Standpunt Alcoholbeleid VO scholen

Notitie: Advies Alcoholbeleid VO scholen
GGD Hollands Noorden
Lobke Blokdijk, 14-10-2010
Aanleiding
Op het gebied van alcoholmatiging bij de jeugd worden momenteel drie projecten in de regio GGD
Hollands Noorden uitgevoerd. Eén in elke subregio; Naar een Nuchter Noord-Kennermerland (regio
Noord-Kennermerland), West Frisse jeugd (regio West-Friesland) en Helder in de Kop (regio Kop van
Noord-Holland). Het doel van deze projecten is: het uitstellen van de start met alcoholgebruik door
jongeren van 10-16 jaar. Verschillende activiteiten worden ingezet om dit doel te bereiken. Eén van
deze activiteiten is het alcoholbeleid op voortgezet onderwijs scholen. In dit kader is onderstaand
advies geschreven.
Parallel aan de drie lopende projecten is in juli 2010 het project ‘Samen werken aan de Gezonde
School’ gestart. Het is een gezamenlijk project van de sectoren JGZ en GBO van de GGD Hollands
Noorden. In dit project worden 10 pilot scholen begeleid door één van de drie Gezonde School
adviseurs (JGZ medewerkers) met ondersteuning vanuit de discipline Gezondheidsbevordering van
de GGD. Binnen de 4-jarige begeleiding door de Gezonde School adviseur staat de Gezonde School
methode centraal. In deze methode wordt gewerkt aan een structurele en integrale aanpak van
verschillende gezondheidsthema’s op scholen van het voortgezet onderwijs. De behoefte van de
school staat centraal in de methode. Scholen kiezen gezondheidsprioriteiten (bijvoorbeeld,
alcoholmatiging of gezond gewicht) waaraan zij de komende jaren willen werken. Bij het kiezen van de
prioriteiten dient het E-MOVO (Elektronische Monitor en Voorlichting) onderzoek als uitgangspunt. In
dit onderzoek is de gezondheidssituatie van de leerlingen onderzocht middels een
gestandaardiseerde vragenlijst. In totaal hebben 47 voortgezet onderwijs scholen in de GGD regio
meegedaan aan E-MOVO. De resultaten per school zijn in oktober / november 2010 beschikbaar.
Werkwijze
Dit advies is voor voortgezet onderwijs scholen geschreven. Het advies is op basis van verschillende
stappen tot stand gekomen. Ten eerste is het landelijke beleid in kaart gebracht, hiervoor zijn de
websites van het ministerie van VWS, het Trimbos-instituut en STAP bekeken. Ten tweede zijn vier
afdelingen gezondheidsbevordering van verschillende GGD’en telefonisch benaderd. Er is naar hun
advies en ervaringen gevraagd. Ten derde is het onderwerp intern bij de GGD Hollands Noorden
(werkgroep genotmiddelen, werkgroep gezonde school en de sectormanager GBO) besproken.
Onderstaand advies is op basis van de verworven informatie opgesteld.
Het advies wordt besproken met de drie werkgroepen (Naar een Nuchter Noord-Kennermerland, West
Frisse jeugd en Helder in de Kop). Daarnaast wordt het advies besproken met de drie overkoepelende
organisaties voor het voortgezet onderwijs; samenwerkingsverband voortgezet onderwijs NK (NoordKennermerland), overkoepelend orgaan van het voortgezet onderwijs in West-Friesland (WestFriesland) en BOJOZ (Kop van Noord-Holland).
Daarna begint de implementatiefase. Deze vindt plaats binnen het project ‘ Samen werken aan de
Gezonde School’. Hierbij worden voortgezet onderwijs scholen persoonlijk benaderd door de Gezonde
School adviseur en wordt de Gezonde School methode gehanteerd. In deze fase vindt afstemming
plaats tussen de verschillende projecten (alcoholmatiging versus gezonde school).
Achtergrond
De school en de schooltijd zijn erg bepalend voor de opvoeding van een kind. Inmiddels weten we uit
onderzoek dat geleidelijk leren omgaan met alcohol (leren drinken) geen succesvol opvoedingsdoel
meer is. Uit onderzoek blijkt dat het beste uitgangspunt is dat kinderen tot hun 16e helemaal niet
drinken. Het is dus de kunst alcohol zoveel mogelijk te weren uit de omgeving van kinderen. Ook de
school kan hieraan bijdragen. Er zijn nog veel scholen die alcohol schenken tijdens schoolactiviteiten.
Het gevolg daarvan is, ondanks allerlei afspraken, dat kinderen onder de 16 jaar in schoolverband
kennis maken met alcohol. En dat is ongewenst!
Alcohol en gezondheid
Maar waarom is het gebruik van alcohol door jongeren ongewenst? Het is onwenselijk vanwege de
verhoogde kwetsbaarheid voor gezondheidsproblemen door onvolgroeide hersenen en organen. Ook
op sociaal-maatschappelijk gebied is het vermijden van alcoholgebruik door jongeren aanbevolen. Het
verdoven van de sociale remmingen na enkele glazen alcohol wordt door jongeren over het algemeen
als prettig ervaren, maar kan bij verdergaande consumptie tot controleverlies leiden, wat agressie,
ongelukken en ongewenst of seksueel contact in de hand kan werken.
En hoe zit het dan met het alcoholgebruik bij volwassen? Alcohol is een middel met ernstige
bijwerkingen, het is kankerverwekkend en veroorzaakt ongelukken en geweld. Vooral als het matige
drinken doorschiet naar te veel drinken. Alcohol verlaagt de kans op een hartinfarct, maar dit weegt
niet op tegen de negatieve effecten van alcohol.
Landelijk beleid
Het kabinet wil het drinken van alcohol door jongeren ontmoedigen. Volgens de Drank- en Horecawet
is het daarom mogelijk dat de minister een besluit met aanvullende regels opstelt waarmee het
alcoholgebruik in het onderwijs helemaal verboden wordt. Nu is dat nog niet het geval. Volgens de
huidige regelgeving kan een school op een aantal manieren legaal alcohol schenken, namelijk;
- wanneer er geen geld gevraagd wordt voor alcohol (ook niet indirect via entree).
- wanneer er een ‘bijzondere gelegenheid van zeer tijdelijke aard’ is. Hiervoor dient de school
een eenmalige, tijdelijke horecavergunning aan te vragen.
- wanneer de school een bedrijf inhuurt voor de catering. Het dient hier wel om een incidenteel
en besloten feest te gaan. De cateraar is verantwoordelijk voor het in acht nemen van de
geldende regels.
- wanneer de school een volledige horecavergunning voor een niet-commerciële inrichting heeft
aangevraagd.
Binnen de geldende wet is voor een school ruimte om alcohol te schenken. Het Trimbos-instituut en
STAP adviseren de school hiervoor regels binnen het schoolbeleid op te nemen. Het Trimbos-instituut
geeft dit vorm binnen de schoolmethode Gezonde School en Genotmiddelen (DGSG). Binnen deze
methode staat een voorbeeldreglement opgenomen voor alcohol. Binnen dit reglement worden de
regels ‘Alcohol onder de 16, nog even niet’ en ‘Geniet, maar drink met mate’ aangehouden. In de
toelichting staat dat het belangrijk is dat de school de regels zelf met een werkgroep vaststelt en de
regels ook communiceert naar leerlingen, medewerkers en ouders en vervolgens ook toeziet op de
naleving van de regels.
STAP gaat iets verder dan het Trimbos-instituut en hanteert de regel ‘Alcoholvrij’. STAP geeft net als
het Trimbos-instituut een aanzet voor regels die scholen in hun schoolbeleid kunnen opnemen. De
regels schrijven voor, geen alcohol aan te bieden en gebruiken tijdens schooltijd, zowel voor de
leerlingen als de medewerkers van de school. STAP ondersteunt het initiatief ‘Alcoholvrije scholen’.
Dit is een project waarbij voortgezet onderwijs scholen die alcoholvrij zijn, een keurmerk kunnen
ontvangen, dit is een initiatief van de Gemeente Amersfoort.
GGD advies
De GGD Hollands Noorden adviseert voortgezet onderwijs scholen regels op te nemen in het
schoolbeleid. Hierbij wordt geadviseerd de regels vorm te geven, zoals de schoolmethode Gezonde
School en Genotmiddelen dit voorschrijft. De keuze om het beleid van het Trimbos te volgen en niet
het beleid van STAP is gebaseerd op de haalbaarheid. Het drinken van alcohol is een
maatschappelijk geaccepteerd verschijnsel, hier kunnen we niet omheen. De ervaringen van
verschillende GGD’en laten zien dat vele scholen nog niet toe zijn aan een ‘Alcoholvrije School’.
Advies
Tekst uit de schoolmethode DGSG van het Trimbos-instituut
Elke school kent geschreven en ongeschreven regels. Regels en afspraken bieden duidelijkheid. Ze
creëren een overzichtelijk leef- en leerklimaat voor alle betrokkenen. Het is van belang dat een school
ook regels formuleert met betrekking tot alcohol. Het is niet mogelijk een uniform standaardreglement
te maken dat geschikt is voor alle scholen. Maar zoiets zou ook niet wenselijk zijn. Juist een discussie
over regels leidt ertoe dat de school bewust kiest voor wat ze wel en wat niet wil opschrijven. De
inhoud van de regels en de manier waarop deze gehanteerd worden, zal dus afhangen van de
schoolcultuur, de denominatie (signatuur), de locatie en dergelijke.
De ervaring leert dat een werkgroep Regels de beste manier is om tot een reglement te komen. De
werkgroep zorgt ervoor dat iedereen op school ermee bekend is. Dat maakt het mogelijk regels
rondom alcohol te handhaven en adequaat op te treden. In de werkgroep kunnen de volgende
geledingen zitten: directie, docenten, onderwijsondersteunend personeel (de conciërge), ouders,
leerlingen, de GGD of instelling voor verslavingszorg, en de politie. Maar denk ook aan mensen uit de
gemeente (stadswacht) of het jeugd- en jongerenwerk. In de praktijk bestaan er werkgroepen van vier,
maar ook van bijvoorbeeld acht personen.
Voorbeeldregels uit de schoolmethode DGSG van het Trimbos-instituut
1. Op school is tijdens lesdagen en op tijden waarop werk ten behoeve van het onderwijs wordt
verricht, niet toegestaan onder invloed van alcohol te zijn. Wanneer iemand onder invloed van
alcohol verkeert, kan hij niet goed werken of leren.
2. Op klassenavonden, feesten, werkweken en andere bijeenkomsten van de drie laagste klassen
wordt voor geen van de aanwezigen alcoholhoudende dranken geschonken. Volgens de wet is
het verboden om alcohol te verkopen aan personen onder de 16 jaar. Bovendien wil de school
voorkomen dat een automatische koppeling ontstaat tussen alcohol en feestelijkheid: als het
feestelijk moet worden, dan kan dat ook zonder alcohol.
3. Op klassenavonden, feesten, werkweken en andere bijeenkomsten van klas vier en hoger kunnen
op verzoek van leerlingen, ouders en docenten in beperkte mate alcoholhoudende dranken
worden geschonken. De organisatoren zorgen altijd voor een aantrekkelijk aanbod van
alcoholvrije dranken. Wanneer alcohol wordt geschonken, maken de organisatoren afspraken
over toezicht en vervoer naar huis.
4. Het is verboden om op school, klassenavonden, feesten, werkweken en andere onder de
verantwoordelijkheid van de school georganiseerde bijeenkomsten alcoholhoudende drank bij zich
te dragen.
5. Tijdens personeelsbijeenkomsten die een gezelligheidskarakter dragen, kan alcohol worden
geschonken. Hierbij streeft de schoolleiding ernaar dat matigheid wordt betracht. Indien leerlingen
aanwezig zijn of openlijk kunnen waarnemen wat er zich op deze bijeenkomst afspeelt, dan speelt
het voorbeeldgedrag van docenten een grote rol en is het verboden alcohol te schenken.
6. In alle gevallen buiten de hierboven genoemde bijeenkomsten (jubilea, afscheidsbijeenkomsten,
diploma-uitreikingen, congressen en dergelijke) beslist de schoolleiding na overleg met de
organisatoren over het schenken van alcohol. Alcoholvrij is in principe de norm. Bij bijzondere
gelegenheden kan daarvan worden afgeweken. De organisatoren zorgen altijd voor een
aantrekkelijk aanbod van alcoholvrije dranken.