Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: Vrouwen

Verkenning Brabantse Babyboomers
en zorg: Vrouwen
mevrouw drs. M. Smulders
mevrouw M. Reniers
© 2012 het PON, kennis in uitvoering.
het PON, kennis in uitvoering
Tilburg, december 2012
het PON, kennis in uitvoering
Tilburg, december 2012
Inleiding
De zorg staat voor grote veranderingen de komende jaren. Philip Idenburg schetst in
1
Diagnose 2025 verschillende mogelijke scenario’s. In elk van deze mogelijke
scenario’s zal de houding van de patiënt, de burger, de zorgconsument moeten
veranderen. Kern van de verandering is dat de burger met de houding ‘ik heb recht
op zorg’ zal moeten ontwikkelen naar een burger met de houding ‘ik organiseer mijn
zorg’. Van afhankelijkheid van professionals en beleidsregels wordt de burger op
zijn eigen kracht aangesproken. Maar hoe krijgt die burger dat voor elkaar en hoe
kan die burger erbij geholpen worden?
In de verkenning onder vrouwen van de babyboomgeneratie in Noord-Brabant
hebben we gezocht naar antwoorden op deze vraag. De Provinciale Vrouwen Raad
Noord-Brabant (PVR) en de KVO hebben het PON en Beeldlokaal gevraagd, in tien
werkateliers met vrouwen uit hun achterban, te verkennen hoe zij denken over zorg
voor zichzelf en hun naasten. Om de zorg voor de toekomst te regelen is vooral de
generatie die nu tussen de 50 en 75 jaar is interessant om te betrekken in werkateliers. In eerste instantie betrekken we vooral de vrouwen, omdat zij veel zorg gaan
leveren, en misschien ook vragen. Door met hen in gesprek te gaan, konden ze hun
ideeën ventileren en konden ze informatie verwerken over de veranderingen in de
zorg en het welzijnsveld. De verkenning is mogelijk gemaakt door de provincie
Noord-Brabant.
Waarom babyboomers?
Deze generatie is getalsmatig omvangrijk: ongeveer 20% van de
inwoners van Noord-Brabant; ruim 500.000 mensen
Hierdoor is deze generatie in staat systemen te veranderen:
zoals de toegang tot hogere opleidingen;
en de mogelijkheid tot het kopen van een eigen huis;
Deze generatie heeft een hele diversiteit aan leefstijlen;
En is deels nog werkend, deels gepensioneerd.
Spannend hoe de babyboomers de zorg gaan veranderen!
Werkwijze
In de werkateliers zijn de vrouwen in kleine groepen met elkaar in gesprek gegaan
over hun leefstijl, hun visie op zorg voor zichzelf en voor hun omgeving en over hun
beelden en zorgen over de toekomst. Met behulp van een korte vragenlijst is hun
zorgtype bepaald. Tenslotte zijn ze met elkaar in gesprek gegaan over hoogte- en
dieptepunten uit hun persoonlijke leven.
In de komende hoofdstukken beschrijven we de opbrengst van de werkateliers.
1
Philip J.Idenburg en Michel van Schaijk, Diagnose 2025: Over de toekomst van de Nederlandse
gezondheidszorg, Scriptum 2010.
Inleiding
1
Vervolgens hebben we deze resultaten aan een kleine groep professionals van
gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties voorgelegd. Zij hebben bijgedragen aan
de formulering van de aanbevelingen.
Wie deden mee?
Via de Provinciale Vrouwenraad Noord-Brabant en de KVO zijn vrouwen uit de
2
babyboomgeneratie benaderd . Daarnaast zijn vrouwen via het Brabantpanel
benaderd. De afbakening van de babyboomgeneratie verschilt in de onderzoeksliteratuur. De groep geboren tussen 1945 en 1955 behoort er in elke definitie toe.
De uitloop kan zijn vanaf 1940 aan de ene kant en tot 1960 of zelfs 1965. Vandaar
dat we de leeftijdgrens niet strikt gehanteerd hebben.
Overzicht respondenten naar leeftijdscategorie
Geboortejaar
Absoluut
Percentage
Voor 1945
2
3
Vanaf 1945 tot en met 1949
26
46
Vanaf 1950 tot en met 1955
24
42
Vanaf 1955
5
9
Totaal
57
100
Van andere achtergrondgegevens zoals opleidingsniveau, huishoudsamenstelling
en belangrijkste bezigheid, hebben we te weinig informatie om uitspraken over te
doen. Een meer grootschalige verkenning is hiervoor nodig.
2
2
Respondenten die meerder keren hebben meegedaan, bijvoorbeeld vanuit hun bestuurlijke taak, zijn
eenmaal geteld. De sessie bij de PVR is niet meegeteld omdat iedereen voor 1945 geboren was.
Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
1 Opdrachten
Om in de werkateliers iedereen te betrekken hebben we gekozen voor actieve werkvormen waarin iedereen zijn aandeel had. De opdrachten zijn zo opgebouwd dat de
gesprekken steeds persoonlijker werden. Gezien het persoonlijke onderwerp van
gezondheid en zorg en hoe ga je er mee om, zijn we begonnen met het in kaart
brengen van ieders leefstijl. Na eigen keuzes en het gesprek hierover in de kleine
groep is per groep een poster gemaakt met de verschillende elementen van leefstijlen. Vervolgens is met behulp van een mindmap ieders persoonlijke visie op
gezondheid en zorg in kaart gebracht. Daarna is met behulp van een korte vragenlijst ieders dominante zorgtype getest. Tenslotte is gekeken aan de hand van ieders
levensverhaal welke aanknopingspunten er zijn om verder te delen, bijvoorbeeld in
een virtuele community.
1.1 Leefstijl
De babyboomervrouwen zijn veelal actief met betaald of onbetaald werk, hobby’s en
zorg voor naasten. Opvallend was dat in bijna elk werkatelier mantelzorg aan de
orde kwam; het wordt niet gezien als vrijwilligerswerk maar vooral als een plicht die
je niet zomaar kunt verzaken. Ook het verantwoordelijk zijn voor de opvang van
kleinkinderen, een of enkele keren per week, wordt niet als vrijblijvend ervaren.
De verscheidenheid aan leefstijlen is te bemerken bij onderwerpen als vakanties,
huizen, sport en vervoermiddelen. Een enkele keer kon een groep het met minder
plaatjes af; deze vrouwen deelden een duurzame leefstijl en kozen vaak dezelfde
afbeeldingen.
Het lijkt er op dat de vrouwen zelf er aan gewend zijn dat hun eigen leefstijl een van
de vele is.
1
Opdrachten
3
2 Visie in beeld
Gezondheid nu
De meeste vrouwen geven aan een goede tot uitstekende gezondheid te hebben.
Verschillende mensen hebben al te maken met chronische ziekten, handicaps of
ongemakken. Opmerkelijk is dat zij het leven met deze beperkingen grotendeels
positief beoordelen. Enkelen ervaren hun gezondheid als slecht.
Ongerustheid over…
Een enkele vrouw geeft aan vooral bij de dag te leven en zich nergens zorgen over
te maken. De meeste babyboomers maken zich echter wel degelijk zorgen. In
eerste instantie over de eigen gezondheid en die van hun naasten. Daarnaast ook
de vraag wat zij daar zelf nog aan kunnen doen. Ook over de gezondheid van ons
voedsel wordt getwijfeld.
4
Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
Andere ongerustheid gaat over de houdbaarheid van ons zorgstelsel; is er genoeg
personeel en kunnen we de kosten in de hand houden?
Ook zijn er zorgen die over de persoonlijke toekomst gaan; hoe zal ik later wonen?
Zal mijn man nog lang leven? Wie zal er voor mij zorgen?
Tenslotte zijn er mensen die zich ongerust maken over de ontwikkelingen in de
samenleving, hier en wereldwijd.
Onderstaand schema geeft de variëteit aan antwoorden weer.
Ik maak me zorgen over:
Gezondheid
Zorg
Toekomst
Maatschappij
Ziekten als dementie,
kanker
Kosten/betaalbaarheid
Met wie wordt ik oud?
Wereldeconomie
Beperkingen (in
Personeel
mobiliteit, zicht, gehoor)
Wonen: Hoe?
Derde wereldlanden
Naasten
Bezuinigingen
Alleen of samen?
oorlogen
Voedsel
Zorgstelsel
Zelfgekozen einde
Hongersnood
Hoe blijf ik gezond?
Zelfverrijking directies
Beperking inkomen
Ingerichte samenleving
Eenzaamheid
Toegang tot zorg
Zwaarte zorgtaak
kinderen
Natuur, milieu en
luchtkwaliteit
Overbelasting
Afhankelijkheid
Wie zorgt voor mij?
Kloof arm en rijk
Negatief beeld ouderen
Hebzucht
2
/Visie in beeld
5
Voor wie zorgen zij?
De meeste vrouwen geven aan dat zij voor zichzelf en hun naasten zorgen: hun
partner, kinderen, ouders en kleinkinderen. Sommige zorgen voor iets verdere
familieleden met een specifieke ziekte. Ook zijn er vrouwen die aangeven dat ze
vooral geestelijke bijstand bieden of zorg op afstand. Hiermee wordt het organiseren
van zorg in een andere plaats bedoeld.
Een paar vrouwen zorgen ook voor mensen buiten hun kring van naasten, voor
vluchtelingen of vrijwilligers. Tenslotte zijn er vrouwen die voor iedereen die een
beroep op ze doet zorgen.
Gezonde gewoonten
De vrouwen hebben aangegeven welke delen van hun leefstijl zij als gezonde
gewoonten zien. Naast het bewust met voeding en beweging omgaan, zien zij
ontspanning zoeken als gezonde gewoonte.
Ook het zoeken naar balans, soms door afwisseling van denken en doen is
genoemd. De meeste vrouwen hebben een of enkele gezonde gewoonten aangegeven.
6
Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
Ik werk aan mijn gezondheid door:
Voeding
Beweging
Ontspanning
Overig
Goed, gezond eten
Wandelen
Relaxen
Niet roken
Fruit, verse groenten
Fietsen
TV Kijken
Preventieve onderzoeken
Vitaminen
Nordic Walking
Lezen
Sociale contacten
Weinig zout
Veel, voldoende bewegen Tuinieren
Op gewicht letten
Bewust eten
Zwemmen
Glaasje wijn, port
Genieten
Geen alcohol
Sport
Tijd voor mezelf nemen
Optimistisch leven
Drie maal daags
Bewust bewegen
Soms ‘spijbelen’
Voornemens maken
Leuke vrije tijdsinvulling
Balans
Film, theater
Denken en doen
afwisselen
Voldoende slaap
Bezig blijven
Rekening houden met vet
en suiker, cholesterol
Buiten zijn
Wensen zorg
De wensen voor de zorg betreffen voor de meeste deelnemers de toekomst.
Sommigen hebben al gedachten gevormd over hoe ze in de toekomst willen wonen
met zorg en welzijn. Voor de meesten is het nog geen thema van betekenis. De
wensen zijn wel duidelijk persoonsgericht; zorg moet maatwerk zijn, met respect
voor de eigen leefstijl en persoonlijke waarden. Men gaat ervan uit dat er zorghulp
beschikbaar is maar maakt zich zorgen over de kwaliteit ervan. Zelfbeschikking, ook
over het eind van het leven, wordt soms genoemd.
2
/Visie in beeld
7
Wie
Waar
Waarde
Voorwaarde
Kinderen helpen
Dicht bij huis
Behoud eigenwaarde
Genoeg verzorgenden in
de dorpen
Opvang
Wijkgericht
Zorg op maat
Voldoende goed
opgeleide verzorgenden
Goede hulp
Duurzaam huis
Zelf beslissen
Voldoende thuiszorg
Thuiszorg
Samen wonen
Zelf doen
Betaalbaar
Respect en begrip voor
elkaar
Toegankelijk
Welzijn boven welvaart
Genoeg tijd en aandacht
Meer privacy
Medicijnen krijgen die
nodig zijn
Iedereen mens in plaats
van nummer
Betrokken mensen
Eigen identiteit/ woonleefstijl
Euthanasie
gemakkelijker te
organiseren
Zorg delen met anderen
Niet eenzaam
Ouder worden is ......
Ouder worden wordt door de vrouwen heel verschillend beleefd. Waar voor de een
de belemmeringen, beperkingen en onmogelijkheden in het oog springen, voelt een
ander juist de bevrijding van plichten en de ruimte die je als oudere kunt nemen.
Ook zijn er vrouwen die voorwaarden stellen aan het ouder worden: prima, als je
maar gezond bent. Bijgaand het scala aan associaties.
8
Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
Ouder worden is voor mij:
Mening
Accepteren
Nog nooit zo luxe geweest
A-jakkes
Soms grenzen verleggen
Dingen achterlaten
Rustiger, meer tijd voor leuke
dingen, anderen
Moeilijk te aanvaarden
Nieuwe kansen, blijven ontdekken
Een boeiend proces
(langzaam) inleveren
Een stap terug zetten,
beperkingen, ongemakken,
verminderen van conditie
Steeds meer jezelf worden
Zoals het komt
Met kleine pasjes vooruit gaan
Afhankelijk worden
Spannend
Meegaan met de tijd
Geen verplichtingen van werk
Nadenken over de toekomst en
voorzieningen treffen
Leuk
Wat anders!
Aanpassen aan de
omstandigheden
Een natuurlijk proces
Voorwaarden
Op tijd over wonen en zorg
nadenken
Zo lang mogelijk doen waar ik
plezier in heb
Meer ruimte voor jezelf
Goed als je gezond blijft met je
partner
Zoveel mogelijk bewegen
Dromen waarmaken
Zolang mogelijk zelfstandig blijven
Zelf keuzen bij ziekten en hoe te
sterven
Hulp en inzet van anderen durven
vragen
Fijn, mits gezond
Alles doen om gezond te blijven
Triest dat veel leeftijdgenoten
overlijden
Gelukkig zijn zonder zorgen
Geen probleem, mits je zelf de
regie houdt
Genieten van wat je wel kunt
Zelf regie in handen houden
Niet dement worden
Contacten behouden
Gewoon mee blijven doen, niet
zeuren
Proberen mobiel te blijven
2
/Visie in beeld
9
3 Zorgtypen
Op basis van burgertypen die het PON heeft ontwikkeld, hebben we zorgtypen
opgesteld. Iedereen kan in verschillende contexten een ander zorgtype zijn. Via een
korte vragenlijst hebben we van alle deelnemers het dominante zorgtype bepaald.
Zorgelozen
Zorgelozen nemen de eigen regie over de zorg voor zichzelf in handen, en doen dat
in principe zelf. Zij zijn zelfbewust en zelfredzaam. Voor vragen over gezondheid,
ziekten en het zorgsysteem gebruiken zij het internet. Zij beschikken over een netwerk dat deels virtueel is: het bestaat gedeeltelijk uit contacten op afstand.
Dit kunnen vrienden, familie en collega’s zijn verspreid over het land of de wereld,
maar ook lotgenoten als medepatiënten, contacten op internetfora enzovoorts.
Zorgelozen zijn bereid te betalen voor zorg. Belangrijk is wel dat deze zorg dan ook
aansluit op hun leefstijl.
10 Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
Zorgschakelaars
Zorgschakelaars nemen de eigen regie over de zorg voor zichzelf en hun omgeving.
Zij doen dit voornamelijk samen met anderen. Dit kunnen mensen in de buurt,
familie of vrienden zijn, maar ook anderen zoals vluchtelingen, mensen met hulpvragen of mensen in nood die zij niet persoonlijk kennen. Ze leven bewust en
nemen verantwoordelijkheid voor hun gezondheid. Ze hebben een goed ontwikkeld
sociaal netwerk. Bij zorg- of hulpvragen organiseren zij het samen in hun netwerk.
Samenzorgers
Samenzorgers leven vanuit het gevoel recht op zorg te hebben en delen de zorg
voor zichzelf en hun naasten met hun omgeving. Zij zijn verbonden met een
gemeenschap en delen zorg voor mensen in deze gemeenschap en hun familie.
Informatie over ziekte, zorg en gezondheid verkrijgen ze het liefst via persoonlijk
contact. Zij zijn gezagsgetrouw en proberen gehoor te geven aan het overheidsbeleid.
Zorgafhankelijken
Zorgafhankelijken leven met het gevoel recht op zorg te hebben en zijn individueel
ingesteld. Dit betekent dat zij afwachtend zijn als het om het organiseren van zorg
gaat. Daarnaast hebben zij een beperkt sociaal netwerk. Ze zijn weinig betrokken
met de wereld om zich heen, met de samenleving. Zij doen het meest beroep op de
professionele zorg.
3
Zorgtypen
11
3
Dit leverde de volgende verdeling in absolute getallen op :
Beleidsmakers, met name op lokaal niveau, kunnen door beter te weten welke zorgtypen zij in hun wijken hebben, scherper sturen op welke steun ze voor wie bieden.
Samenzorgers kunnen bewegen naar meer eigen regie door informatie en gespreksbijeenkomsten. Zij hebben behoefte aan direct contact. Voor Zorgafhankelijken is
meer samenwerking tussen professionals nodig om hen meer zelfredzaam te laten
worden. Zij kunnen geholpen worden als ze het gevoel hebben zaken niet te kunnen.
Zorgelozen kunnen wellicht geholpen zijn met versterking van hun netwerk in hun
directe omgeving. Zij kunnen ook hun virtuele netwerk benutten voor creatieve
oplossingen.
3
In totaal hebben 82 verschillende vrouwen hun zorgtype getest. We hebben de resultaten allemaal
meegeteld in dit schema. Van 57 vrouwen hebben we de complete gegevens inclusief achtergrondinformatie, zie inleiding.
12 Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
4 Levensverhalen
We hebben mensen gevraagd te benoemen waar ze trots op zijn, om zo elementen
van hun levensverhaal boven tafel te krijgen. De gesprekken worden veelal persoonlijk bij dit onderdeel. De vrouwen zijn enerzijds trots op prestaties als studie,
werk, en wat ze ermee bereikt hebben. Anderzijds zijn ze trots op persoonlijke
eigenschappen die ze ontwikkeld hebben.
Ik ben trots op:
Prestaties
Eigenschappen
Huwelijk, relatie
Zelfstandigheid
Gezin, (klein)kinderen
Positief in het leven staan
Vriendennetwerk
Energiek mens
Maatschappelijke functie,
Voorzitterschap bij een vereniging
Stabiliteit
Nieuwe onderneming
Kunnen geven en nemen
Werk, carrière, bereikt werkniveau
Geëmancipeerd
Opleiding gehaald op mijn 45-ste,
Vrouwenvakschool, mijn studie
De manier waarop ik mijn leven leef
Uit de put komen
De veelzijdigheid van mijn
werk/leven/vrijetijdsbesteding
Zorg voor zieke man, mantelzorg
Mijn kracht
Volop werken en deelnemen aan de samenleving
Gezondheid
Als ouder mijn kinderen goed groot te hebben
gebracht
Dat wat ik kan betekenen voor anderen, dat ik
mensen kan helpen
Het redden na de scheiding
Mijn veerkracht
Kinderopvang opgezet
Mijn ambitie
Talenten benut
Dat ik in dit mooie land geboren ben
Overwinnen borstkanker
Op het leven zelf
Dat wat ik nu allemaal doe zonder opleiding
Dat ik ben wie ik nu ben, ik zou alles zo over doen
Dat ik niet verbitterd, verhard en verzuurd ben
Doen waar ik goed in ben
Mijn hart te volgen
Vrijwilligerspenning 2010
Het neerzetten van nieuwe dingen
Dat ik er ben ondanks alle tegenslagen
4
Levensverhalen
13
Prestaties
Eigenschappen
Mezelf, alleen verder leven
Hoe ik mijn leven indeel zonder iemand tekort te
doen
Wat ik samen met mijn man bereikt heb
Diepste indruk
Als het gaat om hetgeen de diepste indruk gemaakt heeft in het leven, dan noemen
de meesten het verlies van een naaste of de geboorte van kinderen en kleinkinderen. Met name het overlijden van een naaste van de eigen leeftijdsgroep raakt
mensen diep. Daarnaast maken ziekten van naasten, zoals plotseling hersenletsel,
veel indruk. Respect voor anderen die ondanks tegenslagen toch positief in het
leven staan, maakt ook veel indruk. De onderlinge variatie is bij dit onderdeel niet
groot.
Uitzonderingen vormen een brief van de koningin die haar respect toonde voor
iemands inzet, en het meeleven met rampen als een tsunami en hongersnood.
Grootste verlies
Het verlies van kinderen, ouders, partners of vrienden is het grootste verlies dat de
vrouwen hebben te verwerken. Voor enkelen speelt het verlies aan mogelijkheden
vanwege een handicap de grootste rol. Ook het verlies aan karakter van een naaste
vanwege hersenbloeding of dementie is een rouwproces. Sommigen benoemen het
verlies aan eigenwaarde of illusies als grootste verlies.
Een scheiding wordt regelmatig als grootste verlies genoemd. Ook materiële grensoverschrijdingen als een inbraak, een brand of het verlies van dierbare sieraden
wordt soms genoemd. Soms refereert iemand aan een periode waarin ze met werkloosheid van haar man en depressie te maken had. Anderen geven aan dat ze
zowel in werk als in het sociaal leven met verlies te maken hebben gehad. Een
vrouw geeft aan niet te denken in verliezen: Hoe meer je achter je kunt laten, des te
groter je vrijheid.
Meeste steun
De meeste steun hebben de vrouwen in eigen kring gekregen: van hun partner,
kinderen, familieleden, vrienden, vriendinnen en buren. Enkelen noemen hierbij ook
hun ouders. Ook geven verschillende vrouwen aan dat zij steun aan het geloof
hebben gehad. Een enkeling geeft aan steun te hebben gehad van collega’s, een
professionele hulpverlener of de natuur.
Droom
We hebben de vrouwen naar hun dromen gevraagd omdat die richtinggevend
kunnen zijn voor hun leven.
Gezondheid en gezond ouder worden is een gemeenschappelijke droom. Ook
wensen de vrouwen samen met hun partner oud te worden. Goede relaties hebben
met kinderen en kleinkinderen wordt hier genoemd.
14 Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
Ook wensen ze dat de goede wijze van leven door kan blijven gaan. Ze dromen van
aandacht en tevredenheid bijvoorbeeld.
Anderen voelen zich nu wat belemmerd en dromen van ruimte (letterlijk en figuurlijk)
en tijd, een leven zonder angst, of het meer opkomen voor zichzelf. Ook geeft
iemand aan vooral niet afhankelijk te willen worden.
Sommigen hebben concrete dromen over reizen in gebieden die ze nog niet kennen
of het opzetten van een huiskamerrestaurant. Iemand geeft aan met partner en
kinderen een nieuw bedrijf te willen oprichten. Het afronden van een studie of het
realiseren van een goedlopende praktijk is ook een vrij concrete droom. Een vrouw
wenst haar buitenlandse partner naar Nederland.
Een paar vrouwen geven aan geen dromen te hebben; zij leven met de dag en
accepteren wat er komt.
Delen eigen verhaal
De vraag of vrouwen bereid zijn hun eigen verhaal te delen op sociale media bleek
een lastige. De meesten wilden hun eigen ervaringen niet in publiek toegankelijke
groepen delen. Enkele vrouwen hebben ervaring met lotgenotencontact en zijn wel
bereid hun persoonlijke ervaringen te delen. In een besloten community zijn meer
vrouwen bereid actief bij te dragen. Ze ervaren dat het delen van het eigen verhaal
en het luisteren naar anderen wel kan helpen bij de verwerking van leed of beperkingen. De meeste vrouwen prefereren het gesprek met onbekenden in levende
lijve, zoals tijdens de werkateliers.
4
Levensverhalen
15
5 Conclusies en aanbevelingen
De babyboomvrouwen staan nog actief in het leven en hebben een diversiteit aan
leefstijlen. Dit heeft deels te maken met de vrouwen die we hebben bereikt: zij zijn
maatschappelijk en vaak ook nog bestuurlijk actief en zijn redelijk goed gezond.
Als het om zorg gaat, hebben ze deels een geschiedenis van zorgen voor kinderen
en voor hun ouders, deels hebben ze te maken met de zorg voor kleinkinderen en
voor hun partner. De kern van de leefstijlen is gericht op zoveel mogelijk doen en
beleven. Bewustzijn over gezondheid en ziekte is vooral aanwezig bij vrouwen die
met ziekte of handicap te maken hebben gehad. De vrouwen nemen weinig voorzorgmaatregelen, behalve dat de meesten gezonde voeding willen eten en aandacht
voor voldoende beweging hebben.
Het maken van keuzen voor de toekomst, als het gaat om goed wonen als oudere,
stellen de meeste vrouwen uit. Toch vinden zij eigen kracht, eigen regie en zelfbeschikking erg belangrijk. Zij verwachten zorg op maat te kunnen krijgen. Ze zullen
als het om zorg gaat geen uitgesleten paden betreden: ze verwachten van hun
kinderen niet dezelfde zorg als zij hun ouders hebben gegeven. Praktisch gezien is
dit veelal onmogelijk: de kinderen wonen verspreid over het land of zelfs de hele
wereld.
Voor de meeste vrouwen is hun persoonlijke toekomst nog vrij van zorg.
Waar het gaat om de zorgtypen en de beweging naar meer eigen regie, kunnen we
concluderen dat al een groot deel van de vrouwen eigen regie over hun zorg willen
nemen. De mensen met het type Samenzorgers zijn met kleine, vooral lokale, interventies in beweging te brengen naar meer eigen regie.
De Zorg Afhankelijken vergen meer inspanning van verschillende partijen op het
gebied van zorg en welzijn. Ook zullen we maatschappelijk moeten accepteren dat
er een groep is die niet of nauwelijks te bewegen is. Voor hen zal de samenleving
collectief moeten blijven zorgen.
De Zorgelozen zijn kwetsbaar als ze directe zorg in hun eigen omgeving gaan nodig
hebben; zij hebben weinig in hun directe omgeving geïnvesteerd. Ook zij kunnen
wellicht met beperkte steun verleid worden zich meer in lokale netwerken te begeven.
De Zorgschakelaars tenslotte zijn goed in staat hun menskracht en middelen te
benutten. Zij hebben wellicht, net als de Zorgelozen, meer regelruimte nodig om de
zorg op hun eigen manier te organiseren.
Vanuit de levensverhalen en de open manier waarop vrouwen hun verhaal deden in
de werkateliers, komen we tot de conclusie dat het delen van ervaringen, het delen
van verhalen, een goede start kan zijn van het vormen van communities.
De vrouwen zijn maar in beperkte mate bereid met onbekenden digitaal te communiceren over persoonlijke zaken als zorg en gezondheid. Het bijdragen aan lotgenotencontact is hierop een uitzondering. Wel geven ze aan dat de werkateliers
een waardevol begin zouden kunnen zijn van een virtuele community.
16 Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
De vrouwen zien dat als contact erbij; direct persoonlijk contact is het allerbelangrijkst. Klussen en diensten kunnen wel digitaal uitgewisseld worden; maar ook dan
het liefst met mensen die ze al kennen.
De verkenning heeft laten zien dat we ons op een redelijk onontgonnen terrein
begeven. De overgang naar meer eigen regie van burgers over hun zorg, en meer
eigen investering, heeft maatschappelijk nog instrumenten nodig. De babyboomers
zijn bereid die eigen regie te nemen, maar hebben nog nauwelijks stappen gezet om
dit ook daadwerkelijk te gaan doen. Babyboomers zullen vanwege hun leefstijl die
gekenmerkt wordt door beleven en meemaken, verleid moeten worden tot een
actieve rol in sociale zorgnetwerken.
Aanbevelingen
De aanbevelingen zijn geformuleerd op basis van de sessie met professionals en de
10 werkateliers.
Aan gemeenten
Eigen regie door burgers, vergt een andere mindset. Vraagverlegenheid kan
aangepakt worden door elkaar te leren kennen en door uitruilmogelijkheden te
creëren. Gemeenten kunnen de mogelijkheden elkaar te ontmoeten in een
buurt of wijk faciliteren.
Gemeenten kunnen welzijnsorganisaties en lokale (sport)verenigingen
opdracht geven actief talenten in de buurt aan te boren.
Ook kunnen gemeenten klussen en dienstenuitwisseling stimuleren bijvoorbeeld via www.wehelpen.nl.
Gemeenten kunnen meer zicht krijgen op lokale zorgtypen door inzet van werkateliers PON/Beeldlokaal; dit geeft hen een basis om verschillende strategieën
voor verschillende zorgtypen in te zetten.
Aan maatschappelijke organisaties als vrouwenorganisaties en ouderenbonden
Maatschappelijke organisaties kunnen bijdragen aan het bewustwordingstraject
door activiteiten voor hun achterban te organiseren.
Als er instrumenten of hulpmiddelen ontwikkeld zijn, kunnen zij ze helpen
uitrollen.
Aan professionals in zorg en welzijn
Zorg dat er generalisten zijn die het eerste contact met burgers hebben; zij
kunnen doorverwijzen naar specialisten als een probleem niet in eigen kring
opgelost kan worden.
Professionals moeten hierin opgeleid worden; dit is al gaande vanwege de
kanteling in de WMO..
(Een deel van) de professionals moet van houding veranderen: van u vraagt wij
draaien naar het op zoek gaan naar de eigen kracht.
Checklists, waarmee professionals dieper kunnen doorvragen, kunnen een
hulpmiddel voor professionals zijn. Deze zouden professionals zelf kunnen
samenstellen.
5
Conclusies en aanbevelingen
17
Aan de provincie
Maak de burgers meer bekend met nieuwe technieken die het zelfstandig leven
comfortabel en gemakkelijk maken.
Faciliteer het voorlichtingsproces door maatschappelijke organisaties van
informatie te voorzien.
Verbreed de verkenning babyboomers naar de Brabantse steden, zodat er
meer diversiteit aan babyboomers aangesproken en bereikt wordt.
Draag bij aan de ontwikkeling van instrumenten en materiaal om deze
gedragsomslag te realiseren.
Aan de burgers
Burgers zelf, en dus ook babyboomers, moeten meer proactief worden als het
gaat om de zorg voor zichzelf en anderen. Zij moeten beseffen dat ook zij actief
nodig zijn in de sociale netwerken.
Nu wordt er, onder invloed van de crisis, steeds meer noodzaak gecreëerd om
van houding te veranderen. Babyboomers moeten deze crisis aangrijpen om
met creatieve oplossingen in hun omgeving te komen.
Neem de ruimte tot experimenteren met nieuwe vormen van zorg en welzijn.
18 Verkenning Brabantse Babyboomers en zorg: vrouwen
Colofon
Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van
Provinciale Vrouwen Raad Noord-Brabant en KVO
Dit onderzoek is gefinancierd door
Provincie Noord-Brabant
Auteurs
Mirjam Smulders
Marja Reniers
Datum
December 2012
Beeldmateriaal
©2012 Beeldlokaal
©2012 Het PON kennis in uitvoering
Dit werk is auteursrechtelijk beschermd,
Het auteursrecht van deze publicatie berust bij Het PON.
Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan,
mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en
publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts
toegestaan na schriftelijke toestemming van Het PON.
Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is
samengesteld, kan Het PON geen enkele aansprakelijkheid
aanvaarden voor eventuele fouten.
Meer informatie: www.beeldlokaal.nl
Meer informatie: www.hetpon.nl