Zenuwstelsel: functies

Het zenuwstelsel
Zorgt voor de coördinatie van
activiteiten in weefsels en organen,
vegetatieve en animale functies, de
buitenwereld en onze gevoelens.
Zenuwstelsel: functies
•
•
•
•
•
•
•
Registreren van prikkels
Verwerken van prikkels
Opwekken van prikkels
Reageren op prikkels
Psychische activiteiten (denken/voelen)
Coördineren van functies
Regulatie van weefsels en organen
FHV2009 / Cxx56 1+2 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel
2
1
2 indelingen zenuwstelsel
• Op basis van bouw/ligging:
– Centrale zenuwstelsel (hersenen + ruggenmerg)
– Perifere zenuwstelsel (alle zenuwen in rest lichaam
• Op basis van functie
– Animale zenuwstelsel (bewust + reflexen)
– Autonome zenuwstelsel (onbewust)
Indeling op basis van ligging:
Zenuwstelsel
Centrale zenuwstelsel (CZ):
• Grote hersenen
• Kleine hersenen
• Hersenstam
• Ruggenmerg
Perifere zenuwstelsel: ( Perifeer = er omheen liggend)
• Zenuwcellen = neuronen (bewegings- en gevoelneuronen)
• Bewegingszenuwcellen= motorische neuronen
• Gevoelszenuwcellen = sensorische neuronen
Centraal zenuwstelsel:
overzicht
• 1 (grote hersenen)
• 2 (kleine hersenen)
• 3 (hersenstam)
– A (middenhersenen)
– B pons
– C (verlengde merg)
• 4 (ruggenmerg)
• niet zichtbaar: diëncephalon
(tussenhersenen )
FHV2009 / Cxx56 1+2 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 1
6
Het zenuwstelsel
Indeling op grond van werking/functie
•Animale zenuwstelsel
- staat onder invloed van de wil
- verzorgt bewuste reacties en reflexen
- centra liggen voornamelijk in grote hersenen
•Autonome zenuwstelsel (= vegetatief zenuwstelsel)
- staat niet onder invloed van de wil
- voor onbewuste functies van organen
- regelt allerlei lichaamsfuncties o.a. hartslag,
spijsvertering, ademhaling, nieren etc  HOMEOSTASE
- centra in hersenstam
Hormoonstelsel veel invloed op
Later meer over de functie van het zenuwstelsel.
Eerst terug naar de BOUW.
Welke cellen vinden we in het zenuwstelsel?
• In het Centrale Zenuwstelsel en in het Perifere zenuwstelsel
worden signalen doorgegeven dmv zenuwcellen =
neuronen.
Hoe worden signalen (voortkomend uit prikkels) doorgegeven?
• De signalen worden als stroomstootjes doorgegeven aan andere
neuronen. Tussen 2 verschillende neuronen ligt een ruimte die
een SYNAPS heet. Signalen gaan niet als stroom door deze
synaps, maar als chemische stoffen. (neurotransmittors)
Hierover later meer. Eerst de verschillende NEURONEN.
Bouw van een neuron (= zenuwcel)
Impuls
Axon
Dendriet
= een elektrisch signaal langs een uitloper (axon)
= uitloper die een impuls v/h cellichaam af geleidt
= uitloper die een impuls naar het cellichaam toe
geleidt
dendriet
cellichaam
celkern
axon
mergschede
synaps
Soorten neuronen
• 1. Motorisch neuron:
Impulsen worden geleid van de
hersens/ruggegraat richting de spier (motoriek)
2. Sensorisch neuron:
Impulsen worden geleid van een zintuigcel
richting ruggegraat/hersens.
3. Schakelneuron:
Geeft signalen door tussen twee anderen
neuronen.
Soorten neuronen
FHV2009 / Cxx56 1+2 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 1
13
Signaalverwerking en Reflexen
Zintuig  sensorische neuron  (schakelneuron)  hersens
 (schakelneuron)  motorische neuron  Spieren
Later zullen we zien dat dit erg schematisch is en er ook
hormonen en andere functies van het zenuwstelsel meespelen.
Dit kan ook! REFLEXEN!
Dit is als sensorische informatie uit het ruggenmerg direct wordt
overgebracht op motorische zenuwcellen. Veel korter en sneller!
(Tegelijkertijd wordt de informatie ook naar de hersenen doorgegeven en daar
verwerkt)
Synaps
= contactplaats van zenuwcellen, waar impulsen chemisch
worden doorgegeven. Zodra de informatie chemisch is
doorgegeven gaat de impuls in de volgende neuron weer
als stroomstroot verder.
Neurotransmitters
2 typen:
• Stimulerende
– Zorgen voor doorgeven
van signaal naar
volgende zenuwcel
• Remmende
– Onderbreken de
impuls, er wordt geen
impuls overgedragen
Neurotransmitters
• Stimulerend en remmend
• Drugs en veel pijnstillers werken op dit systeem!
Remmend:
morfine, alcohol, cannabis
Stimulerend:
nicotine, cocaine, XTC
Leidt soms tot gewenning of
verslaving
Terug naar de FUNCTIE
• We weten nu HOE signalen verplaatst
worden.
• Nu kijken we naar WAAROM in de ene
situatie het ene gebeurt en in een andere
situatie het andere.
2 indelingen zenuwstelsel
•
Op basis van bouw/ligging:
– Centrale zenuwstelsel (hersenen + ruggenmerg)
– Perifere zenuwstelsel (alle zenuwen in rest lichaam)
• Op basis van functie
– Animale zenuwstelsel (bewust + reflexen)
Deze hebben we al behandeld.
– Vegetatieve /autonome zenuwstelsel (onbewust
Vegetatieve zenuwstelsel
Bestaat uit:
1) sympatisch deel
2) parasympatisch deel
Naar ieder orgaan (doelwitorgaan) gaat een
sympatische zenuw en een parasympatische
zenuw.
Deze hebben een tegengestelde werking
Sympatisch zenuwstelsel
Stimuleert organen die met activiteit te
maken hebben
+ versnelling ademhaling
+ versnelling hartslag
+ verhoging dissimilatie (verbranding om
energie vrij te maken)
- remt (vertraagt) spijsvertering
Parasympatisch zenuwstelsel
Remt organen af die met activiteit te maken
hebben en zorgt dat er rust is voor vertering
e.d.
+ stimuleert spijsverteringsorganen
+ bevordert assimilatie (vormen organische
stoffen voor opbouw lichaam)  voor rust
en herstel lijf
- remt (vertraagt) hartslag en ademhaling