldoende in hun kracht te zetten, zodat zij daarna zelf de regie weer kunnen nemen. Zorg voor draagvlak en bekendheid Bij Sociale Netwerk Versterking worden twee decentralisatiewetten verbonden in één aanpak. Daarom is het belangrijk om bij verschillende afdelingen van de gemeenten bekendheid te geven aan deze werkwijze. Verwerf daarvoor steun van zowel ambtenaren van sociale zaken als van de Wmo. Aan het werk met het sociale netwerk! Succesfactoren Faalfactoren Samenwerking tussen sociale werkvoorziening en MEE organisaties Geen hulpvraag (de werknemer ziet zelf niet dat hij een probleem heeft) Goede communicatie tussen werkleiding en werknemers Onvoldoende gevoel van veiligheid om ‘openheid van zaken’ te kunnen geven Preventieve aanpak van ziekteverzuim Oplossen van achterliggende problemen voordat aan reduceren ziekteverzuim wordt gewerkt Geen motivatie om iets aan probleem te doen Geen netwerk Werknemers bewust maken van gedrag en motiveren iets aan problemen te doen Kijken naar het meest haalbare resultaat per werknemer Duurzame ondersteuning door Sociale Netwerk Versterking 33 Nawoord De pilot van Sociale Netwerk Versterking uitgevoerd door consulenten van MEE bij werknemers van Weener XL kan gezien worden als erg succesvol. Hoewel het ziekteverzuim bij Weener XL nog geen duidelijke reductie laat zien op dit moment zien we hele duidelijke verbeteringen in de houding en beleving van werknemers. Aannemelijk is dat het op den duur zal leiden tot reductie in ziekteverzuim. Sociale Netwerk Versterking biedt de kans om problematieken breed aan te pakken en te werken aan duurzame oplossingen. Deelnemers zijn erg te spreken over deze aanpak en ook betrokken netwerkleden zijn erg positief. De band tussen werknemers en hun netwerk wordt versterkt en zorgt voor meer vertrouwen en gevoel van eigen regie bij de werknemers. Sociale Netwerk Versterking is een effectieve en efficiënte manier van werken en een nauwe samenwerking tussen sociale werkvoorzieningen en hulpverleners is effectief gebleken. Wij bevelen daarom soortgelijke samenwerkingen ook in de toekomst van harte aan. 34 Aan het werk met het sociale netwerk!
